پرش به محتوا

مسعود کیهان

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
مسعود کیهان
کیهان ردیف جلو نفر دوم از چپ (کنار سردار سپه)
وزیر جنگ ایران
دوره مسئولیت
۵ اسفند ۱۲۹۹ – اردیبهشت ۱۳۰۰
پادشاهاحمد شاه قاجار
نخست‌وزیرسیدضیاءالدین طباطبایی
پس ازامیرنظام
پیش ازسردار سپه
وزیر آموزش و پرورش
دوره مسئولیت
۱۴ فروردین ۱۳۲۹ – ۶ تیر ۱۳۲۹
پادشاهمحمدرضا شاه پهلوی
نخست‌وزیرعلی منصور
پس ازعبدالحمید زنگنه
پیش ازشمس‌الدین جزایری
اطلاعات شخصی
زاده۱۲۷۲
تهران،
درگذشته۱۳۴۶
تهران،
ملیتایرانی
پیشهسیاست‌مدار و نظامی
تخصصاستاد دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، محقق جغرافیا
خدمات نظامی
لقب(ها)ماژور مسعودخان
وفاداریژاندارمری
خدمت/شاخهپیاده‌نظام شیراز
فرماندههنگ سوم فارس
جنگ‌ها/عملیات‌جنگ گردان اراک با قوای روس

ماژور (سرگرد) مسعودخان و بعدها دکتر مسعود کیهان (۱۲۷۲–۱۲ بهمن ۱۳۴۶ خورشیدی) صاحب منصب ژاندارمری و استاد دانشگاه و رئیس مؤسسه جغرافیای دانشگاه تهران بود. وی از اعضای کمیته زرگنده و به همراه سید ضیاءالدین طباطبایی از عوامل اصلی کودتای ۱۲۹۹ بود.

کودکی و نوجوانی

[ویرایش]

او در سال ۱۲۷۲ در تهران به دنیا آمد. آموزش ابتدایی را نزد پدرش عبدالمطلب مستشارالوزاره فراگرفت و سپس به مدرسه علمیه وارد شد. در ۱۱ سالگی پدرش او را برای تحصیل به فرانسه فرستاد و توانست از دانشکده افسری سن سیر فارغ‌التحصیل شود و به مدت یک سال در ارتش فرانسه خدمت کرد.[۱]

زندگی نظامی

[ویرایش]
  • مقابله با انگلیسی‌ها

بازگشت مسعود به ایران مقارن سال‌های آغازین جنگ جهانی اول بود. وارد ژاندارمری شد و با درجه ماژوری به هنگ سوم ژاندارمری فارس اعزام گردید. در شیراز به همراه دیگر افسران «کمیته حافظین استقلال» را تشکیل دادند که هدف عمده آن مقابله با اشغال و زورگویی نیروهای انگلیسی مستقر در منطقه بود. پس از چندی به اتهام طرفداری از آلمان‌ها به تهران فراخوانده شد.

  • جنگ با قوای روس

ورود او به تهران با محاصره تهران توسط قوای روس و مهاجرت دولت همزمان بود و او مأمور تشکیل گردان اراک گردید و مدتی مقابل قوای روس در اراک مقاومت کرد ولی شکست خورده و مجروح شد و عقب‌نشینی نمود و به دولت ملی در تبعید در قصرشیرین پیوست. شکست‌های پی در پی قوای ملی و اقدامات ریاست این قوا علیه وی، باعث پناهنده شدن او به دولت عثمانی گردید.[۱]

  • کودتا

همزمان با پایان جنگ اول جهانی در سال ۱۲۹۷ خورشیدی، ماژور مسعود به تهران برگشت و مجدداً در ژاندارمری مشغول کار شد و برای همکاری با کلنل اسمایس انگلیسی به زنجان رفت. بکمک اسمایس و سید ضیاءالدین، کمیته آهن را که قبلاً در اصفهان پایه‌ریزی شده بود تقویت و مقدمات کودتای ۱۲۹۹ پی‌ریزی نمودند. اعضاء این کمیته هم‌قسم شدند که مقدمات کودتا را فراهم آورند؛ این کمیته از آن پس به نام کمیته زرگنده خوانده شد.[۲][۳]

  • وزیر جنگ

پس از پیروزی کودتا و تشکیل دولت توسط سیدضیاءالدین طباطبایی، مسعود کیهان وزارت جنگ کابینه را به عهده گرفت، اما پس از چندی اختلاف بین او و رضاخان سردار سپه باعث کنار گذاشتن او از وزارت گردید و عاقبت پس از سقوط دولت سید ضیاء، کیهان به همراه بعضی از اعضای کمیته آهن به اروپا مهاجرت کرد.

سوابق علمی

[ویرایش]

کیهان در سال ۱۳۰۳ خورشیدی پس از اقامت کوتاهی در اروپا راهی وطن شد ولی این‌بار نظامیگری را ترک گفت و در مدرسه دارالفنون و دانشسرای عالی به تدریس زبان فرانسه پرداخت. بعد از ۴ سال به عنوان سرپرست ۱۲۰ دانشجو مجدداً به فرانسه رفت و خود نیز در رشته تاریخ و جغرافیا مشغول تحصیل شد. پس از بازگشت از فرانسه در سال ۱۳۱۴ به تدریس جغرافیا در دانشگاه تهران که به تازگی افتتاح شده بود پرداخت.[۱][۴]

کیهان در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران مشغول تدریس شد و مدت کوتاهی در سال ۱۳۲۹ در کابینه علی منصور عهده‌دار وزارت فرهنگ بود. وی در سال ۱۳۴۶ در تهران درگذشت.

مسئولیت‌ها

[ویرایش]
  • فرمانده پیاده‌نظام شیراز
  • ریاست نظمیه فارس
  • فرمانده هنگ سوم ژاندارمری فارس
  • فرمانده گردان گارد اراک
  • عضو کمیته آهن ۱۲۹۹
  • وزیر جنگ در کابینه سیدضیاء ۱۲۹۹
  • وزیر مشاور در آن کابینه
  • تأسیس موزه مردم‌شناسی ۱۳۱۶
  • عضو فرهنگستان ۱۳۲۰
  • وزیر معارف در کابینه علی منصور ۱۳۲۹
  • معاون دانشگاه تهران ۱۳۳۰

آثار

[ویرایش]
  • جغرافیای مفصل ایران (در سه جلد)
  • پیدایش فلات ایران

منابع

[ویرایش]
  1. ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ مُعزی، فاطمه. «نگاهی به زندگی ماژور مسعود کیهان». تاریخ معاصر ایران. پائیز ۱۳۷۹ (۱۵ و ۱۶): ۲۰۱ الی ۲۱۰.
  2. مکی، حسین (۱۳۵۸). تاریخ بیست ساله ایران. ج. اول. تهران: انتشارات امیرکبیر. ص. ۲۱۴–۲۱۵. پارامتر |تاریخ بازیابی= نیاز به وارد کردن |پیوند= دارد (کمک)
  3. دولت‌آبادی، یحیی (۱۳۶۲). حیات یحیی. ج. ۴. تهران: انتشارات فردوسی. ص. ۲۴۶. پارامتر |تاریخ بازیابی= نیاز به وارد کردن |پیوند= دارد (کمک)
  4. «گنجی در طلسم قلعة جمشید». روزنامه اطلاعات بین‌المللی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ اكتبر ۲۰۲۱. تاریخ وارد شده در |archive-date= را بررسی کنید (کمک)