میرزا جلال یوسف‌زاده
میرزا جلال یوسف‌زاده | |
|---|---|
 | |
| نام اصلی | ترکی آذربایجانی: Mirzə Cəlal Yusifzadə |
| زاده | ۱۸۶۲ شوشی، امپراتوری روسیه |
| درگذشته | ۱۹۳۱ شوشی، شهرستان شوشی، جمهوری سوسیالیستی آذربایجان شوروی، جمهوری فدراتیو سوسیالیستی قفقاز جنوبی شوروی، اتحاد جماهیر شوروی |
| پیشه | شاعر، نویسنده |
| ملیت | ترک آذربایجانی |
میرزا جلال یوسف زاده (۱۸۶۲، شوشا - ۱۹۳۱، شوشا) شاعر، نویسنده و ویراستار آذربایجانی است. او یکی از نویسندگان اپرای «فرهاد و شیرین»،[۱] ناشر و سردبیر اولین روزنامه چاپ شده به زبان تاجیکی،[۲] عضو شورای ملیجمهوری آذربایجان و عضو حزب دفاعی بود.[۳]
زندگی
[ویرایش]میرزا جلال یوسف زاده در سال ۱۸۶۲ در شهر شوشا به دنیا آمد. اولین تحصیلات خود را در اینجا گذراند و زبان‌های عربی و فارسی را به خوبی آموخت. بعدها در مدرسهٔ روحانی در تبریز تحصیلات خود را ادامه داد.[۴]
فعالیت
[ویرایش]پس از بازگشت به کشور مدتی به فعالیت‌های آموزشی پرداخت. او همچنین به خلاقیت هنری علاقه‌مند بوده و غزل و داستان‌های منظوم نوشت. در مجله‌های «حیات»، «ارشاد»، «حیات نو “، “اتفاق»، «هلال»، «آثار حقیقت»، «صدای حق» با نام و تخلص «جلال قره باغی»، «جلال یوسفی»، «میرزا جلال یوسف زاده» ظاهر شده بود.[۵]
در ۶ مارس ۱۹۱۱ اپرای «فرهاد و شیرین» به نویسندگی میرزا جلال و آهنگسازی میرزا زینال در سیرک برادران نیکیتین در باکو به روی صحنه رفت. در باکو شروع به انتشار روزنامه «حقیقت افکار» به زبان مادری خود کرد.[۱] لیبرتو این اپرای میرزا جلال یوسف زاده
با نام «داستانی عاشقانه برگزیده و اقتباسی از آثار نظمیه مرحوم شیخ نظامی» نوشته و درقالب کتابچه ای ۳۱ صفحه ای منتشر شده‌است. بعدها به عنوان سردبیر اولین روزنامه تاجیکستانی «بخارای شریف» که در شهر بخارای نو منتشر می‌شد، دعوت شد.[۲] او از مارس ۱۹۱۲ تا ژانویه ۱۹۱۳ سردبیر روزنامه «بخارای شریف» بود که ۱۵۳ شماره از آن منتشر شده بود و ضمیمه ترکی ازبکی روزنامه به نام «توران» را چاپ می‌کرد که هفته ای سه بار منتشر می‌شد.[۱] او با این کار شالوده مطبوعات ملی تاجیکستان را گذاشت. ۱۱ مارس، روز انتشار اولین شماره مجله «بخارای شریف»، به عنوان «روز ملی مطبوعات» در تاجیکستان جشن گرفته می‌شود.[۴]
میرزا جلال یوسف زاده پس از بازگشت به باکو در سال ۱۹۱۳ در روزنامه‌های «صدای حق» (۱۹۱۲–۱۹۱۵) و «اقبال» (۱۹۱۴–۱۹۱۵) کار کرد و موفق شد اپرای «فرهاد و شیرین» را توسط جمعیت «صفا» دوباره به صحنه ببرد. در اوایل سال ۱۹۱۸ به عضویت مجلس قفقاز جنوبی انتخاب شد.[۱] او در حزب «مساوات» شورای ملی آذربایجان و گروه بی‌طرفان دموکراتیک نمایندگی داشت.[۳] در دوران جمهوری خلق آذربایجان با روزنامه «آذربایجان» همکاری فعال داشت. پس از سقوط جمهوری به عنوان معلم در منطقه جبرائیل و باکو مشغول به کار شد. در سال ۱۹۲۶ در اولین کنگره ترک‌شناسی که در باکو برگزار شد به عنوان مترجم شرکت کرد.[۴]
میرزا جمال یوسف زاده از اعضای حزب دفاعی در شهر فضولی بود. او دفاع از جمعیت فضولی را در برابر شبه نظامیان ارمنی سازماندهی کرد.
