آلالو

آلالو
خدای ازلی
نام‌های دیگر	آلالا، آلال
وابستگی	خدایان آغازین هوری
مرکز فرهنگی غالب	امار
اطلاعات شخصی
شریک زندگی	بلیلی (در بین‌النهرین) احتمالا آمیزادو (در سنت هوری)
فرزندان	آنو (در بین‌النهرین) کوماربی (در سنت هوری)

آلالو یا آلالا شخصیتی ازلی در اساطیر بین‌النهرین و هوری بود. او را از اسناد امار نیز می‌شناسند که در آنجا به آلال شهرت داشت. در حالی که نقش او در این سه بافتار یکسان نبود، توافق بر این است که هر سه نسخه منشأ یکسانی دارند. آلالو در فرهنگ هوری نقش قدیمی‌ترین پادشاه خدایان را در چرخه کوماربی ایفا می‌کند و شناخته شده‌ترین است؛ معمولاً در پژوهش‌های متمرکز بر اسطوره‌شناسی تطبیقی مورد بحث قرار می‌گیرد، اما توافق شده است که آلالا در بین‌النهرین نشاندهندهٔ قدیمی‌ترین سنت در مورد این وجود است. با این حال، ریشه‌شناسی دقیق نام او ناشناخته، و احتمالا نه به سومری و نه به سامی است. هر دو منابع هوری و بین‌النهرینی ارتباط بین او و آنو را تایید می‌کنند، اما ماهیت آن در بین فرهنگها متفاوت است.

منابع بین‌النهرینی

منشأ نام آلالا مشخص نیست، و از نظر پژوهشی به طور آزمایشی با نام‌های دیگر خدایان بین‌النهرین بدون ریشه‌شناسی واضح سومری یا سامی، مانند زابابا، ارورو یا بونه، گروه‌بندی می‌شود.

آلالا از اصطلاحاً تئوگونیا آنو شناخته می‌شود، نامی که ویلفرد جی. لمبرت برای فهرست‌های اجداد آنو به کار برد که در فهرست‌های خدا آمده بودند. گونه‌ای از این فهرست‌های خدا در شجره‌نامه مردوک که در انوما الیش ارائه شده، به کار رفته است. جفت خدایان اجدادی که در پیکربندی‌های مختلف در چنین فهرست‌هایی ظاهر می‌شوند عبارتند از دوری و دری، لاهمو و لاهامو، آنشار و کیشار، انورولا و نینورولا، انگور و گارا، و آلالا و بلیلی. فرانس ویگرمن معتقد است که منشأ این سنت در شمال بین‌النهرین است. بیشتر گونه‌ها با دوری و دری شروع می‌شوند، که احتمالاً نمایندهٔ زمان بودند، و با آلالا و بلیلی پایان می‌یابند، که نشان می‌دهد آنها به‌عنوان والدین آنو در نظر گرفته می‌شوند. جفت شدن این دو خدا به احتمال زیاد کاملاً بر اساس تکراری بودن نام هر دو بوده است. بلیلی به جز در اینجا به طور بسیار پراکنده‌ای گواهی شده است، و همراه با آلالو خارج از فهرست های تئوگونیا جفت نشده است. بر اساس ذکر مختصری در شورپو پیشنهاد شده که او با جهان زیرین مرتبط بوده است. یک نظریه قدیمی مبنی بر اینکه نام او صورتی از بلت ایلی بود، امروزه بی اساس تلقی می‌شود، و ریشه‌شناسی واقعی نام او ناشناخته است.

یک متن متأخر آلالا را با دو شخصیت ازلی دیگر، انمشارا و لوگالدوکوگا برابر می‌کند. لوگالدوکوگا در برخی از سنت‌ها به‌عنوان پدر یا پدربزرگ انلیل در نظر گرفته می‌شد، در حالی که انمشارا خدایی بود که در کنار اجدادش فهرست شده است، اما معمولاً به‌طور صریح به عنوان یکی از آنها معرفی نمی‌شد. سنتی که در آن او عموی انلیل بود نیز شناخته شده است.

