قطار

برای دیگر کاربردها، قطار (ابهام‌زدایی) را ببینید.

«ترن» به اینجا تغییرمسیر دارد. برای دیگر کاربردها، ترن (ابهام‌زدایی) را ببینید.

قطار

قطاری در مسیر کوه‌های آلپ

قَطار یا تِرَن گونه‌ای از ترابری ریلی است که از وسایل نقلیهٔ به‌هم پیوسته‌ای ساخته شده که برای جابه‌جایی بار یا مسافران روی ریل راه‌آهن حرکت می‌کند که دست‌کم دارای یک لکوموتیو و چند واگن که به همراه ماموران موظف و رئیس قطار فرماندهی و رسیدگی شود.

تاریخچه پیدایش و تکامل قطارها

آغاز به کار قطارها به صدهٔ ۱۵۰۰ میلادی بازمی‌گردد در ابتدا ریل قطار از جنس چوب ساخته و واگن‌ها توسط اسبان پر قدرت کشیده می‌شد. قطار بخار در اوایل سده ۱۸۰۰ اختراع گردید قطارها وسایل حمل و نقل مفیدی هستند زیرا بارهای سنگین را به راحتی روی ریل می‌کشند.

هنگامی که ریچارد ترویتیک برای اولین بار لوکوموتیو مجهز به موتور بخار خود را روی ریل‌های فولادی به حرکت درآورد و عصر قطارهای امروزی آغاز گردید. این اقدام در سال ۱۸۰۴ میلادی و در ولز جنوبی (انگلستان) انجام شد، او ابتدا یک لوکوموتیو با موتور بخار جهت حمل بار با ظرفیت حمل بار به وزن ۲۰ تن (۲۰۰۰۰ کیلوگرم) درست کرد و سپس یک لوکوموتیو با موتور بخار جهت حمل مسافر اختراع کرد و مردم شهر را سوار می‌کرد و قطار یک دور کامل به دور شهر می‌چرخید و پول ناچیزی از مردم دریافت می‌کرد تا اینکه یک روز یکی از چرخ‌های لوکوموتیو او شکست و از آن به بعد ریچارد دیگر از لوکوموتیو خود استفاده نکرد و آن را رها کرد.

اما کسی که در تبدیل قطار به وسیله بسیار مهم حمل و نقل عمومی نقش مهمی ایفا کرد جورج استفنسون انگلیسی بود وی یک قطار تقریباً بزرگ ساخت و برای مسافران درون ان قطار خود را به لوکوموتیوی با موتور بخار مجهز کرد.

امروزه هر چند هنوز هم قطارهای بخار در گوشه و کنار جهان دیده می‌شوند اما دیگر دوران آن‌ها به پایان رسیده‌است. لوکوموتیوهای برقی یا دیزلی جدید به سوخت و نگهداری کمتری نیاز دارند. قطارها به ویژه در حمل بارهای سنگین و نیز جا به جایی مسافران در مراکز شهرها دارای اهمیت زیادی هستند.

اولین قطاری که وارد ایران شد ماشین دودی نامیده می‌شد و از تهران به شهر ری رفت‌وآمد می‌کرد.

تمامی مسیر حرکت قطارها از درون اتاق کنترل تحت نظر قرار دارند. مسئول کنترل علامت‌ها و چراغ‌های مختلف را برای اطمینان از بازبودن تمام خط‌ها کنترل می‌کند. لوکوموتیو ران قطار هم با استفاده از چراغ‌ها و درجه‌های مقابل خود با اتاق کنترل ارتباط مستقیم دارد تا از بازبودن مسیر اطمینان حاصل کند.

تاریخچه تحول قطارها

قطاری باری بین بودو به تروندهایم در کشور نروژ

• ۱۷۶۵:استاندارد عرض خطوط راه آهن ۱۴۳۵ میلی‌متر تعیین شد.
• ۱۸۰۴:اولین لوکوموتیو فعال با موتور بخار توسط ریچارد تروتیک در ولز جنوبی (انگلستان).
• ۱۸۱۴:اغاز به کار لوکوموتیو استفنسون در یک معدن.
• ۱۸۲۵:افتتاح اولین مسیر منظم قطار بین استاکتون و دارلینگتون.
• ۱۸۳۰:اولین مرکز ارائه خدمات منظم به مسافران میان منچستر و لیورپول.
• ۱۸۳۰:اولین قطار آمریکا در کارولینای جنوبی آغاز به کار کرد.
• ۱۸۵۹:ساخت اولین کوپهٔ خواب (آمریکا).
• ۱۸۶۳:ساخت اولین رستوران داخل قطار (آمریکا).
• ۱۸۶۳:راه اندازی اولین قطار زیر زمینی (مترو) در لندن.
• ۱۸۶۹:احداث خطوط راه آهن در سراسر آمریکا پایان یافت.
• ۱۸۷۹:ساخت اولین قطار برقی (المان).
• ۱۸۸۵:تکمیل خطوط راه آهن کانادا.
• ۱۹۲۵:ساخت اولین لوکوموتیو دیزل الکتیریک (کانادا)

منابع

• دائرةالمعارف کودکان و نوجوانان، انتشارات پیام آزادی، سال ۱۳۸۱.

جستارهای وابسته

• قطار گردشگری
• لوکوموتیو