آرامگاه ملک اژدر
| Məlik Əjdər türbəsi | |
 | |
 | |
| مختصات | ۳۹°۳۰′۴۳″ شمالی ۴۶°۳۰′۵۹″ شرقی / ۳۹٫۵۱۱۹۴°شمالی ۴۶٫۵۱۶۳۹°شرقی |
|---|---|
| مکان | جیجیم‌لی، شهرستان لاچین، جمهوری آذربایجان |
| گونه | آرامگاه یادمانی |
| پایان ساخت | از سده ۱۱ تا ۱۴ میلادی. |
| در بزرگداشتِ | ملک اژدر |
آرامگاه مَلِک اَژدَر (ترکی آذربایجانی: Məlik Əjdər türbəsi) یا مقبره جیجیم‌لی یک سازه آرامگاهی در زمین‌های کوهستانی روستای جیجیم‌لی از شهرستان لاچین جمهوری آذربایجان است.[۱][۲] برخی منابع ساخت این مقبره را به قرن چهاردهم نسبت می‌دهند،[۳] در حالی که برخی دیگر دوره‌ای قدیمی‌تر یعنی قرون یازدهم تا دوازدهم را پیشنهاد می‌کنند.[۴]
پیشینه[ویرایش]
با توجه به این که این مقبره دارای کتیبه ساختمانی یا سطوح دارای الگو نیست، تعیین دقیق زمان ساخت آن دشوار است. در آثار ای. پی. اشچبلیکین[۵]، اشاره شده‌است که این بنا متعلق به دودمان سلجوق است - یعنی تقریباً قرن ۱۲ یا اوایل قرن ۱۳. طبق روایتی دیگر، این بنا در اواخر قرن سیزدهم تحت ایلخانان ساخته شده‌است.[۶]
مقبره ملک اژدر از نظر راه حل فضایی و همچنین طراحی هنری دارای ویژگی‌های شاخص و بارز معماری سرزمین‌های شمالی ایران است. چنین بناهای یادبودی با سازه‌های هشت‌ضلعی بدون جهت‌گیری عمودی مشخص، رایج‌ترین نوع بنا در معماری قرون وسطایی در اران بودند.[۷]
ویژگی‌های معماری[ویرایش]
در طرح مقبره‌های هشت ضلعی جمهوری آذربایجان، بدنه معمولاً به شکل یک حجم منشوری عمودی مشخص می‌شود. بر خلاف آنها، بدنه هشت ضلعی مقبره ملک اژدر به شکل یک هرم مقطوع محدب است. دیوارهای ساختمان با خطوط عمودی پر نشده‌است، شبح با ویژگی‌های نرم قاب شده‌است. شکل کلی مقبره شبیه سهمی است.
بدنه آرامگاه روی یک پایه سه مرحله ای کم ارتفاع قرار گرفته‌است. مساحت قاعده آن به‌طور قابل توجهی از مساحت هشت‌ضلعی بالایی بیشتر است، که به نوبه خود پایه‌ای برای یک گنبد سهمی کوچک ساخته شده از سنگ‌های تقریباً فرآوری شده‌است. گذار از پایه مقبره به پایه گنبد با کج شدن در امتداد منحنی صاف صفحه‌هایی که به سمت بالا باریک می‌شوند، انجام شده‌است که مفاصل آن با ستون‌های نازک و مقطع نیم‌دایره‌ای تأکید شده‌اند. پایه گنبد هم در نما و هم در داخل با قرنیز کوچکی تزیین شده‌است.
بر پایه مشاهدات محققان مختلف، مقبره با حجم منشوری هشت‌ضلعی که به سمت بالا باریک شده‌است و با شکل سهموی گنبد و ستون‌های گوشه‌ای چپق‌شکل ظریف، ممکن است در نتیجه تقلید از یورت ساخته شده باشد. مانند فضای داخلی، حجم بیرونی مقبره یک کل واحد است، نوار انتقالی بین بدنه و پوشش گنبد عملاً وجود ندارد. تمامی اضلاع بدنه با دال‌های سنگی بزرگ و خوش‌تراش پوشیده شده‌است. سرستون‌های مربع شکل با تزیینات حکاکی شده به قرنیز تکیه داده‌اند. درب ورودی در ضلع شمالی ساختمان قرار دارد. قسمت بالای درگاه با سنگ‌تراشی یکپارچه پوشانده شده‌است که به شکل طاق نوک تیز است. آثاری از پیکره تراشیده شده یک سوارکار در داخل حاشیه آن مشخص شده‌است. تعدادی از جزئیات این بنا شبیه به بناهای آرامگاهی در روستای دمیرچیلر، شهرستان قبادلی است.
