* {{cite book|last1=Bharat|first1=Meenakshi|last2=Kumar|first2=Nirmal|title=Filming the Line of Control: The Indo-Pak Relationship Through the Cinematic Lens|url=https://books.google.com/books?id=3zE6ndYKml0C&pg=PA43|date=27 April 2012|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-1-136-51605-4|access-date=15 July 2016|archive-date=26 June 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190626213638/https://books.google.com/books?id=3zE6ndYKml0C&pg=PA43|url-status=live}}
* {{cite book |last=Bose |first=Derek |author1-link=Derek Bose |url=https://books.google.com/books?id=wv_mmculJ8kC&pg=PA34 |title=Everybody Wants a Hit: 10 Mantras of Success in Bollywood Cinema |publisher=[[Jaico Publishing House]] |date=1 January 2006 |isbn=978-81-7992-558-4 |access-date=15 July 2016 |archive-date=30 December 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161230074754/https://books.google.com/books?id=wv_mmculJ8kC&pg=PA34 |url-status=live }}
* {{cite book|last=Chandra|first=Anjana Motihar|title=India Condensed: 5,000 Years of History & Culture|url=https://books.google.com/books?id=b7-IAAAAQBAJ&pg=PA128|date=15 July 2008|publisher=[[Marshall Cavendish International Asia Pte Ltd]]|isbn=978-981-261-975-4|access-date=15 July 2016|archive-date=30 December 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161230062924/https://books.google.com/books?id=b7-IAAAAQBAJ&pg=PA128|url-status=live}}
* {{cite book|last=Chopra|first=Anupama|author1-link=Anupama Chopra|title=King of Bollywood: Shah Rukh Khan and the Seductive World of Indian Cinema|title-link=King of Bollywood: Shah Rukh Khan and the Seductive World of Indian Cinema|date=2007|publisher=[[Grand Central Publishing]]|isbn=978-0-446-50898-8}}
* {{cite book|last=Ciecko|first=Anne Tereska|title=Contemporary Asian Cinema: Popular Culture in a Global Frame|url=https://books.google.com/books?id=9_PmysZli1cC&pg=PA142|year=2006|publisher=[[Berg Publishers]]|isbn=978-1-84520-237-8|access-date=15 July 2016|archive-date=30 December 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161230074122/https://books.google.com/books?id=9_PmysZli1cC&pg=PA142|url-status=live}}
* {{cite book|last1=Dalmia|first1=Vasudha|last2=Sadana|first2=Rashmi|title=The Cambridge Companion to Modern Indian Culture|url=https://books.google.com/books?id=1hyIWIe4T0YC&pg=PA180|date=5 April 2012|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-1-139-82546-7|access-date=15 July 2016|archive-date=4 July 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170704214411/https://books.google.com/books?id=1hyIWIe4T0YC&pg=PA180|url-status=live}}
* {{cite book|last1=Gulazāra|last2=Nihalani|first2=Govind|last3=Chatterjee|first3=Saibal|author1-link=Gulzar|author2-link=Govind Nihalani|author3-link=Saibal Chatterjee|title=[[Encyclopaedia of Hindi Cinema]]|year=2003|publisher=[[Popular Prakashan]]|isbn=978-81-7991-066-5}}
* {{cite book|last=Hirji|first=Faiza|title=Dreaming in Canadian: South Asian Youth, Bollywood, and Belonging|url=https://books.google.com/books?id=A3VvKZuI_0UC&pg=PA110|date=27 October 2010|publisher=[[UBC Press]]|isbn=978-0-7748-5971-4|access-date=15 July 2016|archive-date=19 January 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180119080219/https://books.google.com/books?id=A3VvKZuI_0UC&pg=PA110|url-status=live}}
* {{cite book|last1=Mehta|first1=Rini Bhattacharya|last2=Pandharipande|first2=Rajeshwari V.|title=Bollywood and Globalization: Indian Popular Cinema, Nation, and Diaspora|url=https://books.google.com/books?id=B7BD142N_gIC&pg=PA151|date=1 June 2011|publisher=Anthem Press|isbn=978-0-85728-897-4|access-date=15 July 2016|archive-date=30 December 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161230073815/https://books.google.com/books?id=B7BD142N_gIC&pg=PA151|url-status=live}}
* {{cite book|last=O'Brien|first=Derek|author1-link=Derek O'Brien (politician)|title=Derek Introduces: 100 Iconic Indians|url=https://books.google.com/books?id=YMOeAwAAQBAJ&pg=PT217|year=2014|publisher=[[Rupa Publications]]|isbn=978-81-291-3413-4|access-date=15 July 2016|archive-date=30 December 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161230073818/https://books.google.com/books?id=YMOeAwAAQBAJ&pg=PT217|url-status=live}}
* {{cite book|last=Patel|first=Bhaichand|title=Bollywood's Top 20: Superstars of Indian Cinema|url=https://books.google.com/books?id=RQL4dkVAnPIC&pg=PA253|year=2012|publisher=[[Penguin Books India]]|isbn=978-0-670-08572-9|access-date=15 July 2016|archive-date=30 December 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161230074030/https://books.google.com/books?id=RQL4dkVAnPIC&pg=PA253|url-status=live}}
