عرض (فلسفه): تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده

درخط

نسخهٔ ‏۱۶ فوریهٔ ۲۰۱۷، ساعت ۰۹:۰۵

عَرَض (به انگلیسی: Accident) از اصطلاحات منطق و فلسفه است و در برابر ذات قرار دارد. هر محمولی که از ذات و حقیقت موضوع خارج باشد، عرضی نامیده می‌شود؛ همهٔ محمولات خارج از ذات، محمولات عرضی هستند. مانند «سیاه» برای انسان؛ زیرا بسیارند انسان‌هایی که سیاه نیستند. همچنین «شور بودن» یا «گرم بودن» برای آب عرضی است؛ زیرا آب بدون این خصوصیات نیز می‌تواند در خارج وجود داشته باشد یا در ذهن قابل تصور باشد.

عرض جنس موجودی است که دربودن خود نیازمند بودن موجود دیگری است مانند مقوله رنگ.^[۱]

عرض عام

هر کلی که خارج از ذات موضوع بودن و بر بیش از افراد یک حقیقت عرض باشد و بر آن حمل شود، عرض عام نامیده می‌شود. مانند «متحرک» که برای انسان عرض عام است زیرا گوسفند و آهو نیز متحرک هستند، در حالی که انسان نیستند. «متحرک» برای حیوان نیز عرض عام است زیرا اجسام نیز می‌توانند متحرک باشند. «سفید» نسبت به شکر عرض عام است؛ زیرا اختصاصی شکر نیست و خرگوش نیز می‌تواند سفید باشد.

عرض خاص

آن کلی است که خارج از ذات موضوع و بر افراد بیش از یک حقیقت عارض نباشد. عرض خاص مساوی با افراد یک حقیقت است و ممیز افراد موضوع خود می‌باشد. عرض خاص ممیز ماهیت نیست بلکه افراد ماهیت را از جهت داشتن صفات خارجی که مختص به یک حقیقت هستند، از افراد غیر از این حقیقت که در جنس با یک‌دیگر مشترک‌اند تمییز می‌دهد و از افراد بیگانه جدا می‌کند. مانند «متمدن» که نسبت به انسان عرضی است، اما اختصاص به افراد انسان دارد و حیوانات نمی‌توانند متمدن باشند.

عرض برنه قسم است :کم کیف وضع این له متی اضافه فعل انفعال که دراین بیت آمده است ^[۲]

کم وکیف وضع این له ز بعدش هم متی--- همچنین باشد مضاف و فعل وبعدش انفعال

فلاسفه قدیم مجموعه جوهر و اعراض نه‌گانه را که جنس عالی همه موجودات هستی است مقولات عشر نامیده‌اند^[۳]

جستارهای وابسته

جوهر (فلسفه)

پانویس

↑ شهابی، محمود، رهبر خرد، قم، انتشارت عصمت، چاپ دوم۱۳۸۲ ص۵۷.
↑ بدایة الحکمة از علامه طبا طبائی
↑ ابن سینا، الشفاء، کتاب المنطق، المقولات، تصدیر دکتر ابراهیم مدکور، انتشارات مرعشی نجفی، قم، ۱۳۶۴، ص۵.

منبع

مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Accident (philosophy)». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۰ فوریه ۲۰۱۴.

[1] شهابی، محمود، رهبر خرد، قم، انتشارت عصمت، چاپ دوم۱۳۸۲ ص۵۷.

[2] بدایة الحکمة از علامه طبا طبائی

[3] ابن سینا، الشفاء، کتاب المنطق، المقولات، تصدیر دکتر ابراهیم مدکور، انتشارات مرعشی نجفی، قم، ۱۳۶۴، ص۵.

[۱]

[۲]

[۳]

@@ خط ۱۱: / خط ۱۱: @@
 آن کلی است که خارج از ذات موضوع و بر افراد بیش از یک حقیقت عارض نباشد. عرض خاص مساوی با افراد یک حقیقت است و ممیز افراد موضوع خود می‌باشد. عرض خاص ممیز ماهیت نیست بلکه افراد ماهیت را از جهت داشتن صفات خارجی که مختص به یک حقیقت هستند، از افراد غیر از این حقیقت که در جنس با یک‌دیگر مشترک‌اند تمییز می‌دهد و از افراد بیگانه جدا می‌کند. مانند «متمدن» که نسبت به انسان عرضی است، اما اختصاص به افراد انسان دارد و حیوانات نمی‌توانند متمدن باشند.
-عرض برنه قسم است :[[کم]] [[کیف]] [[وضع]] [[این]] [[له]] [[متی]] [[اضافه]] [[فعل]] [[انفعال]] که دراین بیت آمده است <ref>بدایة الحکمة ازعلامه طبا طبائی</ref>
+عرض برنه قسم است :[[کم]] [[کیف]] [[وضع]] [[این]] [[له]] [[متی]] [[اضافه]] [[فعل]] [[انفعال]] که دراین بیت آمده است <ref>بدایة الحکمة از علامه طبا طبائی</ref>
-کم وکیف وضع این له زبعدش هم متی--- همچنین باشد مضاف وفعل وبعدش انفعال
+کم وکیف وضع این له ز بعدش هم متی--- همچنین باشد مضاف و فعل وبعدش انفعال
-فلاسفه قدیم مجموعه جوهر واعراض نه‌گانه را که جنس عالی همه موجودات هستی است [[مقولات عشر]] نامیده‌اند<ref>ابن سینا، الشفاء، کتاب المنطق، المقولات، تصدیر دکتر ابراهیم مدکور، انتشارات مرعشی نجفی، قم، ۱۳۶۴، ص۵.
+فلاسفه قدیم مجموعه جوهر و اعراض نه‌گانه را که جنس عالی همه موجودات هستی است [[مقولات عشر]] نامیده‌اند<ref>ابن سینا، الشفاء، کتاب المنطق، المقولات، تصدیر دکتر ابراهیم مدکور، انتشارات مرعشی نجفی، قم، ۱۳۶۴، ص۵.
 </ref>