گوشه‌های بدنه هشت ضلعی این مقبره به صورت ستون‌های سنگی نازک شبیه به میله‌هایی ساخته شده‌است که پایه قاب یورت را تشکیل می‌دهد. بر اساس توصیف گرافیکی ام. است. بولادف[۸]، «معماری که مقبره را ساخته‌است از یک بیضی برای ترسیم شبح سازه استفاده کرده بوده‌است.»
سطح داخلی دیوار به صورت عمودی تا ارتفاع ۱٫۵ متری بالا می‌رود و سپس به یک سطح محدب منحنی تبدیل می‌شود. محوطه داخلی که با گچ خاکستری پوشانده شده‌است، خطوط اصلی قسمت بیرونی دیوارها را تکرار می‌کند. در قسمت جنوبی دیوار داخلی طاقچه کوچک کم عمقی از محراب رو به درب ورودی وجود دارد. نور از طریق چهار نورگیر کوچک در پایه گنبد وارد مقبره می‌شود.[۹]
ویژگی جالب توجه دیگر این آرامگاه این است که یک نقش برجسته از یک گاو نر، که با جلوه‌ای عالی ساخته شده، در طاق‌نمای تزئینی آن حک شده‌است. در طرفین ورودی که در هر دو طرف با آرایشی نواری از گل‌های سرخ تزیین شده‌است، تصاویری از گاو نیز وجود دارد که البته کمی از بین رفته‌اند.
نگاره‌ها[ویرایش]
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- ↑ [[۱](https://web.archive.org/web/20201110010931/http://mct.gov.az/en/common-news/13235) "Melik Ajdar Mausoleum"] (به انگلیسی). mct.gov.az. October 2, 2020. Archived from [[۲](http://mct.gov.az/en/common-news/13235) the original] on November 10, 2020. Retrieved February 4, 2022.
{{cite web}}: Check|archiveurl=value (help); Check|url=value (help) - ↑ Laman Ismayilova (October 20, 2020). [[۳](https://web.archive.org/web/20210129161400/https://www.azernews.az/culture/171054.html) "Azerbaijani monuments in Armenian occupation"] (به انگلیسی). azernews.az. Archived from [[۴](https://www.azernews.az/culture/171054.html) the original] on January 29, 2021. Retrieved February 4, 2022.
{{cite web}}: Check|archiveurl=value (help); Check|url=value (help) - ↑ Ализаде, Г. М. (1963). Народное зодчество Азербайджана и его прогрессивные традиции. Baku: Изд-во Академии наук Азербайджанской ССР. p. 137.
- ↑ Мамедов, Ф. Г. (1976). [[۵](https://www.booksite.ru/etnogr/1976/1976_5.pdf) "Мемориальный комплекс в селении Джиджимли"]. Soviet Ethnography (5): 46.
{{cite journal}}: Check|url=value (help) - ↑ I. P. Shcheblykin
- ↑ [[۶](https://web.archive.org/web/20211128163317/https://vestikavkaza.ru/news/azerbajdzan-pokazal-dostoprimecatelnosti-lacina-video.html) "Азербайджан показал достопримечательности Лачина"] (به روسی). vestikavkaza.ru. January 18, 2020. Archived from [[۷](https://vestikavkaza.ru/news/azerbajdzan-pokazal-dostoprimecatelnosti-lacina-video.html) the original] on November 28, 2021. Retrieved February 4, 2022.
{{cite web}}: Check|archiveurl=value (help); Check|url=value (help) - ↑ Nahid Məmmədov (2015). [[۸](https://web.archive.org/web/20201018180529/https://www.qafqazislam.com/userfiles/Abideler.pdf) İşğal altındakı tarixi-dini abidələrimiz]. باکو. p. 50. ISBN 978-9952-490-95-4. Archived from [[۹](https://www.qafqazislam.com/userfiles/Abideler.pdf) the original] on 18 October 2020.
{{cite book}}: Check|archive-url=value (help); Check|url=value (help) - ↑ M. S. Bulatov
- ↑ [[۱۰](https://archive.today/20210613011456/https://map.virtualkarabakh.az/monument.php?ID=78) "Məlikəjdər türbəsi"] (به ترکی آذربایجانی). virtualkarabakh.az. Archived from [[۱۱](https://map.virtualkarabakh.az/monument.php?ID=78) the original] on June 13, 2021. Retrieved February 4, 2022.
{{cite web}}: Check|archiveurl=value (help); Check|url=value (help)
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Melik Ajdar Mausoleum». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲ مارس ۲۰۲۴.
پیوند به بیرون[ویرایش]
 |
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ آرامگاه ملک اژدر موجود است. |