ذکر آنکه آلالا «پایین آمد به سرزمین» در گذشته‌های دور «پیش از خلقت»، در یک مقدمهٔ اسطوره‌شناختیِ مختصر در نسخه متأخر آشوری از افسون مربوط به ارگوت شناخته شده است، اگرچه او در متن مشابه بابلی باستان غایب است. چند مقلو به آلالا اشاره دارد، به عنوان مثال به زمان «قبل از اینکه نینگیرسو در سرزمین با آلالا سخن بگوید» اشاره می‌شود. به گفته لمبرت، در این قطعه‌ها او ممکن است یک فریاد یا آهنگ کاری خدایی‌شده را بازنمایی کند، همانطور که خدای گیرا آتشِ خدایی‌شده را نشان می‌دهد. ولکرت هاس در عوض استدلال کرد که او را مظهر موج طوفان می‌دانستند.

منابع هوری و هیتی

نقش برجسته‌ای از مکان مقدس یازلیکایا که خدایان آغازین را به تصویر می‌کشد.

توافق بر این است که خدای هوری آلالو شخصیتی با منشا بین‌النهرینی بوده است. او به عنوان یکی از انا تورنا یا آمادنا انا، اصطلاحا «خدایان آغازین» ساکن در جهان زیرین در نظر گرفته می‌شد. این گروه از خدایان بر روی یکی از نقش برجسته‌ها در مکان مقدس یازلیکایا به تصویر کشیده شده است. مانند دیگر اعضای آن، آلالو می‌تواند به عنوان شاهد الهی معاهدات بین‌المللی عمل کند، که یکی از نمونه‌های آن بین مواتالی دوم، پادشاه هیتی و آلکساندو است. تنها دو متن آیینی، یکی کاملاً هوری و دیگری هوری-هیتی، نام آلالو را ذکر می‌کنند که در هر دو مورد در میان خدایان آغازین قرار دارد.

اساطیر

آلالو در قسمت اول شعر چرخه کوماربی، آهنگ ظهور، اقتباسی هیتی از اسطوره‌های هوری، ذکر شده است که نشان می‌دهد «قبلاً، در دوران باستان» او پادشاه خدایان («پادشاه در آسمان») بوده است. اما در سال نهم سلطنتش توسط جام‌دارش آنو سرنگون شد و در نتیجه مجبور شد به «زمین تاریک»، جهان زیرین فرار کند. ویلفرد جی. لمبرت پیشنهاد کرد که یک افسانهٔ بین‌النهرینی که تاکنون ناشناخته مانده است در مورد رویارویی بین آلالا و آنو وجود داشته و الهام‌بخش سنت هوری-هیتی در مورد درگیری آنها بوده است. به گفتهٔ کریستوفر متکالف، بن‌مایهٔ جام‌داری که به مقام فرمانروایی می‌رسد، احتمالاً منشأ بین‌النهرینی دارد، همانطور که پیش از آن در افسانه‌ای دربارهٔ امپراتور تاریخی سارگون اکد و پادشاه افسانه‌ای اور-زابابا نشان داده شده است. بعد از فرار، آلالو دیگر نقشی در روایت ندارد. منشأ سه پادشاه آغازین خدایان، آلالو، آنو و کوماربی، که پس از یک مبارزهٔ خشونت‌آمیز جانشین آنو شد، توضیح داده نشده است، هرچند در یک بخش، از کوماربی به عنوان «تخمه» آلالو یاد شده است. علاوه بر این، به گفتهٔ مری آر. باچوارووا، در اسطورهٔ دیگری که متعلق به همان چرخه است، یعنی آهنگ هداممو، کوماربی خود را «پسر آلالو» خطاب می‌کند. به گفتهٔ آنا ماریا پولوانی، این احتمال که آلالو پدر کوماربی در نظر گرفته می‌شد، با این واقعیت نیز تأیید می‌شود که آنها به ترتیب در میان شاهدان الهی معاهدات ذکر شده‌اند.

