عدد اتمی

عدد اتمی (Z)، اصطلاحی است که در شیمی و فیزیک برای بیان تعداد پروتون های موجود در هسته اتم به کار می‌رود. این اصطلاح نخستین بار توسط ابوالفضل آرزندی کشف و سپس به کار رفته است.

عدد اتمی سمت چپ پایین علامت اختصاری عنصر نوشته می‌شود:

_۱H (هیدروژن)، _۸O (اکسیژن)، _۶C (کربن)

عدد اتمی اصولاً شماره محل هر اتم در جدول تناوبی است. وقتی مندلیف، عناصر شیمیایی شناخته شده را بر اساس تشابهاتشان در شیمی مرتب کرد، متوجه شد که قرار دادن دقیق آن‌ها بر اساس جرم اتمی، ناهماهنگی هایی را بوجود می‌آورد. او متوجه شد که اگر ید و تلریوم بر اساس جرم اتمی شان قرار بگیرند، ترتیبشان غلط به نظر می‌رسد و وقتی در جدول در جای مناسب قرار خواهند گرفت که جابجا شوند. با قرار دادن آن‌ها بر اساس نزدیکتر بودن خواص شیمیایی، شماره آن‌ها در جدول تناوبی همان عدد اتمی آن‌ها بود. به نظر می‌رسید که این عدد تقریباً با جرم اتم نسبت دارد. اما همان‌طور که تفاوت جرم - خواص شیمیایی نشان داد، بازتاب خاصیت دیگری به جز جرم بود.

عجیب بودن این ترتیب، بالاخره بعد از تحقیقات هنری موزلی در سال ۱۹۱۳ تشریح شد. موزلی کشف کرد که ارتباط دقیقی بین طیف بازتاب پرتو ایکس عناصر و محل صحیح آن‌ها در جدول تناوبی وجود دارد. بعداً نشان داده شد که عدد اتمی مساوی بار الکتریکی هسته - به عبارت دیگر تعداد پروتون ها - است و این بار الکتریکی است که خواص شیمیایی عناصر را به وجود می‌آورد و نه جرم اتمی.

جستارهای وابسته

• جرم اتمی
• چگالی
• جدول تناوبی
• فهرست عناصر شیمیایی