ویکی‌پدیا:نوشتار پیشنهادی/۲۰۲۰/۵

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

تفسیر کتاب‌الله معروف به ترجمه و تفسیر قرآن به مازندرانی اشاره به نسخ خطی از کتابی متعلق به زیدیان طبرستان و دیلم دارد، که توسط ابوالفضل بن شهردویر دیلمی در قرن هفتم هجری نوشته شده و در آن بخش‌هایی از قرآن به صورت ترجمه و تفسیر به زبان‌های طبری، عربی و فارسی توأمان آورده شده‌است. این کتاب در ابتدا به زبان عربی نوشته شده و پس از آن برای درک بهتر مخاطبان، حاشیه‌هایی به زبان طبری و بعضاً فارسی، به آن افزوده شده‌است. مطالب در نسخه‌های مختلف تفاوت‌هایی دارند و بخش‌هایی از مطالب مندرج نیز به افرادی غیر از نویسندهٔ اصلی کتاب تعلق دارند. ابوالفضل دیلمی مطالب این تفسیر را بر پایهٔ منابع مختلفی نوشته‌است و اکثر منابع او تفسیرهای معتزلی و زیدی هستند و توجه وی به علم کلام در گزینش منابع مشهود است. در میان منابع تفسیر کشاف بیش از همه مورد استناد قرار گرفته‌است. در این کتاب هر صفحه به سه یا چهار ستون تقسیم شده و در ستون‌های نخستین آیات با ترجمه طبری، در ستون بعدی تفسیر آیات و در ستون‌های مابعد از آن، حواشی و جزئیات دیگری دربارهٔ تفاسیر آورده شده و واژگان مرتبط با یکدیگر از ستون‌های مختلف با پاره خط‌هایی به یکدیگر مرتبط شده‌است. گویا این روش تعلیق‌نویسی در میان زیدیان گسترش یافته؛ چنان‌که کتاب‌های دیگری نیز توسط عالمان زیدی طبرستان، دیلم و خراسان در قرون بعدی به همین شیوه نوشته شده‌است. این نسخ بخش قابل توجهی از آثار ارزشمند باقی مانده به زبان طبری قدیم را تشکیل می‌دهند و گویش آن‌ها متعلق به غرب مازندران یا شرق گیلان است.

ادامه…