در حالی که گاهی تصور می‌شود که آلالو پدر آنو است، مشابه همتای بین‌النهرینی‌اش، تحقیقات جدیدتر پیشنهاد می‌کند که دو تبار خدایان در پیش‌گفتار چرخه کوماربی ظاهر می‌شوند، و بنابراین، آلالو و آنو را نباید به‌عنوان پدر و پسر در نظر گرفت. گری بکمن خاطرنشان می‌کند که این دو گروه ظاهراً تنها با تولد نسل جدید خدایان (تشوب ، تاشمیشو و دیگران)، یکی می‌شوند زیرا که در نتیجهٔ اخته کردن آنو توسط کوماربی، که منجر به «بار» شد، تخمهٔ آنو، در درون او قرار می گیرد. این فرآیند از نظر شاعرانه با تولید برنز از قلع و مس مقایسه می‌شود.

جفت آلالو در میان خدایان آغازین، که معمولاً در گروه‌های ثابت دو یا سه نفری ظاهر می‌شوند، آمیززادو بود که با املای آمِزاددو نیز آمده است. مری آر. باچوارووا این خدایی را به عنوان همسر آلالا معرفی می‌کند. او در کنار یک خدایی ناشناخته در نقش پدر و مادر یک شخصیت دیگر، او نیز ناشناخته، در آواز ظهور، آمده و پس از آن یکی از والدین ایشارا ذکر شده است. به گفته مری آر. باچوارووا، کوماربی نیز در بافتاری ناشناخته در آواز هداممو، درست پس از آنکه خود را پسر آلالو می‌خواند، از او نام برده است. ولکرت هاس پیشنهاد می‌کند که آمیززادو و بلیلی ممکن است همتای یکدیگر در نظر گرفته شوند. با این حال، گرنوت ویلهلم استدلال می‌کند که آمیززادو مانند سایر خدایان آغازین هوری که از بین‌النهرین سرچشمه نگرفتند، مرد بود.

پژوهش تطبیقی

محققان به شباهت‌های افسانهٔ هوری در مورد پادشاهی در آسمان و جانشینی خدایان یونانی در تئوگونیا هزیود اشاره کرده‌اند. با این حال، همتای آلالو، پادشاهی ازلی که پیش از خدای آسمان سلطنت می‌کرد، در اساطیر یونانی وجود ندارد.

نظریهٔ مشابهی، مقایسهٔ با اسطورهٔ هوری از همان اوایل سال ۱۹۵۵، توسط فیلون بیبلوسی نیز توصیف شد: اولین فرمانروای خدایان الیون بود که بعداً پسرش اپیگیوس (معروف به اورانوس هلنی) جایگزین او شد و خود او توسط پسرش الوس (شناسایی شده با کرونوس) خلع شد؛ الوس سپس توسط «زئوس-دماروس» (اداد) شکست خورد. فیلون بیان می‌کند که الیون به هیپسیستوس نیز معروف بود و در حین شکار توسط حیوانات وحشی کشته شد. هیپسیستوس (Ὕψιστος، «بالاترین») به عنوان لقب خدایان مختلف در منابع هلنیستی شناخته شده است.

