چله تموز: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده

درخط

نسخهٔ ‏۲۰ اوت ۲۰۱۲، ساعت ۰۸:۳۴

تموز در تقویم کهن ایرانی گرم ترین ماه سال است. و شاید بتوان آنرا مساوی با تیر ماه گرفت.

طولانی ترین روز سال

معمولا روزهای اول تیر و یا روز 31 خرداد (21ژوئن) طولاني‌ترين روز سال در نيم‌كره شمالي زمين است زيرا در اين روز خورشيد نسبت به روزهاي گذشته به اندازه بخشي از ثانيه بيشتر در آسمان باقي خواهد ماند و روز را طولاني تر خواهد كرد. به دليل اينكه سياره زمين حول محور خود با درجه 5/23 در حركت است طي روزي خاص از سال و با به حداقل رسيدن فاصله منطقه قطبي با خورشيد اين پديده كه به انقلاب تابستاني نيز شهرت دارد رخ مي‌دهد و در برخي از سال‌ها اين اتفاق 30 خرداد (20 ژوئن) رخ مي‌دهد و در برخي سال‌ها 31 خرداد (21 ژوئن)و یا اول تیر ماه اتفاق مي‌افتد. به گزارش مجله لايف ساينس، دانشمندان اعلام كردند كه انقلاب تابستاني 1391 در ساعت 5:45 به وقت جهاني رخ مي‌دهد. اين پديده براي گذشتگان نيز شناخته شده بوده است در ایران جشن نیلوفر و یا چله تموز با این پدیده ارتباط داشته است و در قدیم علی رغم اینکه ابزارهای دقیق سنجش زمان وجود نداشت و تنها از چارطاقی ها و خانه فنجان یا ساعت آبی تا حدودی ساعت آفتابی مورد استفاده بودامابا همین ابزارهای ساده طولانی ترین روز سال را با کمی اختلاف تعیین می کردند. 4 قرن قبل از تولد مسيح براي اين روز تقويمي طراحي كرده بودند كه با استفاده از نور خورشيد زمان دقيق آن مشخص مي‌شد.

چله تموز در خراسان

خراسان یکی از جاهایی است که جشن چله تموز هنوز در آن کم و بیش وجود دارد.

شعر معروف خراسانی

نه از شو مو منالم نه که از روز - نه از یلدا گیله درم نه چله تموز

هموقذر فهمیدم دمین ای دنیا - که آسونی د بعد سختی میه هنوز

نه از شب من گله و ناله دارم و نه از روز- نه از یلدا و نه از تموز. در قدیم روزهای بعد از نوروز را به دو چهل تقسیم می کردند چل روز اول که چله معتدل است و چل روز بعد که روزهای گرما است بعد از چله دوم چله تموز شروع می شود.که داغ ترین روزهای سال است.

سعدی

عمر برَف است و آفتاب تموز (تیر)
اندکی ماند و خواجه غَرّه هنوز (غره یعنی خود خواه و مغرور)
ای تهی‌دست رفته در بازار
ترسمت پُر نیاوری دستار= سعدی

یار ناپایدار دوست مدار دوستی را نشاید این غدّار نیک و بد چون همی بباید مرُد خُنُک آنکس که گوی نیکی برُد- برگ عیشی به گور خویش فرست کس نیارد ز پس ز پیش فرست عمر برَف است و آفتاب تموز اندکی ماند و خواجه غَرّه هنوز ای تهی‌دست رفته در بازار ترسمت پُر نیاوری دستار - هر که مزروع خود بخورد به خوید. خوشه نارس گندم و جو- وقت خرمنش خوشه باید چید.

