میرزا محمدرحیم دوم شیخ الاسلام

سنگ لوح محمدرحیم دوم شیخ الاسلام، فوت ۱۲۱۲ ه‍.ش (۹ صفر ۱۲۴۹ ه‍.ق) دراصفهان، تخت فولاد، داخل بقعه آقا حسین خوانساری

میرزا محمدرحیم دوم شیخ الاسلام
اطلاعات شخصی
زاده	میرزا محمدرحیم شیخ الاسلام اصفهان، ایران
آرامگاه	تکیه خوانساری
همسر(ان)	حوری نسا بیگم
فرزندان	شیخ میرزا عبدالله

حاج میرزا محمدرحیم (دوم) شیخ الاسلام، فوت ۱۲۱۲ ه‍.ش (۱۲۴۹ ه‍.ق)، از روحانیون و رجال حکومتی (شیخ الاسلام اصفهان) در زمان فتحعلی شاه در اصفهان بود

مناصب

• شیخ الاسلام اصفهان: او پس از فوت پدرش (میرزا مرتضی) در سال ۱۱۹۰ ه‍.ش (۱۲۲۶ ه‍.ق) در دوران حاکمیت عبدالله خان امین‌الدوله و سلطان محمد میرزا سیف‌الدوله، شیخ الاسلام شد و در دیوانخانه شیخ الاسلام، به امور درماندگان و مستمندان، برخورد با ظلم حکام و مأموران دولتی و امر به معروف و نهی از منکر و امور طلاق رسیدگی می‌کرد.
• متولی مدرسه باقریه مشهد: مدرسه باقریه یکی از مدارس حوزه علمیه خراسان بود که در دوران صفوی ساخته شده‌است.

جیمز بیلی فریزر، سیاح انگلیسی ، که در حدود سال ۱۲۰۴ه ش (۱۲۴۰ ه‍.ق) به ایران آمده‌است از این مدرسه با هشتاد تا نود طلبه به عنوان مدرسه ای سازمان یافته یاد می‌کند

موقوفات

شیخ محمد رحیم، نیمی از درآمد تیمچه حا جی ملا محمد حسن صدر واقع در فلکه حضرت مشهد را وقف خرید کتاب و توسعه کتا بخانه مدرسه باقریه می‌کند.

متن وقفنامه کتابخانه مدرسه باقریه:

بسمه تعالی

چون نصف از کل یکدربند تیمچه مرحوم حاجی ملا محمد حسن صدر الحفاظ را عالی جناب ثقه الانام حجته الاسلام اقای شیخ محمد رحیم ادام الله ظله العالی وقف فرمودند بر کتابخانه مبارکه مرحوم خلد اشیان جنت مکان علامه سبزواری اعلی الله مقامه که هر چه از منافع تعمیر کتب زیاد اید متولی تیمچه مزبور کتاب ابتیاع نمایدد و وقف مدرسه مزبور نماید

زندگی‌نامه

حاج میرزا میرزا محمد رحیم (دوم) در اصفهان متولد شد و فرزند حاچ میرزا مرتضی شیخ الاسلام اصفهان، فوت ۱۱۹۰ ه‍.ش (۱۲۲۶ ه‍.ق) است.

او از نوادگان محقق سبزواری می‌باشد و نسب او چنین است: میرزا محمدرحیم (دوم) بن میرزا مرتضی بن میرزا عبدالمطلب بن محمدرحیم (اول) بن ملا محمد جعفر بن آخوند ملا محمدباقر محقق سبزواری بن محمد مؤمن الشریف السبزواری (فوت در حدود ۹۹۸ ه‍.ش -۱۰۲۸ ه‍.ق)

همسر او حوری نسا بیگم، فوت مهر ماه ۱۲۱۲ ه‍.ش (جمادی‌الاول ۱۲۴۹ ه‍.ق)، دختر سید مهدی می‌باشد و فرزند آنها شیخ میرزا عبدالله است.