* {{cite book|last=Raj|first=Ashok|title=Hero Vol.2, Volume 2|url=https://books.google.com/books?id=2wo9BAAAQBAJ&pg=PT143|date=1 November 2009|publisher=[[Hay House|Hay House, Inc]]|isbn=978-93-81398-03-6|access-date=15 July 2016|archive-date=30 December 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161230075920/https://books.google.com/books?id=2wo9BAAAQBAJ&pg=PT143|url-status=live}}
* {{cite book|last=Roll|first=Martin|author1-link=Martin Roll|title=Asian Brand Strategy: How Asia Builds Strong Brands|url=https://books.google.com/books?id=VrO3O0h6I0wC&pg=PA91|date=17 October 2005|publisher=[[Palgrave Macmillan]]|isbn=978-0-230-51306-8|access-date=15 July 2016|archive-date=30 December 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161230121233/https://books.google.com/books?id=VrO3O0h6I0wC&pg=PA91|url-status=live}}
* {{cite book|last=Teo|first=Stephen|title=The Asian Cinematic Experience|url=https://books.google.com/books?id=1H9mdj4mViAC&pg=PA125|date=26 April 2013|publisher=[[Routledge]]|isbn=978-1-136-29609-3|access-date=15 July 2016|archive-date=11 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170811135508/https://books.google.com/books?id=1H9mdj4mViAC&pg=PA125|url-status=live}}
شاهرخ خان (هندی: शाहरुख़ान؛ زادهٔ ۲ نوامبر ۱۹۶۵) بازیگر هندی است که در فیلمهای هندیزبان فعالیت میکند. او از سوی رسانهها با عنوانهایی مانند «پادشاه بالیوود» یاد شده و برای نقشآفرینیهایش افتخارات مختلفی از جمله ۱۴ جایزهٔ فیلمفیر دریافت کردهاست.[۲][۳][۴] دولت هند نشان پادما شری و دولت فرانسه نشان هنر و ادب و لژیون دونور را به او اعطا کردهاست. شاهرخ خان طرفداران قابل توجهی در آسیا و مهاجران هندی در سراسر جهان دارد.[۵] از نظر تعداد مخاطب و درآمد از او به عنوان یکی از موفقترین ستارههای سینما در جهان یاد شدهاست.[۶][۷][۸]
خان فعالیت حرفهای خود را در اواخر دههٔ ۱۹۸۰ و با حضور در چندین سریال تلویزیونی آغاز کرد. او در سال ۱۹۹۲ با فیلم عاشق دیوانهوار وارد بالیوود شد. خان در اوایل حرفهاش برای بازی در نقش افراد شرور در فیلمهای بازیگر (۱۹۹۳)، ترس (۱۹۹۳) و سرانجام (۱۹۹۴) شناخته شد. او پس از بازی در مجموعه ای از فیلمهای عاشقانه از جمله داماد عاشق عروس را میبرد (۱۹۹۵)، دل دیوانه است (۱۹۹۷)، داره یه اتفاقایی میفته (۱۹۹۸)، محبتها (۲۰۰۰) و گاهی شادی گاهی غم به شهرت رسید. خان برای بازی در نقش یک الکلی در دیوداس (۲۰۰۲)، دانشمند ناسا در مادری (۲۰۰۴)، مربی هاکی در هند، به پیش! (۲۰۰۷) و مردی مبتلا به نشانگان آسپرگر در من خان هستم (۲۰۱۰) مورد تحسین منتقدان قرار گرفت. پرفروشترین فیلمهایش کمدیهای قطار چنای (۲۰۱۳)، سال نو مبارک (۲۰۱۴)، دلداده (۲۰۱۵) و فیلم جنایی رئیس (۲۰۱۷) هستند. بسیاری از فیلمهای او مضامین هویت ملی هند و ارتباط با جوامع دور از وطن یا تفاوتها و نارضایتیهای جنسیتی، نژادی، اجتماعی و مذهبی را به تصویر میکشند.
کارهای بشردوستانه خان شامل خدمات بهداشت و درمان و امداد به فاجعهدیدگان بوده و در ۲۰۱۱ به دلیل پشتیبانی از آموزش کودکان، جایزهای از یونسکو دریافت کرد. او در ۲۰۱۸ برای رهبری در حمایت از حقوق زنان و کودکان در هند، جایزهٔ کریستال مجمع جهانی اقتصاد را دریافت کرد. خان چندین بار در فهرستی از تأثیرگذارترین افراد در فرهنگ هند قرار گرفته و در سال ۲۰۰۸، نیوزویک به انتخاب خود او را بهعنوان یکی از پنجاه فرد قدرتمند در جهان معرفی کرد.[۹] مجلۀ تایم در سال ۲۰۲۳ او را یکی از ۱۰۰ شخص تاثیرگذار در جهان نامید.[۱۰]
اوایل زندگی و خانواده
والدین
پدر خان، یعنی میر تاج محمد خان، فعالِ جنبش استقلالطلبی هند و اهلِ پیشاور بود که در کنار خدمتکار خدای (جنبش مقاومت بدون خشونت به رهبری خان عبدالغفار خان که بهدنبال همبستگی و استقلال هند بود) مبارزات سیاسی داشت.[۱۱][۱۲] میر از پیروان عبدالغفار خان بود[۱۳] و به کنگره ملی هند ملحق شد.[۱۴] او همچنین پسر عموی سرلشکر ارتش ملی هند، یعنی شاه نواز خان بود.[الف] بنا به گفتهٔ خان، جد پدری او، میر جان محمد خان از قوم پشتون و اهل افغانستان بود.[۱۷][۱۴][۱۸] اما بعداً اقوام پدری او در پیشاور تصریح کردند که خانوادهٔ مذکور بهزبان هندکو صحبت میکند و اصالتاً اهل کشمیر هستند که قرنها پیش در پیشاور سکنی گزیدند؛ گفتههای اقوام با این ادعا که پدربزرگش پشتون اهلِ افغانستان بود، در تضاد است.[۱۴][۱۹] تا سال ۲۰۱۰، خانوادهٔ پدری خان همچنان در منطقه شاه ولی قطال در بازار قصهخوانی پیشاور زندگی میکردند.[۱۴]
در سال ۱۹۴۶، میر تاج محمد خان برای تحصیل در رشته حقوقِ دانشگاه دهلی، به دهلی رفت.[۲۰] هنگامی که تقسیم هند در سال ۱۹۴۷ رخ داد، او مجبور شد در دهلی بماند و تا سالها بعد به پیشاور بازنگشت.[۲۱] مادر خان، لطیف فاطمه، افسر قضایی و همچنین دختر یک مهندس دولتیِ ارشد بود.[۲۲][۲۳] پدر و مادر خان در سال ۱۹۵۹ ازدواج کردند.[۲۴]
زندگی حرفهای
شاهرخ خان در حال تبلیغ محصولات یک شرکت انتشاراتی
شاهرخ که در تلویزیون به موفقیت دست یافته بود در سال ۹۱ با یکی از دوستانش وارد بمبئی میشود و مورد توجه هما مالینی ستاره زن آن زمان روزگار قرار میگیرد هیما میخواهد تا او بازیگر اولین فیلمی باشد که کارگردانی میکند. ۱۲ سال بعد پس از آن فیلم شاهرخ خان به سوپراستار سینمای هند بدل میشود. نام این فیلم «دل آشناهه» بود.