جشن نیلوفر

جشن نیلوفر به چله تموز ارتباط دارد. به روایت ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه زمان جشن نیلوفر ششم تیرماه (خردادروز از تیرماه)است. با توجه به شواهد دیگر به نظر می‌رسد که گل نیلوفر از نظر باورهای مردمی با خورشید و احیاناً با میترا/ مهر در پیوند بوده باشد.زمان شکوفایی سالانه گل نیلوفر (نیلوفر صحرایی و باغی) و نیز زمان شکوفایی روزانه آن با خورشید هماهنگ است.زمان گل دهی آن در چله تموز(طولانی ترین روز) و در ایام عمودی ترین تابش های خورشید و زمان شکوفایی روزانه گل نیلوفر نیز همراه با سپیده و طلوع خورشید است و هر روز همراه با بردمیدن خورشید شکوفا می‌شود. این ویژگی‌ها موجب شده بوده که نیلوفر و خورشید را از یک خاستگاه و در پیوند با یکدیگر به شمار آورند و گرامیداشت نیلوفر را گرامیداشت خورشید بدانند. خورشید پرستی از اولین ادیان بشری است و در دوران میترایی بصورت پر و بال یافته و گسترده در رسم های ایرانی نفوذ کرده است.

جستارهای وابسته

منابع

[۱]

تصویر خانه فنجان[۲]

.

@@ خط ۱۲: / خط ۱۲: @@
 *نه از شو مو منالم نه که از روز  -    نه  از  یلدا  گیله  درم نه  چله  تموز
 هموقذر فهمیدم دمین ای دنیا  -      که آسونی د بعد سختی میه هنوز
-*نه از شب من گله و ناله دارم و نه از روز- نه از یلدا و نه از تموز. در قدیم روزهای بعد از نوروز را به دو چهل تقسیم می کردند چل روز اول که چله معتدل است و چل روز بعد که روزهای گرما است بعد از چله دوم تموز شروع می شود.که داغ ترین روزهای سال است.
+*نه از شب من گله و ناله دارم و نه از روز- نه از یلدا و نه از تموز. در قدیم روزهای بعد از نوروز را به دو چهل تقسیم می کردند چل روز اول که چله معتدل است و چل روز بعد که روزهای گرما است بعد از چله دوم چله تموز شروع می شود.که داغ ترین روزهای سال است.
+==سعدی==
-*عمر برَف است و آفتاب تموز (ماه تموز = تیر)
+*عمر برَف است و آفتاب تموز (تیر)
-*اندکی ماند و خواجه غَرّه هنوز
+*اندکی ماند و خواجه غَرّه هنوز (غره یعنی خود خواه و مغرور)
 *ای تهی‌دست رفته در بازار
-ترسمت پُر نیاوری دستار
+*ترسمت پُر نیاوری دستار= سعدی
+یار ناپایدار دوست مدار
+دوستی را نشاید این غدّار
+نیک و بد چون همی بباید مرُد
+خُنُک آنکس که گوی نیکی برُد-
+برگ عیشی به گور خویش فرست
+کس نیارد ز پس ز پیش فرست
+عمر برَف است و آفتاب تموز
+اندکی ماند و خواجه غَرّه هنوز
+ای تهی‌دست رفته در بازار
+ترسمت پُر نیاوری دستار - هر که مزروع خود بخورد به خوید. خوشه نارس گندم و جو-                                             وقت خرمنش خوشه باید چید.
 ==جشن نیلوفر==
 جشن نیلوفر به چله تموز ارتباط دارد. به روایت ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه زمان جشن [[نیلوفر]] ششم تیرماه (خردادروز از تیرماه)است. با توجه به شواهد دیگر به نظر می‌رسد که گل نیلوفر از نظر باورهای مردمی با خورشید و احیاناً با میترا/ مهر در پیوند بوده باشد.زمان شکوفایی سالانه گل نیلوفر (نیلوفر صحرایی و  باغی) و نیز زمان شکوفایی روزانه آن با خورشید هماهنگ است.زمان گل دهی آن در [[چله تموز]](طولانی ترین روز) و در ایام عمودی ترین تابش های خورشید و زمان شکوفایی روزانه گل نیلوفر نیز همراه با سپیده و طلوع خورشید است و هر روز همراه با بردمیدن خورشید شکوفا می‌شود. این ویژگی‌ها موجب شده بوده که نیلوفر و خورشید را از یک خاستگاه و در پیوند با یکدیگر به شمار آورند و گرامیداشت نیلوفر را گرامیداشت خورشید بدانند. خورشید پرستی از اولین ادیان بشری است و در دوران میترایی بصورت پر و بال یافته و گسترده در رسم های ایرانی نفوذ کرده است.