منابع اماری

آلالو در امار پرستش می‌شد، جایی که او را با نام کوتاه شدهٔ آلال می‌شناختند. متن‌هایی که از او یاد می‌کنند به زبان اکدی نوشته شده است. جان تریسی تیمز پیشنهاد می‌کند که او یکی از معدود خداییان متعلق به پانتئون محلی است که از بین‌النهرین به آن وارد شده‌اند، نمونهٔ دیگر سبیتی‌ها هستند، اما می‌گوید که در حال حاضر نمی‌توان ثابت کرد که چگونه آنها در سنت محلی گنجانده شده‌اند. او با جهان زیرین در ارتباط بود. متن امار ۳۷۰ (سطر یازده) از کاهنی که در خدمت او است، نام می‌برد، این نام با سومروگرام ^lúSANGA نشان داده شده است. یکی از صاحبان این منصب در آیین نصب ماشارتو به عنوان یکی از دریافت کنندگان وجه ذکر شده است، اما خود آلال هیچ نقشی در این جشن نداشته است. امار ۴۵۲ (سطرهای ۴۱ و ۵۰) به معبد او (ا) اشاره دارد. دانیل ای. فلمینگ استدلال می‌کند که او و خدایی آمازا معبد را به اشتراک داشتند، چنین فرض می شود که آمازا با آمیززادو یکسان است. معمولاً آلال و آمازا با هم در متن‌هایی از امار ظاهر می‌شوند، تنها پنج مورد استثنای شناخته‌شده در زمان حال وجود دارد که آمازا به تنهایی ذکر شده است، سه مورد از آنها اشاره به روحانی یا معبد او است. معبد آلال دارای یک ابو بود، یک نوع زیارتگاه که احتمالاً مرتبط با جهان زیرین و عبادت اجداد است و از نظر ریشه‌شناسی مربوط به گودال‌هایی است که برای ارتباط با خداییان جهان زیرین که در منابع هوری و بین‌النهرین گواهی شده‌اند. پیشکش‌های ارائه شده برای آن شامل عسل، روغن، گی (روغن حیوانی)، کبوتر، گوشت گاو، گوشت گوزن، بره و میوه بود. اسامی تئوفوری که آلالو را فراخوانی می‌کنند در متن‌های امار گواهی شده است. یکی از نمونه‌ها آلال-ابو است.

جشن‌ها

آلال همیشه در جایگاه هشتم در فهرست‌های پیشکشِ جشن محلی زوکرو ظاهر می‌شود. با این حال، برخلاف دیگر اعضای اصلی پانتئون محلی، مانند داگان، ^dNIN.KUR یا ^dNIN.URTA، او تنها در یک اقنوم در متن‌های مربوط به آن ظاهر می‌شود. جان تریسی تیمز می‌گوید که او را می‌توان عضوی از آنچه به نظرش «نخستین ردیف» خداییانی که در طول آن جشن تقدیس می‌شوند، در نظر گرفت، «نخستین ردیف» نامی است که او برای اعضای پانتئون محلی که بیشترین پیشکش‌ها (هر کدام پنج گوساله و ده بره) را در این زمینه دریافت می‌کردند، به کار می‌برد. با این حال، او تأکید می‌کند که ترتیب سلسله مراتبی که در متنهای زوکرویی گواهی شده، منحصر به این جشن است و سلسله مراتب عمومی خداییان در امار را منعکس نمی‌کند.

آلال در جشن کیسوی داگان نیز گواهی شده است. چهار سفرهٔ پیشکش در طول آن چیده می‌شد که دو سفره برای داگان، ایشارا و ^dNIN.URTA بود و دو سفره برای خداییان جهان زیرین، آلال و آمازا. آنها در این بافتار به عنوان «خدایان پایین» توصیف می‌شوند.