در ۲۵ اکتبر ۱۹۹۱ با گوری خان ازدواج میکند. در مدرسه سنت کلمبا در دهلی نو برنده جایزه شمشیر افتخار میشود این جایزه مخصوص بهترین شاگرد بود. سال ۱۹۹۰ بهترین ستاره هند شد. در فیلمهای آدیتیا چوپرا بدون خواندن فیلمنامه بازی میکند. زوج سینمایی وی کاجول بود.[نیازمند منبع]
در سال ۲۰۰۹ وی درحالی که به تازگی از هواپیما پیاده شده تا به جمع طرفدارانش در آمریکا برود دستگیر شد و ۶۶ دقیقه مورد بازجویی قرار گرفت.
شاهرخ خان یک کمپانی تولید فیلم به نام دریمز آنلیمیتد را اداره میکند. البته در ادارهٔ آن با جوهی چاولا و عزیز میرزا همکار و شریک است. آنها تاکنون چهار فیلم با نامهای: پهیربهی دلهای هندوستانی، آشوکا، یک دو کا چهار و چلته چلته تولید کردهاند. سال ۲۰۰۴ از سوی مجلهٔ تایم یکی از بهترین بازیگران هند لقب گرفت. در فیلم گاهی خوشی گاهی غم، پسرش «آریان» نقش کودکی شاهرخ خان را بازی میکند. او در سال ۲۰۰۳، در جریان فیلمبرداری فیلم شاکتی:د پاور ستون فقراتش صدمه دید و بعداً جراحی شد. این مشکل باعث شد که او دچار مشکلاتی مانند خشونت صدا شود.
۱۹۸۸ تا ۱۹۹۲: شروع کار
شاهرخ بازیگری را زیر نظر بری جان کارگردان تئاتر، در دهلی در "تئاتر گروه اکشن" میآموخت. وی پیش از ورود به سینما، وارد تلویزیون شد. اولین نقش او در مجموعهٔ تلویزیونی تلویزیونیدل دریا به کارگردانی لک تاندون بود. اما به دلیل تأخیر در تولید، مجموعهٔ تلویزیونی فاوجی در سال ۱۹۸۸ اولین سریال او بود. وی نقش اصلی کماندو آبهیمانیو رأی را بازی کرد که با تحسین منتقدان همراه بود و باعث به رسمیت شناخته شدن شاهرخ شد. سپس در سال ۱۹۸۹ او در سریال "سیرک" عزیز میرزا بازی کرد. همچنین یک نقش کوتاه هم در فیلم In Which Annie Gives It Those Ones داشت. بازیهای او باعث شد تا منتقدان سبک بازی او را بابازیگر معروف دیلیپ کومار مقایسه کنند که اتفاقاً دیلیپ کومار یکی از دوستان پدر شاهرخ بود.
در سال ۱۹۹۱، شاهرخ به بمبئی رفت و اولین پیشنهاد سینمایی اش را از هما مالینی برای فیلم دل آشناهه (دل میداند) دریافت کرد. اما به دلیل تأخیر در تولید فیلم، دومین فیلم او به نام دیوانا (۱۹۹۲) در مقابل ریشی کاپور و دیویا بهاراتی اولین فیلم اکرانشده از او بود. فیلم با نقدهای خوبی روبه رو شد ودومین فیلم پرفروش سال شناخته شد. او در این فیلم نقش مکمل را داشت با این حال جایزهٔ بهترین بازیگر تازهوارد را از جوایز فیلم فیر گرفت. وی سپس دراقتباس مانی کال از کتاب «احمق»داستایوفسکی ظاهرشد. این فیلم دراصل برای تلویزیون بوداما در تئاتر اکران شد و همچنین در «نیویورک فیلم فستیوال» در۸اکتبر۱۹۹۲ظاهرشد. سال بعد او در فیلم کمدی راجو بن گایا جنتلمن (راجو آقا میشود) در نقش اصلی حضور یافت. این فیلم نخستین همکاری او با جوهی چاولا بود که اکنون بهترین دوست شاهرخ به حساب میآید و پس از آن چند فیلم دیگر هم با هم بازی کردند. این فیلم درباکس آفیس خوب عمل کرد. سپس درفیلم مایا ممساب (مایا خانم) ساختهٔ کتان مهتا بازی کرد که اقتباسی از مادام بواری بود.
۱۹۹۳ تا ۱۹۹۷: موفقیتهای انتقادی و تجاری
شاهرخ در سال۱۹۹۳شروع به بازی در نقشهای منفی کرد. یک عاشق عقدهای ویک جنایتکار به ترتیب در فیلمهای پرفروش ترس (سومین فیلم پرفروش سال) و بازیگر (فیلم۱۹۹۳) (چهارمین فیلم پرفروش سال و نامزد بهترین فیلم) نقشهای او بودند. او تصویر قراردادی قهرمان را در هر دوی این فیلمها به چالش کشید و شیوهٔ خودش را اختراع کرد. "ترس" آغاز بسیاری از همکاریهای شاهرخ بایاش چوپرا و یاش راج فیلمز بود. شاهرخ در این فیلم با عبارت: دوستت دارم، کککیران. (I love you, Kkkiran) نزد مخاطبان محبوب بود. وی برای این فیلم نامزد بهترین بازیگر در نقش منفی شد. فیلم دیگر او "بازیگر (فیلم۱۹۹۳)" بود که در آن نقش دوپهلوی یک انتقام جو را داشت که دوست دختر خود را میکشد. او همراه شکستن غیرمترقبه فرمول استاندارد در بالیوود، مخاطبان هندی را شگفت زده کرد. شاهرخ با این فیلم توانست جایزه فیلم فیر برای بهترین بازیگر مرد را برای نخستین بار بگیرد. اوهمان سال نقش یک نوازندهٔ عاشق مصیبت زده را در فیلم درام کوندان شاه با نام "کبهی هان کبهی نا"(گاهی آره گاهی نه) بازی کرد. وی برای این فیلم نامزد بهترین بازیگر نقش اول مرد و برندهٔ بهترین بازیگر از دید منتقدان فیلم فیر شد. فیلم هم برندهٔ جایزهٔ بهترین فیلم از دید منتقدان فیلم فیر شد.
