باستان‌گرایی در ایران

باستان‌گرایی در ایران ، پدیده‌ای است که از اواخر دوران قاجار در عرصهٔ فرهنگی، اجتماع و سیاست جامعهٔ ایرانی پدیدار گشته‌ است. نگرش باستان‌گرایی در پی آن است که فضای مربوط به زمان گذشته را بازآفرینی کند و یک ایدئولوژی جدید بسازد.

اهداف

برخی باستان‌گرایی را «از مؤلفه‌های جدید برای نوسازی ایران» به حساب می‌آورند که «در پی آن است تا با احیاء و تجدید حیات سنت‌ها و عقاید کهن و باستانی، نظم جدیدی را در تفکر اجتماعی، فرهنگی و سیاسی بازتولید نماید و زیرساخت‌های فرهنگی و اجتماعی نوین را بر پایهٔ سنت‌های کهن بنا نهد»

به عقیدهٔ بیگدلو، مهم‌ترین اهداف باستان‌گرایی را می‌توان به شرح زیر دانست:

• کم‌رنگ کردن و کنار زدن فرهنگ و یا مذهب خارجی جامعه، به عنوان عامل عقب‌ماندگی آن.
• تفکیک دو دوره از تاریخ ایران که عبارتند از تاریخ باستان و تاریخ دورهٔ اسلامی

الگوها

از الگوهای باستان‌گرایی ایرانی میتوان به فرهنگ آریایی، آیین زرتشتی ایران، معماری هخامنشی شامل تخت جمشید، آرامگاه کوروش بزرگ ،نقش رستم و کعبه زرتشت ، همچنین نامگزاری فرزندان به نام های اساطیر شاهنامه فردوسی اشاره کرد.

آثار مهم در حوزهٔ باستان‌گرایی

• جلال‌الدین میرزا قاجار (فرزند پنجاه و پنجم فتحعلی شاه قاجار)، نامهٔ خسروان، داستان پادشاهان ایران از آغاز آبادیان تا انجام ساسانیان، بی‌تا.
• میرزا فتحعلی آخوندزاده، مکتوبات کمال‌الدوله (سه مکتوب)، ۱۲۷۹–۱۲۸۰ ه‍.ق
• میرزا عبدالحسین آقاخان کرمانی، آیینهٔ سکندری یا تاریخ ایران، ۱۳۲۴ ه‍.ق

منابع

• بیگدلو، رضا: ۱۳۸۰، باستان‌گرایی در تاریخ معاصر ایران، چاپ اول: تهران، نشر مرکز.
• اکبری، محمدعلی: ۱۳۷۵، رویکرد غرب‌گرایان به نوسازی ایران (بررسی دیدگاه‌های روزنامهٔ کاوه)، کتاب سروش، چاپ اول، انتشارات سروش.