دیاپیر: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده

درخط

نسخهٔ ‏۸ ژانویهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۲:۲۸

در زمین‌شناسی به سازه گنبدمانندی که به واسطهٔ فشار لایه‌های زیرین ترک‌خوردگی و شکاف پیدا کرده‌است دیاپیر (انگلیسی: Diapir) یا تَراشکافت می‌گویند.

این ساخت‌های گنبدی در نتیجه نیروهای قائم که از پایین به بالا اثر می‌کنند، تشکیل می‌شوند. از مهم‌ترین آنها گنبدهای نمکی هستند.

دیاپیر نوعی توده نفوذی زمین‌شناختی است که در آن مواد دارای قابلیت تحرک و تغییرشکل سنگ پوشاننده روی خود را شکافته‌اند. اصطلاح دیاپیر توسط لودویک مرازک زمین‌شناس رومانیایی معرفی شد. این اصظلاح ممکن است برای ساختمان‌های آذرین نیز به‌کار رود اما معمولاً برای مواد و پدیده‌های غیرآذرین مانند گنبدهای نمکی و گِلی استفاده می‌شود.

بر اساس مشاهدات فرایند دیاپیریسم علاوه بر زمین در تریتون قمر نپتون، اروپا قمر مشتری، انسلادوس قمر زحل و میراندا قمر اورانوس نیز روی داده‌است.

تراشکافت‌ها معمولاً به صورت عمودی و در امتداد درزه‌ها و شکستگی‌های ساختمانی و بر اثر چگالی کمتر نسبت به سنگ‌های بالای خود، به بالا حرکت می‌کنند که این فرایند دیاپیریسم (تراشکاف) نام دارد.

سنگ‌هایی مانند نهشته‌های نمکی تبخیری و گِل‌های همراه با فشار گاز مستعد تشکیل دیاپیر هستند. هنگامی که در گپشته زمین توده‌های داغ و کم‌چگالی ماگما جمع شود، دیاپیر در گوشته زمین نیز شکل می‌گیرد.

اهمیت اقتصادی دیاپیرها

دیاپیرهای و سایر حفره‌ها و شکستگی‌های ساختمانی از نفوذ مواد زیر زمین شکل می‌گیرند. دیاپیرها با فشار دادن لایه‌های زمین به سمت بالا و شکافتن لایه‌های سنگی پوشاننده سطح زمین می‌توانند باعث تشکیل تاقدیس، گنبد نمکی و دیگر ساختارهایی شوند که منبع بالقوه نفت خام و گاز طبیعی به‌شمار می‌روند. معمولاً توده‌های آذرین نفوذی برای حفظ منابع هیدروکربن‌های موجود بیش از حد داغ هستند.

جستارهای وابسته

منابع

مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Diapir». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۰ سپتامبر ۲۰۱۵.

