ویکی‌پدیا:جستار برگزیده/دین الهی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
نگاره‌ای از اکبر کبیر، امپراتور گورکانیان در هندوستان.
نگاره‌ای از اکبر کبیر، امپراتور گورکانیان در هندوستان.

توحید الهی یا دین الهی نام آیینی بود که اکبر کبیر، پادشاه گورکانیان در هندوستان، با توجه به علاقه‌اش به ادیان و عقاید به صورت دینی تلفیقی و جدید در حدود ۱۵۶۰ میلادی ابداع کرد. این دین آمیزه‌ای از ادیان هندوئیسم، اسلام، مسیحیت، جینیسم و زرتشتی به‌شمار می‌رفت.

دوران فرمانروایی اکبرشاه و فرزندانش، تنها حکومت اسلامی ثبت شده در تاریخ است که بدون فشار خارجی اتباع غیرمسلمان حقوقی برابر با مسلمانان داشتند. اکبرشاه پس از تعاملات، مباحثات و مجادله‌های بسیاری که با علمای ادیان مختلف در «عبادت‌خانه» انجام داد، برای اتحاد مذهبی مردم هندوستان و شاید ارتقای جایگاه مذهبی خود، این آیین نوین را بنیان نهاد.

اکبرشاه در راستای مفاهیم «صلح کل» و «عبادت‌خانه» که پیش‌تر مطرح کرده‌بود و با توجه به گذشت هزار سال از بعثت محمد، خود را مصلح دین اسلام و «هزاره» معرفی کرده و «توحید الهی» را مذهب خود دانست. پس از ارائهٔ دین الهی توسط اکبرشاه، گاه‌شمار رسمی امپراتوری نیز به «تقویم الهی» تغییر یافت. نشر این آیین توسط اکبرشاه مخالفت‌های بسیاری در میان علمای مسلمان به‌وجود آورد و عده‌ای از روحانیان او را به کفر و بدعت متهم کردند.

احکام و عقاید دین الهی متأثر از ادیان پیشین بود و با تکیه بر این مسئله بود که چرا باید حقیقت را محدود به یک مذهب دانست، در حالی که حقیقتِ پشت تمامی ادیان واحد و یگانه است. دین الهی سیستمی اخلاقی است که نفس‌پرستی، شهوت، اختلاس، نیرنگ، افترا، ستم، ارعاب و غرور را نهی می‌کرد، کشتن و خوردن حیوانات را عملی قبیح می‌شمرد و آزادگی، بردباری، پرهیز و اجتناب از دلبستگی شدید به مادیات، تقوا، ایثار، دوراندیشی، نجابت و ملاطفت را از اصول کار خود قرار داده بود. این آیین نوزده عضو داشت که یکیشان پیشتر هندو بود. دین الهی پس از مرگ اکبرشاه هیچ پیروِ دیگری نداشته‌است ولی تأثیراتی بر جامعهٔ هند بر جای گذاشت.