در سال ۱۹۹۴، خان دوباره نقش یک عاشق عقدهای را در فیلم «انجام» در کنار مدوری دیکشیت بازی کرد. گرچه فیلم شکست تجاری خورد، اما شاهرخ جایزهٔ بهترین بازیگر در نقش منفی را از فیلم فیر گرفت.
در سال ۱۹۹۵، شاهرخ در دو فیلم بلاک باستر بازی کرد.
اولین اکران او فیلم ملودرام و هیجان انگیز «کاران آرجون» ساختهٔ راکش روشن بود؛ که در آن بازیگران مطرح دیگری چون:سلمان خان، آمریش پوری، راکی، کاجول و مامتاکولکارنی هم بودند. این فیلم که به مفهوم تناسخ در جسم تازه پرداخته بود، نامزد بهترین فیلم و دومین فیلم پرفروش سال هند شد. فیلم دیگر شاهرخ، نخستین
کارگردانی آدیتیا چوپرا به نام «دیلواله دولهنیاله جاینگه»(دلشکسته شجاع عروس را میبرد) و نخستین باری بود که شاهرخ نقش یک جوان به شدت عاشق و بدون رگههای منفی را بازی میکرد. فیلم با نقدهای مثبت منتقدان روبرو شد و فروش عالی داشت و پرفروشترین فیلم در هند، خارج از هند و بهترین فیلم سال هند شد. فیلم به عنوان «بلاک باستر همیشگی» شناخته شد. این فیلم دارای رکورد طولانیترین مدت اکران در هند است. این فیلم بیشتر از ۱٫۲ بیلیون در سراسر جهان فروش کرد. ۱۰ جایزهٔ فیلم فیر را برنده شد و اجرای خان تحسین منتقدان را دربرداشت و برای دومین بار برندهٔ جایزه فیلم فیر برای بهترین بازیگر مرد از فیلم فیر شد. در سال ۲۰۰۵، ایندیاتایمزموویز این فیلم در بین ۲۵ فیلم هندی که باید دید قرا گرفت. راجاسن گفت: «خان یک بازی شگفتانگیز داشتهاست.»
سال ۱۹۹۶ یک سال مأیوسکننده برای شاهرخ به حساب میآید. او در دو فیلم که از نظر انتقادی و تجاری ناامیدکننده بودند حضور یافت. «انگلیش بابو دسی مام» (آقای انگلیسی خانم هندی) و «چهت» (تمنا).
اما در سال ۱۹۹۷، نقش او در فیلم درام اجتماعی «پردس»(سرزمین بیگانه)ساختهٔ سوبهاش گای برای او موفقیت تجاری به دنبال داشت. (سومین فیلم پرفروش سال و نامزد بهترین فیلم) سپس او در فیلم کمدی رمانتیک عزیز میرزا به نام «یس باس» (بله قربان) حضور یافت. این دومین همکاری او با جوهی چاولا بود. فیلم درباکس آفیس نسبتاً خوب عمل کرد. آخرین اکران او، بلاک باستررمانتیک موزیکال «دل تو پاگل هه»(دل دیوانه است) ساخته یاش چوپرا بود که بهترین فیلم ودومین فیلم پرفروش سال شد؛ و شاهرخ برای سومین بار برندهٔ جایزهٔ بهترین بازیگر مرد از فیلم فیر شد.
۱۹۹۸ تا ۲۰۰۲: شناخته شدن بینالمللی
در سال ۱۹۹۸، خان در سه فیلم بازی کرد. فیلم اول، فیلم کمدی اکشن ماهش بهات به نام "دوپلیکیت" (هم شکل) در کنار جوهی چاولا و سونالی بندره بود. او در این فیلم دو نقش متفاوت و دوگانه را به تصویر میکشد. شاهرخ برای این فیلم نامزد بهترین بازیگر در نقش منفی از فیلم فیر شد. سپس او ستایش منتقدان را برای فیلم تحسین شده "دل سی"(ازاعماق دل...) دریافت کرد. این فیلم در هند شکست تجاری خورد اما در خارج از هند موفق عمل کرد. این فیلم نخستین فیلم هندی است که وارد ۱۰ فیلم برتر باکس آفیس در بریتانیا شدهاست. آخرین فیلم او، نخستین کارگردانی کاران جوهر و فیلم رمانتیک "کوچ کوچ هوتاهه" (داره یه اتفاقایی میفته) بود که در آن زوجهای او کاجول و رانی موکرجی بازی میکردند. فیلم بهترین فیلم سال هند شد و "بلاک باستر همیشگی" شناخته شد. این فیلم فروشی بیش از ۱۰۰ کرور داشت. شاهرخ برای ایفای نقش راهول کانا در این فیلم، برندهٔ جایزهٔ بهترین بازیگر مرد از فیلم فیر شد.
۲۰۰۱
تنها فیلم سال۱۹۹۹ او که فروش متوسطی داشت، فیلم «پادشاه» درمقابل توئینکل کانا بود. شاهرخ با این فیلم نامزد بهترین بازیگر در نقش کمدی از فیلم فیر شد.
در سال ۲۰۰۰، شاهرخ اولین فیلم کمپانی اش را با بازی خودش وجوهی چاولا و کارگردانی عزیز میرزا اکران کرد. «پهیربهی دلهای هندوستانی» (بااین حال دل همچنان هندوستانی است) نقدهای مختلفی از منتقدان دریافت کرد و در مقایسه با دو فیلم پیشین یعنی:راجو بن گایاجنتلمن
ویس باس شکست تجاری خورد. فیلم بعدی شاهرخ، فیلم اکشن درام «جاش» بود که در آن آیشواریا رای نقش خواهر دوقلوی او را بازی میکرد. فیلم نامزد بهترین فیلم سال شد و توانست در فروش چه در داخل و چه خارج هند موفق عمل کند. نقش بعدی او، نقش یک مسلمان باستانشناس در فیلم «هی رام» بود. این فیلم ستایش منتقدان را در پی داشت و نمایندهٔ هند در اسکار بود. آخرین فیلم او، فیلم رمانتیک درام آدیتیاچوپرا به نام «محبتین» (محبتها) (نامزد بهترین فیلم) بود. او در این فیلم همکار آمیتاب باچان بود و نقش یک معلم موسیقی را ایفا میکرد. فیلم ستایش منتقدان و موفقیت عظیم تجاری را دربرداشت و اجرای خان باعث ستایش منتقدان شد. او نامزد فیلم فیر برای بهترین بازیگر مرد و برندهٔ جایزهٔ بهترین بازیگر مرد از دید منتقدان فیلم فیر شد.