درگذشت

سنگ لوح محمدرحیم دوم شیخ الاسلام ، فوت ۱۲۱۲ ه‍.ش (۱۲۴۹ ه‍.ق) و همسرش حوری نسا بیگم، فوت ۱۲۱۲ ه‍.ش (۱۲۴۹ ه‍.ق) دراصفهان، تخت فولاد، داخل بقعه آقا حسین خوانساری

میرزا محمدرحیم دوم، در ۷ تیر ۱۲۱۲ ه‍.ش (۹ صفر ۱۲۴۹ ه‍.ق) فوت کرد و درتخت فولاد اصفهان، داخل بقعه آقا حسین خوانساری در جوار همسرش (حوری نسا بیگم) دفن شد.

اشعار حاشیه سنگ که توسط شاعر ضیاء اصفهانی سروده شده چنین است:

هزار حیف از آن نخل بوستان فضیلت----که تند باد حوادث فکند ناگهش از پا

در محیط سخاوت ستوده فخر افاضل----آمد نظیر گوهر و دریااش و سینه علمکه

نموده‌اند چه آیا باو ز عالم باقی----زدنیا بست و دیده شوق که شد روزانه بصد

چو مرغ روح وی آمد بتنگ در قفس تن----پرید از چمن دهر سوی سدره و طوبی

ندای‌ارجعیتش چون بگوش‌هوش‌رسانید----سروش عالم غیبی ز سوی جنت مأوا

نوشت کلک ضیاء ازبرای سال وفاتش----رحیم را که کند رحم جز رحیم بعقبا

جستارهای وابسته

• خاندان شیخ‌الاسلام اصفهان

منابع

• منتظرالقائم، اصغر، ۱۳۹۱، دانشنامه تخت فولاد اصفهان، جلد ۲، صص ۵۶۹–۵۷۰
• مهدوی، اعلام اصفهان، ج۳ ، ص۶۲
• محمدعلی معلم حبیب آبادی مکارم الآثار (جلد۴ ) - در احوال رجال دو قرن ۱۳ و ۱۴ هجری ص ۱۳۴۲
• مهدوی، سید مصلح الدین (۱۳۷۱) ، خاندان شیخ الاسلام اصفهان، گل بهار اصفهان، ص۱۳۵
• قدسی، بهزاد (۱۳۸۹) برخی از لوح مزارهای رقم دار تخت فولاد، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
• نصراللهی، غلامرضا – نشاط، غلامرضا (۱۳۹۰) ارمغان نشاط -نگاهی به اصفهان و سبزوار در عهد صفویه، نقش نگین، صص۱۰۵–۱۰۸
• جناب،علی، (۱۳۸۵)، رجال و مشاهیر اصفهان (الاصفهان)، سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، ص ۲۸۲
• دانشمندان و بزرگان اصفهان جلد ۱، گلدسته، ص ۴۳۵
• مؤسسه فرهنگی و اطلاع‌رسانی تبیان رشیدی مهرآبادی ، طاهره (۱۳۹۱/۱۲/۲۲) ، ساختار قضایی در دوره قاجار
• قاسمی، رحیم (۱۳۸۹)، گلزار فضیلت: مشاهیر مدفون در تکیه فاضل هندی در تخت فولاد اصفهان، جلد ۱، صص ۱۳۹–۱۴۰

برای مطالعهٔ بیشتر

• دیوان خانه (عدالتخانه)

در دوران قاجار نظام قضاوت و دادرسی دیوان خانه هایی بود که رۆسای آن توسط شاه منصوب می‌شدند، دیوان خانه در حقیقت مکانی برای رسیدگی به شکایات مردم بود. طرز کار دیوانخانه چنین بود که شکایات و دعوای حقوقی را به حکام شرع ارجاع میدادند و حاکم شرع یعنی روحانی و مجتهد دربارة شکایات حکم می‌داد. در دوره قاجار شیخ الاسلام به ریاست محاکم شرع گماشته می‌شد. در شهرهای بزرگ یک قاضی شرع هم بود که زیر نظر شیخ الاسلام انجام وظیفه می‌کرد