ویکی‌پدیا:نوشتار پیشنهادی/۲۰۲۳/۹۵
تأثیر آیین‌های کهن ایرانی بر آیین زرتشت به آیین‌ها و باورهای اقوام ایرانی‌تبار و مردمان بومی فلات ایران در روزگار پیش از زرتشت و چگونگی بازتاب این آیین‌ها بر نوآوری دینی آیین زرتشت می‌پردازد. ساکنان و اقوام بومی ایران، که قبل از ورود آریایی‌ها در نقاط مختلف فلات ایران سکونت داشتند، دارای باور مهرپرستی بودند. ارج گذاشتن به گیاهان و درختان و همه رستنی‌ها و جانوران سودمند برای جهان هستی، در میان ایرانیان آیین همگانی بوده‌است. برای شناخت دین در ایران باستان می‌توان به دو سرچشمه اوستا و سنگ‌نبشته‌های هخامنشی بازگشت. در اوستا چندین‌بار واژهٔ «ائیریه» برابر با آریایی بازگو شده‌است. «ائیریه» شکل باستانی واژهٔ «آریا» ست که برای یادکرد از همگی نژاد ایرانی و هندی آریایی به‌کار می‌رود. دین کهن مردمان ایرانی‌تبار برگرفته از باورهای کهن‌تر آریایی‌هاست که در آن نیروهای کیهانی و روان مردگان ارزش بسزایی داشتند. با پیشرفت این باورها، هر یک از بخشهای جهان، به مانند خدایی درآمده‌بود و بدین‌گونه خدایان بسیاری بر سرنوشت جهان فرمانروایی می‌کردند. در این رشته باورهای کهن آریایی‌ها، دو دسته از خدایان بودند که به آنان اهوره (نیروهای نیک) و دیوه (نیروهای پلید) گفته می‌شد. در میان این مردمان این باور بود که در جهان دو آیین و قانون هست: ارته یا سامان و پارسایی و دروغ یا آشوب. مردمان هندوایرانی در زمانی بسیار کهن، به خدا-پدری باور داشتند که با نام و ویژگیهای گوناگونی خوانده می‌شد. همهٔ خدایان چه اهوراها و چه دیوها، فرزندان او بودند، ولی خود او در آفرینش و کارهای جهان هیچ گونه خویشکاری بر دوش نداشت. این اندیشه در ایران با نام آیین زروانی شناخته شده‌است. این آیین کهن هندوایرانی، در سرزمین ایران چندبار دگرگون شد. در گام نخست، دیوان از خدایی افتادند و به نمودهای نیروی بدی دگرگون شدند.