در سال ۲۰۰۱، خان تهیهکننده فیلمی به نام"آشوکا" (نامزد بهترین فیلم) شد و در آن نقش تاریخی رزمی داشت. این فیلم به قسمتی از زندگی آشوکا بزرگ میپرداخت. این فیلم در "ونیز فیلم فستیوال" و "۲۰۰۱ تورنتو اینترنشنال فیلم فستیوال" به نمایش درآمد و پاسخ مثبتی گرفت. اجرای کرینا کاپور عموماً پاسخ مثبتی داشت و بازی شاهرخ هم عکس العمل رضایت بخشی داشت. همکاری بعدی شاهرخ باکارن جوهر در درام خانوادگی «گاهی خوشی گاهی غم» (نامزد بهترین فیلم) بود. فروش این فیلم ۱٫۱۷ کرور بود. شاهرخ در مورد شخصیت راهول در این فیلم میگوید: من عاشق آسیبپذیری و درستی درون چشمهای راهول هستم. علاوه بر این تواناییهای او برای انتقال احساسات بدون کلمات شگفتانگیز است. "او برای این فیلم نامزد بهترین بازیگر مرد از فیلم فیرشد. همچنین شاهرخ از این فیلم به عنوان نقطه عطفی در زندگی حرفهایاش یاد میکند.
در سال ۲۰۰۲، شاهرخ در فیلم «دوداس» ساختهٔ سانجی لیلا بهانسالی بازی کرد؛ که این فیلم هزینه برترین فیلمی بود که تا آن زمان ساخته شده بود. نقشهای مقابل شاهرخ، مدوری دیکشیت وآیشواریا رای بودند. نقش او به عنوان یک الکلی سرکش، تحسینبرانگیز بود و شاهرخ باز هم برندهٔ جایزهٔ بهترین بازیگر مرد از فیلم فیر شد. دوداس ۱۰ جایزهٔ فیلم فیر برد و نامزد بفتا برای بهترین فیلم خارجی زبان هم بود. فیلم در خود هند و خارج هند بسیار پرفروش شد. خان همچنین درفیلم «هم تومهاره صنم» (من متعلق به توأم عزیزم) در مقابل سلمان خان و مدوری دیکشیت بازی کرد. این فیلم ششمین فیلم پرفروش سال شد.
۲۰۰۳ تا ۲۰۱۰: ستاره شدن و تحسین منتقدان
در سال ۲۰۰۳، شاهرخ تهیهکننده و بازیگر فیلم"رفته رفته"به کارگردانی عزیز میرزا بود که مشکلات یه زوج ازدواج کرده را نشان میداد و نقش مقابل اورانی موکرجی بود. فیلم موفقیت مناسبی در هندو بهتر از آن درخرج هند کسب کرد. اکران بعدی او،"کال هوناهو"(شاید فردایی نباشد (فیلم)) بود. فیلمی کمدی درام که درنیویورک فیلمبرداری شده بود. به نویسندگی کارن جوهر و نخستین تجربهٔ کارگردانی نیکیل ادوانی. نقش مقابل او را پریتی زینتا ایفا میکرد. منتقدان همگی از بازی او در نقش آمان ماتور قدردانی کردند و فیلم نامزد بهترین فیلم سال شد. هندو (The Hindu) نوشت: شور و ذوق بی حد و مرز، انرژی خودسر شاهرخ از اینجاست. بهعنوان فردی که مدت کوتاهی زندگی میکند و زندگی در هر لحظه است. او همدردی شما را برمیانگیزد. اشک شما را درمیآورَد و با هر قطره اشک یک رتبه بین بازیگران صعود میکند. «کالهوناهو» دومین فیلم پرفروش سال هند و شاهرخ نامزد بهترین بازیگر مرد از فیلم فیر شد.
سال ۲۰۰۴ هم از نظر تجاری و هم از نظر انتقادی سال خوبی برای شاهرخ بود. او در
آن سال سه فیلم داشت که هرسه نامزد بهترین فیلم شدند و شاهرخ هم برای هر سه نامزد بهترین بازیگر مرد از فیلم فیر شد. اولین فیلم، کمدی"من هونا" (من که هستم) بود. فیلمی به تهیه کنندگی شاهرخ و اولین تجربه کارگردانی فرح خان. با بازی: زاید خان، سونیل شتی، سوشمیتاسن و آمریتارائو. فیلم یک موفقیت عظیم تجاری داشت ودومین فیلم پرفروش سال بود. شاهرخ در این فیلم نقش سرگرد رام پرسادشرما را داشت که به عنوان دانشجو وارد دانشگاهی میشود تا هم برادر ناتنی خودش را بیابد و هم مواظب دختری باشد که ممکن بود او را بکشند.
سپس او در فیلم عاشقانه ویر-زارا در کنار پریتی زینتا به کارگردانی آدیتیا چوپرا در نقش ویرپرتاب سینگ بازی کرد. فیلم بهترین فیلم و پرفروشترین فیلم سال شد و در مجموع ۹۴ کرور فروش کرد. این فیلم در ۵۵ فستیوال فیلم برلین به نمایش درآمد. در دسامبر ۲۰۰۴، خان نقدهای ستایشآمیز عمومی برای حضورش در نقش مهان بارگاوا در فیلم سودس(سرزمین مادری) دریافت کرد؛ و باز هم برنده جایزه فیلم فیر برای بهترین بازیگر مرد شد. این فیلم داستان یک مهندس ناساست که به هند برمیگردد تا ریشههای ملیاش را بهتر درک کند. نقش مقابل شاهرخ در این فیلم گایاتری جوشی بود. بسیاری از منتقدان معتقدند این بهترین بازی شاهرخ تا آن زمان بوده. منتقد جیتش پیلای میگوید:
شاهرخ به بازیش شگرفترین اجرا را میدهد. فیلم فیر اجرای او را طبق موضوع سال ۲۰۱۰ به عنوان یکی از ۸۰ اجرای برتر نمادین انتخاب کرد. این فیلم در لیست ردیف جزو ۱۰ فیلم برتر بالیوودی دهه محسوب میشود. به هرحال سودس فروش چندان خوبی در هند نداشت. تنها اکران او در سال ۲۰۰۵، «پهلی» (معما (فیلم ۲۰۰۵)) در مقابل رانی موکرجی بود که نماینده هند در اسکار به حساب میآمد. گرچه فیلم شکست تجاری خورد اما ستایش منتقدان را دربرداشت. راجاسن در خصوص عملکرد خان میگوید: عملکرد درجه یک که از برتری او در جهان سینما حمایت میکند.