این یک مقالهٔ خرد زمین‌شناسی است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 [[پرونده:Diapir_on_Io.png|بندانگشتی|چپ|250px|شکل یک دیاپیر شناور گوشته‌ای]]
+در زمین‌شناسی به سازه گنبدمانندی که به واسطهٔ فشار لایه‌های زیرین ترک‌خوردگی و شکاف پیدا کرده‌است '''دیاپیر''' ({{lang-en|Diapir}}) یا تَراشکافت می‌گویند.
-'''دیاپیر''' ({{lang-en|Diapir}}) نوعی [[توده نفوذی]] زمین‌شناختی است که در آن مواد دارای قابلیت تحرک و تغییرشکل سنگ پوشاننده روی خود را شکافته‌اند. اصطلاح دیاپیر توسط [[لودویک مرازک]] زمین‌شناس [[مردم رومانی|رومانیایی]] معرفی شد. این اصظلاح ممکن است برای ساختمان‌های [[سنگ آذرین|آذرین]] نیز به‌کار رود اما معمولاً برای مواد و پدیده‌های غیرآذرین مانند [[گنبد نمکی|گنبدهای نمکی]] و [[گل (خاک)|گِلی]] استفاده می‌شود.
+این ساخت‌های گنبدی در نتیجه نیروهای قائم که از پایین به بالا اثر می‌کنند، تشکیل می‌شوند. از مهم‌ترین آنها [[گنبد نمکی|گنبدهای نمکی]] هستند.
-بر اساس مشاهدات فرایند دیاپیریسم علاوه بر [[زمین]] در [[تریتون (قمر)|تریتون]] قمر [[نپتون]]، [[اروپا (قمر)|اروپا]] قمر [[مشتری (سیاره)|مشتری]]، [[انسلادوس (قمر)|انسلادوس]] قمر [[زحل]] و [[میراندا (قمر)|میراندا]] قمر [[اورانوس]] نیز روی داده است.
+دیاپیر نوعی [[توده نفوذی]] زمین‌شناختی است که در آن مواد دارای قابلیت تحرک و تغییرشکل سنگ پوشاننده روی خود را شکافته‌اند. اصطلاح دیاپیر توسط [[لودویک مرازک]] زمین‌شناس [[مردم رومانی|رومانیایی]] معرفی شد. این اصظلاح ممکن است برای ساختمان‌های [[سنگ آذرین|آذرین]] نیز به‌کار رود اما معمولاً برای مواد و پدیده‌های غیرآذرین مانند [[گنبد نمکی|گنبدهای نمکی]] و [[گل (خاک)|گِلی]] استفاده می‌شود.
-دیاپیرها معمولاً به صورت عمودی و در امتداد درزه‌ها و شکستگی‌های ساختمانی و بر اثر [[چگالی]] کمتر نسبت به سنگ‌های بالای خود، به بالا حرکت می‌کنند که این فرایند ''دیاپیریسم'' نام دارد.
+بر اساس مشاهدات فرایند دیاپیریسم علاوه بر [[زمین]] در [[تریتون (قمر)|تریتون]] قمر [[نپتون]]، [[اروپا (قمر)|اروپا]] قمر [[مشتری (سیاره)|مشتری]]، [[انسلادوس (قمر)|انسلادوس]] قمر [[زحل]] و [[میراندا (قمر)|میراندا]] قمر [[اورانوس]] نیز روی داده‌است.
+تراشکافت‌ها معمولاً به صورت عمودی و در امتداد درزه‌ها و شکستگی‌های ساختمانی و بر اثر [[چگالی]] کمتر نسبت به سنگ‌های بالای خود، به بالا حرکت می‌کنند که این فرایند ''دیاپیریسم'' (تراشکاف) نام دارد.
 سنگ‌هایی مانند نهشته‌های نمکی [[تبخیری‌ها|تبخیری]] و گِل‌های همراه با فشار گاز مستعد تشکیل دیاپیر هستند. هنگامی که در گپشته زمین توده‌های داغ و کم‌چگالی [[ماگما]] جمع شود، دیاپیر در [[گوشته]] زمین نیز شکل می‌گیرد.
 == اهمیت اقتصادی دیاپیرها ==
-دیاپیرهای و سایر حفره‌ها و شکستگی‌های ساختمانی از نفوذ مواد زیر زمین شکل می‌گیرند. دیاپیرها با فشار دادن لایه‌های زمین به سمت بالا و شکافتن لایه‌های سنگی پوشاننده سطح زمین می‌توانند باعث تشکیل [[تاقدیس]]، [[گنبد نمکی]] و دیگر ساختارهایی شوند که منبع بالقوه [[نفت خام]] و [[گاز طبیعی]] به شمار می‌روند. معمولاً توده‌های آذرین نفوذی برای حفظ منابع [[هیدروکربن|هیدروکربن‌های]] موجود بیش از حد داغ هستند.
+دیاپیرهای و سایر حفره‌ها و شکستگی‌های ساختمانی از نفوذ مواد زیر زمین شکل می‌گیرند. دیاپیرها با فشار دادن لایه‌های زمین به سمت بالا و شکافتن لایه‌های سنگی پوشاننده سطح زمین می‌توانند باعث تشکیل [[تاقدیس]]، [[گنبد نمکی]] و دیگر ساختارهایی شوند که منبع بالقوه [[نفت خام]] و [[گاز طبیعی]] به‌شمار می‌روند. معمولاً توده‌های آذرین نفوذی برای حفظ منابع [[هیدروکربن]]‌های موجود بیش از حد داغ هستند.
 == جستارهای وابسته ==