گفتاردرمانی

گفتاردرمانی یا آسیب‌شناسی گفتار و زبان رشته‌ای از علوم توانبخشی است که توسط یک متخصص بالینی بنام گفتار درمانگر یا آسیب‌شناس گفتار و زبان (SLP) به بررسی، تشخیص و درمان اختلالات ارتباطی، اختلالات درکی، اختلالات صوت و مشکلات بلع می‌پردازد.

یک تصور غلط و رایج این است که گفتار درمانی را شاخه ای از روانشناسی می‌دانند که با صحبت کردن با مردم به اصلاح اختلالات رفتاری می‌پردازد. عده ای زیادی از مردم این رشته را محدود به اصلاح کردن اختلالات تلفظ می‌دانند (مثلاً فردی که توانایی تلفظ حرف ر را ندارد ) .

در حقیقت گفتار درمانی با حوزه گسترده ای از موضوعات گفتار(تکلم)، زبان، بلع، صوت و ارتباط درگیر میشود برخی شامل :

• مشکلات پیداکردن کلمات : می‌تواند تحت تأثیر مشکلات خاص زبان مثل تاخیر زبانی یا تحت تأثیر مشکلات عمومی مثل مشکلات مغزی باشد .

• مشکلات ارتباط اجتماعی : اینکه افراد چگونه افکار و نظرات خود را منتقل کنند .

• نقص ساختاری زبان : مشکلات ساخت جمله ، که می‌تواند از نظر معنایی یا دستوری دارای ایراد باشد .
• مشکلات خواندن و نوشتن (سواد) : که وابسته به آوانگاری (ارتباط حروف و صداها ) معنایی (ارتباط کلمات و معانی)‌ها یا فهمیدن معنا و مفهوم متن‌ها
• مشکلات صوت : صداهای گوش خراش و صداهای خیلی نازکی یا اختلالات صوتی که روی ارتباط اجتماعی فرد تأثیر بگذارد .
• مشکلات ادراکی (مثل ترجمه حافظه عملکرد اجرایی) : در حوزه ای که روی ارتباط فرد تأثیرگذار باشد .

اجزای گفتار :

• آواسازی یا صدا سازی (phonation)
• تشدید یا پیچش صدا (resonance)
• روان بودن صدا (fluency)
• آهنگ صدا (intonation)
• زیروبمی صدا (pitch variance)
• صدا (voice)

اجزای زبان :

• آواشناسی <phonology> (برسی صداهای)
• ساخت واژه <morphology> (اجزای واژگان)
• نحو <syntax> (ساختار جمله)
• معناشناسی <semantics> (معنای کلمات و جملات)

• کاربردشناسی <pragmatics> (جنبه اجتماعی)

گفتار درمانگران به درمان کودکانی می‌پردازند که در فراگیری زبان مادری یا استفاده صحیح از گفتار دچار مشکل هستند و نیز بزرگسالانی که به دلیلی، توانایی گفتاری خود را از دست داده‌اند.

این متخصصین در طول دوران تحصیل با آناتومی و فیزیولوژی اندام گفتار و نیز مباحث زبانشناسی و روانشناسی آشنا می‌شوند. به همین جهت گفتار درمانی یک رشته بین رشته‌ای به حساب می‌آید.

افرادی که به خدمات گفتار درمانی نیاز دارند، در طیف سنی گسترده ای قرار دارند. از نوزاد تازه متولد شدهٔ نارس تا یک فرد ۹۰ ساله ای که پس از سکته مغزی توانایی صحبت کردن را از دست داده است. پس فردی می‌تواند گفتاردرمانگر خوب و موفقی باشد که توانایی برقراری ارتباط با افراد در سنین مختلف را داشته باشد.

در موارد زیر مراجعه به یک گفتار درمانگر الزامی است:

۱- تأخیر در شروع گفتار در کودکان

۲- اشکال در تلفظ اصوات گفتاری

۳-عدم برقراری ارتباط کلامی یا غیر کلامی از سوی کودک

۴-کم شنوایی یا ناشنوایی

۵-اشکال در درک کلام

۶-اختلال در بلع

۷-در صورت تشخیص بروز هر یک از اختلالات فلج مغزی، اوتیسم، اختلال یادگیری

۸. اختلال در صدا

۹. بصورت کلی هر اختلالی که در دوران کودکی یا بزرگسالی بر درک یا بیان گفتار ویا کیفیت صدا یا عمل بلع تأثیر منفی بگذارد