در سال ۲۰۰۶، او به سومین فیلم کارن جوهر که درام بزرگسالان بود به نام «کبهی الویداناکهنا» (هرگز نگو خداحافظ) پیوست. بازی شاهرخ به عنوان دو ساران، ستایشبرانگیز بود؛ که یک نامزدی دیگر از فیلم فیر به عنوان بهترین بازیگر مرد برای اوبه دنبال داشت و فیلم هم نامزدی بهترین فیلم را به دست آورد. فیلم نقدهای مختلفی دریافت کرد اما یک موفقیت بزرگ تجاری بود؛ و مهمترین امتیاز فیلم بازی عالی بازیگران بود. فیلم بعدی او، «دان: تعقیب دوباره آغاز میشود» (نامزد بهترین فیلم) بود؛ که از روی فیلمی به همین نام و با بازی آمیتاب باچان در سال ۱۹۷۸ ساخته شده بود. فیلم و بازی خان نقدهای مختلفی به دست آوردند
بازی او مدام با بازی آمیتاب باچان مقایسه میشد. تاران آدارش مینویسد: «خان به خوبی در نقش دان ظاهرشد. اما در نقش ویجی (شخصیت دیگر او در فیلم) شکست خورد. ساختگی است و به هیچ عنوان طبیعی به نظر نمیآید.» در حالیکه درک الی استدلال میکنه: «سخت است که او را (خان) به عنوان شخصیت عنوان (دان) قبول کنیم. او به عنوان ویجی بسیار قانعکننده است.» فیلم پنجمین فیلم پرفروش سال هند شد. خان برای این فیلم نه تنها نامزد بهترین بازیگر مرد از فیلم فیر، بلکه نامزد بهترین بازیگر مرد در آسیا هم شد.
در سال ۲۰۰۷، خان در فیلم جدیدش راج به نام «چاکده ایندیا» (برو هند!) حضور یافت. فیلم نامزد بهترین فیلم از فیلم فیر و برندهٔ بهترین فیلم از دید منتقدان فیلم فیرشد. خان در این فیلم نقش یک مربی هاکی به نام کبیر خان را دارد. شاهرخ در دوران کالج، یک بازیکن هاکی بود و پیش از آسیب پشتش آرزو داشت هاکی را تا حد حرفهای ادامه دهد. چاکده ایندیا هم از نظر تجاری و هم انتقادی خیلی موفق بود. این فیلم سومین فیلم پرفروش سال۲۰۰۷هند بود و خان یک بار دیگر جایزهٔ بهترین بازیگر مرد از فیلم فیر را برنده شد. فیلم فیر اجرای او را طبق موضوع سال ۲۰۱۰ به عنوان یکی از ۸۰ اجرای برتر نمادین انتخاب کرد. در همان سال، خان در فیلم دوم فرح خان به نام «ام شنتی ام» (نامزد بهترین فیلم) بازی کرد. اجرای او عموماً نقدهای مثبت منتقدان را به همراه داشت. او در این فیلم در دو نقش متفاوت بازی میکند.
در سال ۲۰۰۸، خان باز هم با آدیتیا چوپرا در فیلم درام عاشقانه «رب نه بنادی جودی» (خداوند زوجها را میسازد) همکاری کرد. او در این فیلم نقش مردی به اسم سوریندرساهنی را بازی میکند که خجالتی و کمرو است و با دختر جوانی ازدواج میکند اما دختر اهمیتی به او نمیدهد. سوریندر ظاهر خود را عوض کرده و به نام شخصیتی دیگر و کاملاً متفاوت وارد زندگی دختر میشود. نقش مقابل اوانوشکاشرما بود. فیلم نقدهای مثبتی دریافت کرد و نامزد بهترین فیلم شد. همچنین فروش خیلی خوبی داشت. این فیلم با ۱۵۸ کرور فروش، دومین فیلم پرفروش سال هند (پس از فیلم گاجینی) و پرفروشترین فیلم شاهرخ با کمپانی یاش راج تا آن زمان بودهاست که البته بعداً این عنوان جای خود را به مادامیکه زندهام داد. رب نه بنا دی جودی پرفروشترین فیلم هند در خارج از کشور و در آن زمان نهمین فیلم پرفروش هند درخارج از هند شد. بازی خان در این فیلم بازهم توسط منتقدان تحسین شد و یک نامزدی دیگر از فیلم فیر برای او به همراه داشت. ریچل سالتز از نیویورک تایمز مینویسد: نقش دوگانهٔ سوریندر/راج احتمالاً برای آقای خان سفارشی است تا استعدادهای دوقلوی خود را نشان دهد: او شرافتمندانه رنج میبرد و با خودنمایی اش سرگرم میکند. در دسامبر همان سال، خان در حین فیلمبرداری دچار آسیب جدی شانه شد.
او در فیزیوتراپی شرکت میکرد اما به دلیل درد زیاد تقریباً بی حرکت بود و در فوریه ۲۰۰۹ تحت عمل جراحیآرتروسکوپی قرار گرفت.
خان سپس شروع به بازی و تهیهکنندگی فیلم من خان هستم (نامزد بهترین فیلم) کرد. این فیلم چهارمین همکاری او با کارن جوهر و ششمین همکاری اوباکاجول است. فیلم داستان مرد مسلمان مبتلا به سندروم اسپارگر بود که سعی میکرد تا رئیسجمهور آمریکا را ملاقات کند. خان چند ماه مطالعه کرد، فیلم تماشا کرد و با افراد مبتلا به این بیماری صحبت کرد تا بتواند نقش خود را به خوبی اجرا کند. فیلم نقدهای مثبتی دریافت کرد و دومین فیلم پرفروش تاریخ هند در خارج از کشور شد (پس از فیلم سه احمق). اجرای خان در نقش رضوان خان قدردانی بیشتر منتقدان را به دنبال داشت. جی وسیسبرگ میگوید: خان رفتار بیماران اسپارگر را انجام دادهاست. چشمهای برگردان، قدمهای جهنده، لکنت و تکرار هنگام حفظ کردن متون. شاهرخ با این فیلم هشتمین جایزهٔ فیلم فیر بهترین بازیگر را گرفت و توانست به رکورد دیلیپ کومار برسد.