میرزا جلال یوسف زاده در سال ۱۹۳۱ در باکو درگذشت.[۴]
درباره
[ویرایش]برای اولین بار در ادبیات آذربایجان، اطلاعات مختصر و دقیقی دربارهٔ میرزا جلال یوسف زاده در کتاب «تذکرهٔ نواب» تهیه شده توسط میر محسن نواب در سال ۱۸۹۲ می‌یابیم. نواب در مورد تاریخ تولد، شغل و شخصیت او چنین نوشتهاست:[۵]
آقای آخوند میرزا جلال فرزند آخوند حاجی میرزا علی اکبر از اهالی قره باغ می‌باشد. وی در سال ۱۲۷۷ به دنیا آمد ودر حال حاضر ۳۳ سال سن دارد. جوان خوش قامت و خوش‌اخلاق است. او شخصیت خوب و منحصر به فردی دارد. او یکی از علمای قره باغ است. در کرمان در محضر آقای حاجی محمد خان بن حاجی کریم خان بن ظاهر الدوله ابراهیمخان قاجار ده سال به تحصیل علم پرداخت. گاهی به ترکی و فارسی شعر می‌سراید. اشعار او کم است. شعری که در پایین نوشته شده‌است از خود این آقا است. او آن را در ربیعالاول سال ۱۳۱۰ با دست خط خود نوشتهاست
محمدامین رسول زاده در ۲۰ ژانویه ۱۹۱۴ در نقد اپرای «فرهاد و شیرین» که در روزنامه «اقبال» منتشر شد، میرزا جلال یوسف زاده را «یک عالم روشن فکر و شرق‌شناسی با اطلاعات دقیق» خواند.[۵]
خانواده
[ویرایش]پس از درگذشت همسر اول میرزا جلال یوسف زاده، لیلا، برای دومین بار با خانم زیبا ازدواج کرد. او از ازدواج اولش صاحب یک پسر به نام علی یوسف و دو دختر به نام‌های صهبا و شهلا شد. از ازدواج دوم پسرش با نام عالم یوسف زاده به دنیا آمد.[۶]
پسرش علی یوسف از دانشجویان دوران جمهوری خلق آذربایجان بود و در سال ۱۹۱۹ برای تحصیل در رشته حقوق به پاریس فرستاده شد. در سال ۱۹۳۷ مورد ظلم واقع شده و سرکوب شد.[۷]
منابع
[ویرایش]- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ Əli Şamil. "Əli Yusif" (به ترکی آذربایجانی). ali-shamil.tr.gg. Archived from the original on 2022-06-09. Retrieved 2022-06-09.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ "Издана первая таджикская газета «Священная Бухара»" (به روسی). eurasia.expert. 2022-03-11. Archived from the original on 2022-06-09. Retrieved 2022-06-09.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ "Azərbaycan Milli Şurası" (به ترکی آذربایجانی). axc.preslib.az. Archived from the original on 2022-06-09. Retrieved 2022-06-09.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ Savalan Fərəcov (2016-11-11). "Bir maarifçinin ömür yolu və yaradıcılığı" (به ترکی آذربایجانی). Mədəniyyət. Archived from the original on 2022-06-08. Retrieved 2022-06-08.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ Asif Rüstəmli (2015-09-30). "Milli mətbuatda Mirzə Cəlal Yusifzadənin rolu və "Həqiqəti-əfkar" qəzetinin yeri" (به ترکی آذربایجانی). 525-ci qəzet. Archived from the original on 2022-06-08. Retrieved 2022-06-08.
- ↑ Ənvər Çingizoğlu (2020-05-27). "Mirzə Cəlal Yusifzadə: mövhumatdan maarifə" (به ترکی آذربایجانی). xudaferin.eu. Archived from the original on 2022-06-09. Retrieved 2022-06-09.
- ↑ М. Зейналова. "Алиага Юсифзаде: репрессии за образование и последнее пристанище в Узбекистане" (به روسی). azerhistory.com. Archived from the original on 2022-06-08. Retrieved 2022-06-08.