منابع

• Archi, Alfonso (1990). "The Names of the Primeval Gods". Orientalia. GBPress - Gregorian Biblical Press. 59 (2): 114–129. ISSN 0030-5367. JSTOR 43075881. Retrieved 2022-03-22.
• Archi, Alfonso (2009). "Orality, Direct Speech and the Kumarbi Cycle". Altorientalische Forschungen. De Gruyter. 36 (2). doi:10.1524/aofo.2009.0012. ISSN 0232-8461.
• Bachvarova, Mary R. (2013). "The Hurro-Hittite Kumarbi Cycle". Gods, heroes, and monsters: a sourcebook of Greek, Roman, and Near Eastern myths. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-064481-9. OCLC 967417697.
• Beckman, Gary (2002). "The Pantheon of Emar". Silva Anatolica: Anatolian studies presented to Maciej Popko on the occasion of his 65th birthday. Warsaw: Agade. ISBN 83-87111-12-0. OCLC 51004996.
• Beckman, Gary (2011). "Primordial Obstetrics. "The Song of Emergence" (CTH 344)". Hethitische Literatur: Überlieferungsprozesse, Textstrukturen, Ausdrucksformen und Nachwirken: Akten des Symposiums vom 18. bis 20. Februar 2010 in Bonn. Münster: Ugarit-Verlag. ISBN 978-3-86835-063-0. OCLC 768810899.
• Belayche, Nicole (2011). "Hypsistos. A Way of Exalting the Gods in Graeco–Roman Polytheism". The religious history of the Roman Empire: pagans, Jews, and Christians. Oxford, New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-956735-5. OCLC 687700601.
• Fleming, Daniel E. (1992). The installation of Baal's high priestess at Emar: a window on ancient Syrian religion. Atlanta: Scholars Press. ISBN 978-90-04-36965-8. OCLC 645829438. Retrieved 2023-07-05.
• Fleming, Daniel E. (2000). Time at Emar: The Cultic Calendar and the Rituals from the Diviner's Archive. Mesopotamian civilizations. Pennsylvania State University Press. ISBN 978-1-57506-044-6. Retrieved 2023-07-05.
• Haas, Volkert (1994). Geschichte der hethitischen Religion. Handbook of Oriental Studies. Section 1: The Near and Middle East (به آلمانی). Brill. ISBN 978-90-04-29394-6. Retrieved 2023-07-05.
• Lambert, Wilfred G. (2013). Babylonian creation myths. Winona Lake, Indiana: Eisenbrauns. ISBN 978-1-57506-861-9. OCLC 861537250.
• Litke, Richard L. (1998). A reconstruction of the Assyro-Babylonian god lists, AN:^dA-nu-um and AN:Anu šá Ameli (PDF). New Haven: Yale Babylonian Collection. ISBN 978-0-9667495-0-2. OCLC 470337605.
• Metcalf, Christopher (2021). "Tales of Kings and Cup-Bearers in History and Myth". Gods and Mortals in Early Greek and Near Eastern Mythology. Cambridge University Press. doi:10.1017/9781108648028.011.
• Pope, Marvin (1955). El in the Ugaritic texts. Leiden: Brill. ISBN 978-90-04-27525-6. OCLC 988215802.
• Polvani, Anna Maria (2008). "The god Eltara and the Theogony" (PDF). Studi micenei ed egeo-anatolici. 50 (1): 617–624. ISSN 1126-6651. Retrieved 2023-07-05.
• Rubio, Gonzalo (2010). "READING SUMERIAN NAMES, I: ENSUHKEŠDANNA AND BABA". Journal of Cuneiform Studies. American Schools of Oriental Research. 62: 29–43. ISSN 0022-0256. JSTOR 41103869. Retrieved 2021-08-04.
• Taracha, Piotr (2009). Religions of Second Millennium Anatolia. Harrassowitz. ISBN 978-3447058858.
• Thames, John Tracy (2020). The politics of ritual change: the Zukru festival in the political history of late Bronze Age Emar. Leiden: Brill. ISBN 978-90-04-42911-6. OCLC 1157679792.
• Wiggermann, Frans A. M. (1992). Mesopotamian protective spirits: the ritual texts. Groningen: STYX & PP Publications. ISBN 978-90-72371-52-2. OCLC 27914917.
• Wilhelm, Gernot (2014), "Unterwelt, Unterweltsgottheiten C. In Anatolien", Reallexikon der Assyriologie (به آلمانی), retrieved 2023-07-05