وی در رکورد دار بیشترین جایزه فیلم فیر در تاریخ سینمای بالیوود است.
۲۰۱۱ تاکنون: ادامهٔ بقیهٔ ریسکها
۲۰۱۳ در سال ۲۰۱۱ شاهرخ در فیلمی تخیلی به نام راوان در مقابل کرینا کاپور و آرجون رامپال بازی کرد. این فیلم داستان طراح بازی به اسم شکر بود که بازی به اسم راوان (نام شخصیت منفی بازی) میسازد اما راوان به دنیای واقعی راه مییابد. این فیلم هزینه برترین فیلم بالیوود تا آن زمان بابودجهٔ تخمینی ۱۲۵ کرور بود. شاهرخ برای ساخت راوان درگیریهای زیادی پیدا کرد. این فیلم پس از اکران موفقیت مالی بسیار زیادی کسب کرد و ۲۰۲ کرور فروخت. فیلم ونقش دوگانه شاهرخ نقدهای مختلفی دریافت کردند. در حالیکه بیشتر منتقدان بازی اوبه عنوان ابرقهرمان جی وان را ستایش میکردند، به نقد تند کاراکتر دیگر او، شکر میپرداختند. راجیو مسند مینویسد: "تنها عملکرد به وضوح برجسته توسط شاهرخ خان. شکرسوبرامانیام فریبنده است، درحالیکه به عنوان جی وان، او حتی به شخصیت ربات بازیش هم توانایی رهبری کردن داده."وDNA India اضافه میکند: خان در محیط طبیعی خودش و به عنوان ابرقهرمان جی وان قدرتمند است. با این حال در نقش شکر بیش از حد رنجش آور است."دومین اکران سال او، دان۲: تعقیب ادامه مییابد (نامزد بهترین فیلم) بود. یک ادامه از فیلم پرفروش و موفق دان در سال ۲۰۰۶. خان به منظور آماده شدن برای نقشش، تمرینات گستردهای انجام داد و بیشتر بدلکاریهای فیلم را برعهده داشت. اجرای او واکنشهای مثبت منتقدان را به دنبال داشت. نیکات کاظمی از تایمز آف ایندیا مینویسد: "شاهرخ در فرماندهی میماند و هرگز جای پایش را گم نمیکند. نه در صحنههای دراماتیک ونه درصحنههای اکشن. "فیلم فروش عالی داشت و چهارمین فیلم پرفروش سال شد و ۲۰۶ کرور فروخت. دان ۲ در شصت ودومین جشنواره فیلم برلین نمایش داده شد. خان با این فیلم یک نامزدی بهترین بازیگر از فیلم فیر به دست آورد.
تنها اکران او در سال ۲۰۱۲، فیلم درام عاشقانه جب تک هی جان (مادامیکه زندهام) آخرین ساخته یاش چوپرا بود. یاش چوپرا ۴ فیلم آخرش را با حضور شاهرخ به عنوان نقش اصلی ساخته بود. شاهرخ در این فیلم در مقابل کاترینا کایف و انوشکاشارما بازی کرد. یاش چوپرا پس از هشت سال دوری از سینما و آخرین ساختهاش ویر-زارا در سال ۲۰۰۴ این فیلم را اکران کرد. فیلم نقدهای مثبت متمایل به مخلوط از منتقدان داخل هند و نقدهای مثبتی از منتقدان خارج هند دریافت کرد و ۲۱۱ کرور فروخت. شاهرخ برای این فیلم یک نامزدی فیلم فیر دیگر به دست آورد.
درژانویه۲۰۱۳ فیلم اکشن
کمدی چنای اکسپرس ساخته جدید روهیت شتی در مقابل دیپیکا پادوکن اکران شد و فروش فوقالعادهای داشته بهطوریکه رکوردهای بسیاری را شکستهاست و اکنون سومین فیلم پرفروش تاریخ هند است.
۲۰۱۶
فیلم کمدی سال نو مبارک به کارگردانی فرح خان سال ۲۰۱۴ رکورد پرفروشترین اکران در روز اول را در دست دارد و پنجمین فیلم پرفروش تاریخ هند میباشد. این فیلم سومین کار مشترک بین شاهرخ خان و دیپیکا پادوکن است.
وی در سال ۲۰۱۵ فیلم دلداده را داشت که فروش نسبتاً خوبی به ارمغان آورد اما از سمت منتقدین شکست خورد. این فیلم هفتمین همکاری زوج هنری شاهرخ خان کاجول بود و کارگردانی آن بر عهده روهیت شتی بود.
در ۲۰۱۶ فیلم بسیار شکست خورده طرفدار در گیشه را داشت که بسیار عجیب به نظر میرسید. فیلم نمرههای مثبت فراوان دریافت کرد و در سراسر جهان تحسین شد اما فروش آن به شدت کم بود.
در ۲۰۱۷ فیلم جذاب رئیس را داشت که راهول دولاکیا کارگردان آن بود. این فیلم در گیشه فروش خوبی ارائه کرد و همچنین نمره منتقدین به این فیلم نسبتاً خوب بود. در این سال فیلم وقتی هری سجال را دید را بازی کرد که هم در لاکس آفیس و هم از دید منتقدین یک فاجعه نامگذاری شد و بسیاری معتقدند این فیلم بدترین فیلم دوران کاری شاهرخ خان بودهاست.
۲۰۰۸
در ۲۰۱۸ فیلم زیرو یکی از پرهزینهترین فیلمهای تاریخ سینما را (با بودجه ۲۰۰ کروری) ساخت اما فروش این فیلم بسیار ضعیف بود و نمرات منتقدین به فیلم پایین بود اما نوع ایفای نقش شاهرخ خان در این فیلم تحسین شد و جوایز مختلف بینالمللی دریافت کرد.