== روش‌های ارزیابی ==

برای بسیاری از والدین، تصمیم مبنی بر اینکه ثبت‌نام دانشجویان در گفتار درمانی یا درمان خصوصی، چالش برانگیز است یا خیر. گفتار درمانی به عنوان بخشی از یک تیم در کنار معلمان، مشاوران، کارکنان اجتماعی و والدین زمانی که در یک محیط مدرسه کار می‌کنند کار می‌کند. از آنجا که گفتار درمانی مبتنی بر مدرسه تحت دستورالعمل‌های دولت و بودجه اجرا می‌شود، فرآیند ارزیابی و صلاحیت بیشتر استانی ا در نظر گیرد. برای واجد شرایط بودن در گفتار درمانی در مدرسه، دانش آموزان باید معیارهای state's در مورد آزمون زبان و استانداردسازی گفتار را برآورده کنند. با توجه به این نیازها، ممکن است برخی از دانش آموزان در یک چارچوب زمانی کارآمد ارزیابی شوند و یا نیازهایشان ممکن است توسط معیار تضعیف شود. برای یک کلینیک خصوصی، دانشجویان به احتمال بیشتری برای درمان واجد شرایط هستند، زیرا این خدمات، خدمات پرداختی با قابلیت دسترسی بیشتر است.

== مراجعین و بیماران ==

متخصصان گفتار درمانی با مراجعین و بیمارانی کار می‌کنند که ممکن است در طیف گسترده‌ای از مسائل حضور داشته باشند

گفتار درمانی در ایران

طیف سنی وسیعی از افراد می توانند از گفتار درمانی بهره ببرند.از کودکان بخصوص آنهایی که در زمان تولد نارس بوده اند تا سالمندان که در اثر سکته مغزی توانایی صحبت کردن را از دست داده اند.در کودکانی که تأخیر در شروع گفتار، اشکال در تلفظ اصوات گفتاری، لکنت زبان، اشکال در درک کلام، اختلال در صدا ، اختلال در بلع و کم شنوایی یا ناشنوایی دارند و همچنین زمانی که عدم برقراری ارتباط کلامی یا غیر کلامی از سوی کودک را شاهد هستیم. گفتار درمانی در کودکانی که دچار بیش فعالی، اختلال یادگیری، اوتیسم، فلج مغزی و سایر آسیب های مغزی هستند نیز به شدت توصیه می شود.

اما همانطور که گفتیم گفتار درمانی تنها مختص کودکان نیست و در مورد هر اختلالی که در دوران کودکی و یا بزرگسالی بر درک یا بیان گفتار ویا کیفیت صدا یا حتی عمل بلع تأثیر منفی بگذارد، می تواند کمک کننده باشد. گفتار درمانگران همچنین به درمان کودکانی می‌پردازند که در فراگیری زبان مادری یا استفاده درست از گفتار دچار مشکل هستند و نیز بزرگسالانی که به دلایلی، توانایی گفتاری خود را از دست داده‌اند یا دچار لکنت زبان هستند. گفتار درمانی تنها به تمرینان کلامی و بیانی منحصر نمی شود بلکه استفاده صحیح از زبان بدن، حالات چهره، تماس چشمی و سایر مهارت های ارتباطی نیز به فرد آموزش داده می شود.

گفتار درمانی در ایران

رشته گفتار درمانی از زیرگروه‌های رشته‌های علوم پزشکی محسوب می‌گردد و فقط در دانشگاه‌های دولتی تدریس می‌شود. پس از مقطع کارشناسی، در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری نیز به‌طور ناپیوسته وجود دارد. دانش آموزان رشته تجربی می توانند در دانشگاه به تحصیل در این رشته بپردازند. دانشگاه‌های (علوم بهزیستی و توانبخشی، علوم پزشکی تهران، ایران، اصفهان، بابل، تبریز، جندی شاپور اهواز، سمنان، اراک، زاهدان، شیراز، مشهد و همدان) در این رشته دانشجو می پذیرند. همچنین امکان ادامه تحصیل تا مقطع دکتری در ایران وجود دارد. گرایش‌های مرتبط در مقاطع تحصیلات تکمیلی شامل: نوروساینس، روانشناسی بالینی، مدیریت توانبخشی، آناتومی، فیزیولوژی، روانشناسی کودکان استثنایی و … می‌باشد .

منابع

foundations of communication sciences & disorders Paul T.Fogle

گفتار درمانی چیست؟

جستارهای وابسته

• توانبخشی