چهارده‌چریک
 | این نوشتار به هیچ منبع و مرجعی استناد نمیکند. |
چهارده چریک نام تیره‌ای از طایفه دره شوری از ایل قشقایی است که بیشتر در استان فارس، بخشی از کهگیلویه و بویراحمد و شمال خوزستان پراکنده‌اند.
نامگذاری[ویرایش]
دربارهٔ این نام (چهارده‌چریک) سه روایت وجود دارد:
- روایت اول: گفته‌اند که در زمان‌های گذشته (شاید در دورهٔ قاجار) جنگی میان ایل قشقایی و دولت مرکزی درگرفت که چهارده تن (چهارده‌چریک) از جنگجویان یکی از طایفه‌ها یا تیره‌های ایل قشقایی، نیروهای دولتی را شکست دادند. علت نامیدن این طایفه یا تیره به (چهارده چریک) نیر همین است.
- روایت دوم: در زمان قاجار، عده‌ای از قشون روس از مرزهای شمالی ایران گذشته و وارد ایران می‌شوند و در محلی به نام «پل خان» در استان فارس که منطقه سکونت قشقایی‌ها بود، مستقر می‌شوند. قشقایی‌ها بعد از مشورت با خوانین، تصمیم به مبارزه با روسها می‌گیرند و یکی از مبارزین این ایل می‌گوید که من با حداقل نیرو می‌توانم روسها را فراری داده و از منطقه خارج کنم. او با چهارده نفر از جنگجویان، شبانه به روسها حمله کرده و تمام راه‌ها را بسته و فقط یک راه فرار را برای گریختن روسها بازمی‌گذارد. روسها از این حمله چنان وحشت کردند که همان شبانه پا به فرار گذاشتند. بعد از این پیروزی، نام این طایفه را «چهارده‌چریک» نهادند.
- روایت سوم: چهارده چریک تلفظ فارسی یک کلمه ترکی باستانی است که در اصل «چورده چه ریک»؛ چرده چریک؛ بوده‌است و معنای آن در زبان ترکی سپاه صحرا یا همان جنگجویان بیابان است. توجه شود که ترکان قشقایی تا همین دهه‌های اخیر ارتباط مؤثری با زبان فارسی نداشته‌اند و کلمه چهارده نمی‌تواند اشاره ایی به تعداد (عدد خاص) داشته باشد. اجاق و علامت اختصاری این طایفه سه حرف شبیه حروف لاتین و احتمالاً از الفبای اورخون می‌باشد که عبارتنداز IYI که چ ر چ در الفبای اورخون و باید مخفف چورده چریک بوده باشد، هرچند که این سه حرف در زبان لاتین آیی تلفظ شده‌است که در ترکی به معنای خرس است و با توجه به قرابت این گروه از مهاجران ترک با مردم شمال اروپا و مقدس بودن روح خرس در میان برخی از اقوام بدوی اروپایی و حتی اسکیموها، این تعبیر نیز قابل تأمل خواهد بود، از سوی دیگر پخش سریال تلویزیونی اسپارو خان در دو دهه پیش در ایران و مشابهت کامل بیرق و نشانه او در این سریال با اجاق این طایفه، موضوعات قابل بحث دیگری را به ویژه در خصوص منشأ مهاجرت این طایفه از اروپا به ایران مطرح می‌کند.
در کتاب فارسنامه ناصری نیز اشاراتی به این تیره شده‌است و محل زندگی آنها بر روی نقشه مشخص شده‌است. محل اصلی و ییلاق طایفه چهارده‌چریک، فیروزآباد در استان فارس بوده‌است و قشلاق آنها در خوزستان؛ ولی بعد از کشف و پیدایش نفت در خوزستان تعدادی کثیر از افراد این طایفه در خوزستان و خصوصاً در شهرهای هفتکل و اهواز مستقر و در شرکت نفت مشغول به کار شدند و دست از زندگی ایلیاتی کشیدند. محل زراعی آنها هفتکل است و در حال حاضر «چهارده‌چریک‌ها» اکثراً در شهرستان اهواز ساکنند.
منابع[ویرایش]
- بهمن بیگی، محمد، عرف و عادت در عشایر فارس، تهران، ۱۳۲۴ش.
- بیات، کاوه، شورش عشایری فارس، تهران، ۱۳۶۵ش.
- پرهام، سیروس، «ایل قشقایی کی و از کجا به فارس آمده‌است؟»، ایلات و عشایر، تهران، ۱۳۶۲ش.
- حسن بیگی، م. «قالی بولوردی فارس»، فصلنامهٔ عشایری ذخائر انقلاب، تهران، ۱۳۶۷ش، شماره ۲.
- سرشماری اجتماعی - اقتصادی عشایر کوچنده (۱۳۶۶ش)،
- نتایج تفصیلی، ایل خمسه، مرکز آمار ایران، تهران، ۱۳۶۸ش.
- ظل‌السلطان، مسعودمیرزا تاریخ مسعودی، تهران، ۱۳۶۲ش.
- فسایی، حسن، فارسنامه ناصری، به کوشش منصور رستگار فسایی، تهران، ۱۳۶۷ش.
- فیلد، هنری، مردم‌شناسی ایران، ترجمه عبدالله فریار، تهران، ۱۳۴۳ش.
- کیهان، مسعود، جغرافیای مفصل ایران، تهران، ۱۳۱۱ش.
- مجموعه اطلاعات و آمار ایلات و طوایف عشایری ایران، نشریه مرکز عشایری ایران، تهران، ۱۳۶۱ش.
Barth, F. , Nomads of South Persia, Oslo, 1991; Iranica; Minorsky, V. , X Ainallu /Inallu n ,* Rocznik Orientalistyczny, Cracow, 1953, vol. XVII; Sheil, M. , Glimpses of Life and Manners in Persia, New York, 1973; Sykes, P. , Ten Thousand Miles in Persia or Eight Years in Iran, New York, 1902.