ویکی‌پدیا:طرف و شخص
 | این صفحه حاوی یک انشا است. این انشا شامل توضیحات و توصیه‌های یک یا چند مشارکت‌کنندهٔ ویکی‌پدیا است. انشاها جزو مقاله‌های دانشنامه یا سیاست‌ها یا رهنمودهای ویکی‌پدیا نیستند؛ چرا که به‌طور کامل توسط جامعه مورد بررسی قرار نگرفته‌اند. بعضی از انشاها هنجارهای متداول را بیان می‌کنند؛ در حالی که سایر انشاها فقط دربردارندهٔ دیدگاه‌های اقلیت هستند. |
یکی از اشتباهات رایج در فهم سیاست‌ها و رهنمودهای ویکی‌پدیا از درک‌نکردن تفاوت معنایی منبع طرف سوم و منبع ثانویه ناشی می‌شود. «ثانویه»بودن به معنای «مستقل»بودن نیست.
منبع اولیه و ثانویه چیست؟[ویرایش]
منابع اولیه تحقیق‌های دست اول یا نتیجه‌گیری‌ها هستند. منابع ثانویه منابعی هستند که بر پایهٔ منابع اولیه نوشته می‌شوند و ممکن است شامل سنتز باشند، اما نتیجه‌گیری‌های بدیعی ارائه نمی‌کنند. یک منبع ثالثه منبعی است که بر پایهٔ طیف گسترده‌ای از مطالب که معمولاً ثانویه هستند باشد. بسیاری از منابع ترکیبی از مطالب اولیه، ثانویه و ثالثه را در خود دارند.
اینکه چه چیزی «مطلب دست اول» تلقی می‌شود به چهارچوب بستگی دارد. به عنوان یک قاعدهٔ سرانگشتی، اگر سند مورد بحث، نسبت به شما، بسیار به واقعه نزدیک‌تر باشد، باید با آن به عنوان منبع اولیه برخورد کرد. به عنوان نمونه همهٔ نوشتارهای تاریخی از دید پژوهشگران نوین «مطالب دست اول» هستند. در ویکی‌پدیا با گزارش‌های روزنامه‌ها که قدمتی ۱۰۰ساله داشته باشند به عنوان مطلب اولیه برخورد می‌شود.
| شخص | مثال ساده |
|---|---|
| مطالب منابع اولیه |
|
| مطالب منابع ثانویه |
|
| مطالب منابع ثالثه |
|
منبع طرف سوم چیست؟[ویرایش]
منبع طرف سوم به منبعی گفته می‌شود که در رویداد دخیل نیست. عموماً انتظار می‌رود طرف سوم، مستقل و یک شاهد بیرونی باشد. معمولاً طرف سوم بی‌طرف است، اما مواردی وجود دارد که طرف سوم ممکن است دیدگاه‌های سرسختانه‌ای دربارهٔ رویداد داشته باشد. با این وجود، طرف سوم هیچگاه نقش مستقیمی در آن رویداد یا واقعه ندارد.
| طرف | نمونه |
|---|---|
| طرف سوم |
|
| طرف سوم |
|
برای برخی موضوع‌ها، هیچ منبع طرف اولی وجود ندارد. برای نمونه، هیچکس در محاسبات ساده و کالبدشناسی ابتدایی دخیل محسوب نمی‌شود، بنابراین هر منبع معتبری که مطلبی مثل «۲ بعلاوهٔ ۲ می‌شود ۴» یا «دست انسان معمولاً ۴ انگشت دارد» را بیان کند، یک منبع طرف سوم به شمار می‌آید.
برای موضوعات دیگری، ممکن است هیچ منبع طرف سومی وجود نداشته باشد، زیرا تنها کسانی که در مورد آن مطلبی منتشر کرده‌اند افرادی هستند که در آن دخیلند. ویکی‌پدیا نباید هیچ مقاله‌ای دربارهٔ موضوعاتی داشته باشد که هیچ منبع طرف سومی درمورد آن چیزی نگفته است یا منابع طرف سوم تنها با مطالب روزمره، جزئی یا گذرا به آن اشاره کرده‌اند.
برخی منابع ترکیبی از مطالب طرف اول و طرف سوم هستند. برای نمونه نخستین کتاب رز کوشنر، سرطان پستان: سابقهٔ شخصی و گزارش تحقیقاتی، هم به بیان تجربیات شخصی نویسنده درمورد داشتن سرطان پستان در دههٔ ۱۹۷۰ میلادی می‌پردازد (مطالب طرف اول) و هم اطلاعاتی که او با تحقیق در منابع تخصصی دانشگاهی به دست آورده است ارائه می‌دهد (مطالب طرف سوم).
ترکیب‌ها[ویرایش]
موارد گفته‌شده می‌توانند به صورت‌های زیر ترکیب شوند:
| طرف اول | طرف سوم | |
|---|---|---|
| منبع اولیه | دانشمندی که گزارشی دست اول دربارهٔ آزمایش‌هایش منتشر می‌کند | تماشاچیان حریق یک خانه دربارهٔ آنچه دیده‌اند می‌نویسند |
| منبع ثانویه | دانشمندی داده‌های حاصل از ده‌ها آزمایش قبلی خودش را در قالب یک فرا تحلیل منتشر می‌کند | نویسنده‌ای از گزارش‌های تماشاچیان برای نوشتن کتابی در مورد آتش‌سوزی خانه می‌نوسد |
«طرف سوم» همان «مستقل» نیست؟[ویرایش]
با وجود اینکه منابع طرف سوم اغلب مستقل نیز هستند (یعنی تعارض منافع ندارند) اما همیشه هم اینگونه نیست.
فرض کنید دو شرکت بزرگ در حال یک دعوای حقوقی هستند. سرمایه‌گذاری که مستقیماً در نزاع درگیر نیست ممکن است تعارض منافع داشته باشد زیرا ممکن است برپایهٔ واکنش بازار به پروندهٔ حقوقی سود بیشتر یا کمتری کسب کند. این سرمایه‌گذار طرف سوم است، اما استقلال مالی ندارد. او مستقیماً در دعوای حقوقی درگیر نیست، اما ممکن است علاقهٔ شدیدی داشته باشد که این دعوا از یک دیدگاه بخصوص دیده شود یا ادامه یابد.
«طرف سوم» همان «شخص سوم» یا «سوم‌شخص» نیست؟[ویرایش]
اینکه منبع اول‌شخص، دوم‌شخص، یا سوم‌شخص باشد یک مسئلهٔ کاملاً دستوری است و در حقیقت امر تأثیری نمی‌گذارد.
| شخص | نمونه |
|---|---|
| اول‌شخص | من از اتاق گذشتم. |
| دوم‌شخص | تو لباس‌ها را شستی. |
| سوم‌شخص | آن‌ها به پارک رفتند. |
جستارهای وابسته[ویرایش]
- {{نیازمند منبع مستقل}} (برای نشانه‌گذاری جمله‌هایی که نیازمند منبع مستقل یا طرف سوم هستند.
- {{منبع مستقل}} برای نشانه‌گذاری مقاله‌هایی که هیچ منبع مستقل یا طرف سومی ندارند
- ویکی‌پدیا:شناخت و استفاده از منابع اولیه و ثانویه