ابوتراب

ابوتراب یکی از کنیه‌های علی بن ابیطالب است. منابع درباره این کنیه و اینکه از سوی پبامبر اسلام قبل از ازدواج با قاطمه زهرا به او اعطا شده‌است اتفاق نظر دارند اما درباره چگونگی آن اختلاف نظر وجود دارد.همچنین در دوارن بنی امیه از این عنوان برای توهین به وی استفاده می شده است.

غزوه ذوالعشیره

برخی منابع با استناد به روایتی از عمار یاسر علت انتصاب این کنیه به علی بن ابیطالب را اینگونه یاد کرده‌اند که علی در نخلستان بنی مدلج به خواب رفته بود پیامبر در حالیکه به او می‌گفت:«ای ابوتراب برخیز» او را بیدار کرد و چگونگی شهادتش را برای او پیش بینی کرد.

مسجد مدینه

به نقل از تاریخ طبری هنگامیه از یکی از صحابه پیامبر (سهل بن سعد ) خواسته شد تا به علی ناسزا گفته و از جمله از عنوان ابوتراب استفاده کند وی گفت که این عنوان را پیامبر اسلام به علی داد.هنگامیکه دیگر علی در سایه مسجد خفته بود پیامبر به خانه رفت و از فاطمه زهرا پرسید: «پسر عمت کجاست؟» و او در پاسخ گفت که : «در مسجد خفته است» پیامبر بدانجا رفت و دید که ردا از پشت وی افتاده است و خاک آلوده شده است.پیامبر خاک ها را پاک می کرد در حالیکه می گفت:«ای ابوتراب برخیز»

ابوتراب در فرهنگ فتیان و صوفیان

فتیان و جوانمردان و پاره‌ای از صوفیان که علی را مظهر فتوت و جوانمردی می‌دانستند این کنیه را اشاره به خصوصیت جوانمردی و خاکساری او می‌دانستند. علی همدلی فراوانی با غیر اعراب نشان می‌داد که نمونه آن مجازات عبیدالله بن عمر بجهت قتل هرمزان به اتهام واهی دست داشتن او در قتل عمر (خلیفه دوم) بود.وی میان عرب و غیر عرب تفاوتی نمی‌گذاشت همانگونه که اول بار پیامبر اسلام از عون جوانمرد برای علی بن ابیطالب استفاده کرد و گفت:«جوانمرد نیست مگر علی».

توهین به علی

توهین به علی در دوران بنی امیه از سوی دستگاه حکومتی ترویج می گردید.آنگونه که از منابع اولیه همچون تاریخ طبری بدست میاید استفاده از این عنوان برای توهین به علی صورت می گرفت.
از جمله محمد بن عبید بن محاربی نقل کرده است که به سهل بن سعد (از صحابه پیامبر اسلام ) گفتند که: «حاکم مدینه کسی را فرستاد تا تو را مجاب کند که علی را ناسزا گویی»
وی پرسید: «مثلا چه گویم ؟»
گفت: «مثلا بگویی که او ابوتراب است».
سهل بن سعد در پاسخ گفت که «بخدا این نام را پیغمبر خدا به او داد».وی در ادامه چگونگی انتساب را نقل کرد که در قسمت بالا ذکرد شد.

در دوران بنی امیه همچنین روایتی دیگری نیز در انتساب توهین آمیز این لقب به وی جعل گردید.

در منابع غربی

با وجود آنکه کنیه ابوتراب بنا به روایتات متعدد پیش از ازدواج وی با فاطمه و در مدح او از سوی پیامبر اسلام استفاده شده است ، منابع غربی از جمله ورنا کلم نویسنده مقاله «فاطمه» در دانشنامه اسلام ، بدون توجه به روایت های متعدد نقل شده از عمار یاسر و سهل بن سعد و سایرین پیرامون چگونگی انتساب کنیه ابوتراب ، روایاتی را که انتساب لقب را بدلیل اختلاف میان علی و فاطمه بوده مورد توجه قرار داده است و در قسمت های مختلف مقاله به وجود اختلاف میان آندو معتقد بوده است.