در سال 2023 شاهرخ خان پس از چهار سال دوری از سینما با فلم پتهان به سینما بازگشت و با پتهان موفق به شکستن رکورد های زیادی از جمله بزرگترین فروش روز اول تاریخ بالیوود،افتتاح باشگاه 500 کروری بالیوود و .....شد
فلم پتهان پس از 24 روز اکران موفق به فروش جهانی 981 کرور شده است و بازگشتی خارق العاده را برای پادشاه بالیوود رقم زده است و اکنون پس از دانگال دومین فلم پر فروش تاریخ بالیوود است
تهیهکننده
خان در سال ۱۹۹۹ به همراه جوهی چاولا (بازیگر) و عزیز میرزا (کارگردان) شرکت فیلمسازی به نام Dreamz Unlimited راهاندازی کرد. در سال۲۰۰۴، این کمپانی را به Red Chillies Entertainment تغییر
داد و همسرش گوری خان نیز تهیه کنندگی را بر عهده گرفت. در کمپانی اول، فیلم «پهیر بهی دلهای هندوستانی» را با بازی خودش وجوهی چاولا و کارگردانی عزیز میرزا تولید کرد که یک شکست انتقادی وتجاری بود. سال بعد فیلم «آشوکا» را تولید کرد که اگرچه شکست تجاری خورد اما از نظر انتقادی موفق بود و نامزد جایزهٔ فیلم فیر برای بهترین فیلم شد. فیلم «یک دو کاچهار» هم موفق نبود. اما فیلم آخر این کمپانی «چلته چلته» بود ه علاوه بر موفقیت انتقادی، موفقیت تجاری هم به دست آورد.
خان در حال پرده برداری از لوگوی جدید «کولکاتا نایت ریدرز» در۲۰۱۱
اولین فیلم تولید شده توسط Red Chillies Entertainment، «من هون نا»(من که هستم)نام داشت که اولین تجربهٔ کارگردانی رقص آرای موفق فرح خان، بود. این فیلم نامزد ۱۰ جایزهٔ فیلم فیر از جمله بهترین فیلم شد و جایزهٔ بهترین کارگردانی موسیقی را دریافت کرد و همچنین یکی از پرفروشترین فیلمهای سال بود. سال بعد او فیلم تخیلی «پهلی»(معما)را ساخت که با تحسین منتقدان مواجه شد و نمایندهٔ هند برای شرکت در اسکار بود. در سال ۲۰۰۵ خان همچنین یکی از تهیهکنندگان فیلم ترسناک «کال» به همراه کاران جوهر بود. کال تاحدی درگیشه موفق بود.
در سال ۲۰۰۷، خان فیلم موفق "ام شنتی ام" به کارگردانی فرح خان را تولید کرد. این فیلم پرفروشترین فیلم سال و نامزد بهترین فیلم از فیلم فیر شد. کمپانی او فیلم "بیلو"(۲۰۰۹)و "آلویز کبهی کبهی" (همیشه گاهی) در سال ۲۰۱۱ را تولید کرد. هنگام فیلمبرداری من خان هستم کاران جوهر که رئیس شرکت Dharma Productions بود، از خان خواست تا فیلم را هر دو کمپانی بهطور مشترک تولید کنند. این دو کمپانی در سال
۲۰۱۲ درساخت کارگردانی بعدی کاران جوهر به نام "دانش آموز سال" دوباره با هم همکاری کردند. در سال۲۰۱۱، کمپانی فیلم تخیلی "راوان" را ساخت که در آن جلوههای ویژه بسیاری به کاررفته بود. خان همچنین یکی از تهیهکنندگان "دان۲"به همراه استودیوی Excel Entertainment در سال۲۰۱۱ بود. فیلم یک موفقیت بزرگ در هند و خارج هند بود. در سال ۲۰۱۳ خان فیلم"چنای اکسپرس" را تهیه کرد که بسیار موفق بود و رکوردهای بسیاری را شکست و تبدیل به پرفروشترین فیلم تاریخ هند شد.
جوایز
وی تا به حال هشت بار برندهٔ جایزهٔ بهترین بازیگر نقش اول مرد از جشنوارهٔ فیلم فیر شدهاست. او تاکنون جوایز بسیاری دریافت کردهاست. اولین جایزهٔ دوران سینمایی اش، جایزه «بهترین بازیگر مرد تازهوارد» برای فیلم «دیوانا» در سال ۱۹۹۳ از جشنواره فیلم فیر است. برخی جوایز شاهرخ خان:
↑گزارش شده بود که مادر شاهرخ خان، دخترخواندهٔ شاه نواز خان، سرلشکر ارتش ملی هند است، اما ارتش هند این گزارشها را رد کرد.[۱۵] به گفتهٔ خان، پدرش با شاه نواز رابطهٔ خویشاوندی داشت.[۱۶]
↑"Time 100". Time. April 13, 2023. Retrieved April 13, 2023.
↑Kool, Vinod K.; Agrawal, Rita (2020). Gandhi and the Psychology of Nonviolence, Volume 1: Scientific Roots and Development (به انگلیسی). Springer Nature. p. 55. ISBN978-3-030-56865-8. Khan founded the Khudai Khidmatgar (Servants of God), the followers of which were commonly referred to as "red shirts." What attracted people to him? It was the same values that drew people in large numbers to Gandhi—integrity of character coupled with a total comittment to the philosophy and practice of nonviolence and the unwavering belief in a united India.
↑ ۱۴٫۰۱۴٫۱۱۴٫۲۱۴٫۳Khan, Omer Farooq (19 March 2010). "SRK's ancestral home traced to Pakistan". The Times of India. Archived from the original on 1 July 2015. Retrieved 19 October 2014. There is a strong misperception about Shah Rukh's identity who is widely considered as a Pathan. In fact, his entire family speaks Hindko language. His ancestors came from Kashmir and settled in Peshawar centuries back, revealed Maqsood. This may disappoint many of Shah Rukh’s Pashto speaking fans who consider him a pathan by origin. Shah Rukh’s family also contradicted the claim that his grandfather Jan Muhammad was from Afghanistan.
↑"Shahrukh's cousins eager to meet him". Dawn. 26 July 2005. Archived from the original on 17 November 2015. Retrieved 4 November 2015. Mr Ahmed said that the celebrity understood Hindko and loved to speak in his mother-tongue despite having been born away from Hindko speaking area.