محمد بن ابی‌حاتم
محمد بن ابی‌حاتم رازی با نام کامل ابامحمد بن ابی‌حاتم عبدالرحمن بن محمد بن ادریس بن المنذر بن داود بن مهران الحنظلی الرازی (۲۴۰– ۳۲۷ ه.ق / ۲۳۳–۳۱۷ ه.ش / 854–938 م) و نامدار به امام ابن أبی‌حاتم رازی یکى از برجسته‌ترین و مهم‌ترین راویان و حدیث‌شناسان اهل سنت به شمار مى‌رود که پدرش ابوحاتم رازى از دوستان نزدیک بخارى و مسلم بود. وی در شهر ری زاده شد. برای دانش‌اندوزی به سرزمین‌های دانش‌پرور آن دوران همچون خراسان، عراق، شام، مصر سفر کرد. ابن ابى‌حاتم على‌رغم اینکه در میان بزرگان رجال اهل سنت به عنوان شخصى صدوق شناخته شده‌است، به واسطه نقل احادیثی چند درباره على بن ابی‌طالب، او را به تشیع منتسب کرده‌اند؛ در حالى که او به اذعان مورخان و راوى‌شناسان مانند ابن حجر عسقلانى و ذهبى و سمعانى از راویان و مورخان برجسته و پایبند به اصول اعتقادى و فقه اهل سنت به شمار مى‌رود. با توجه به این مسأله، وى از اهمیت ویژه‌اى براى علماى شیعه برخوردار است. خصوصاً اینکه بسیارى از علماى شیعه از آثار او در مقام احتیاج براى اثبات عقاید و تاریخ شیعه و دفاع از حریم آن بهره‌های فراوان برده‌اند. او که استادان بسیاری را در ردیف محدثان برجسته اهل سنت مثل نسائى، ترمذى، مسلم، بخارى دیده و مطالب فراوانى را از علماى دوره خودش در زمینه حدیث فرا گرفته بود، نکات ارزشمندى درباره رجال حدیث ذکر کرده‌است. اما با این همه، برخى از دیدگاه‌های رجالى او توسط دانشمندان نسب‌شناسى و رجال با انتقاد روبرو شده‌است. تبحر او در حفظ حدیث چنان زیاد بود که تحدّى کرده و گفته بود اگر کسى حدیثى بیاورد و بخواند که من آن را حفظ نیستم به او جایزه مى‌دهم، و کسانى مثل ابوزرعه رازى (استادش) هم نتوانستند چنین حدیثى بیابند. اهمیت مطالب ابن ابی‌حاتم رازى چنان در خور توجه است که ذهبى، ابن کثیر، خطیب بغدادى، ابن حجر عسقلانى و دیگران، از کتاب‌های او به عنوان منبع دست اول تحقیق و تألیف آثار خود استفاده کرده‌اند. تسلط او بر تاریخ راویان حدیث نیز چنان گسترده بود که بر کتاب تاریخ الکبیر بخارى اشکالاتى را وارد کرده است. وی سرانجام در ۸۴ سالگی در بغداد روی در نقاب خاک کشید.[۱][۲]
کتاب‌شناسی
[ویرایش]- کتاب التفسیر (عامته آثار بأسانید من أحسن التفاسیر)
- کتاب علل الحدیث
- کتاب الجرح والتعدیل
- تقدمة المعرفة للجرح والتعدیل
- کتاب الزهد
- کتاب الکنی
- کتاب الفوائد الکبیرة
- کتاب الرد علی الجهمیة
- کتاب ثواب الأعمال
- کتاب المراسیم
منابع
[ویرایش]- العظم، رفیق ، “ (أشهر مشاهیر الإسلام) “، چاپ: دار الرائد العربی، بیروت. لبنان. ۱۴۰۱ هـ ــ ۱۹۸۱ میلادی.
 | این یک مقالهٔ خرد اسلام است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |
- ↑ "معرفی ابن ابى حاتم رازى". پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی (به انگلیسی). 2018-04-07. Retrieved 2022-09-14.
- ↑ «ابن ابی حاتم | دائرةالمعارف بزرگ اسلامی | مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی». www.cgie.org.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۹-۱۴.