وقتی زنجره‌ها شیهه می‌کشند

وقتی زنجره‌ها شیهه می‌کشند
نویسنده	محمود خسرو پرست
زبان اصلی	فارسی

وقتی زنجره‌ها شیهه می‌کشند نمایشی به کارگردانی شادی اسدپور و نویسندگی محمود خسرو پرست است که در بهمن و اسفند سال ۱۳۹۴ در تماشاخانه مهر حوزه هنری به روی صحنه رفته‌است.

اسدپور با تلفیق همزمان عروسک، ماسک و بازیگر، نمایش وقتی زنجره‌ها شیهه می‌کشند را کارگردانی کرده‌است که با استقبال خبرگزاری‌ها و اهالی تئاتر همراه بوده‌است. وی در زمینه ایده ترکیب نمایش بازیگر و عروسک در این نمایش گفته‌است: «دوست داشتم اگر قرار است در نمایشی از حضور عروسک‌ها بهره ببرم، متنی را انتخاب کنم که اتفاقاً ویژهٔ عروسک‌ها نوشته نشده باشد. در واقع می‌خواستم فضای عروسکی مورد نظر خودم را القا کنم.»

نظر کارشناسان

زهره بهروزی نیا مدرس دانشگاه هنر (دانشکده سینما و تئاتر) شیوه کارگردانی نمایش را ریسک‌پذیر دانسته و گفته: «لازمه کار خلاقه، جسارت است. معتقدم کارگردانان باید قابلیت‌های گسترده نمایش عروسکی را مورد پژوهش قرار دهند تا با آشنایی بر ابعاد مختلف آن بتوانند از این‌گونه نمایشی به‌درستی بهره بگیرند… استفاده از متن‌های غیر عروسکی و تبدیل آن به ساختار اجرایی عروسکی در ایران هنوز جا نیفتاده است؛ چراکه در نگاه عمومی به تئاتر عروسکی، نمایشی برای کودکان و نوجوانان تعبیر می‌شود؛ درصورتی‌که اصلاً این‌طور نیست.» وی همچنین گفته‌است: «بسیاری از آثار ادبی جهان به شیوه تئاتر عروسکی بر صحنه‌های تئاتر رفته‌اند و همواره با استقبال مخاطبان روبه‌رو بوده‌اند؛ ولی ما در تئاترمان هنوز با تئاتر عروسکی زاویه داریم و آن را آن طور که شایسته‌است جدی نمی‌گیریم… وقتی زنجره‌ها شیهه می‌کشند یک نمونه موفق از اجرای عروسکی متنی غیر عروسکی است. نگاه حرفه‌ای کارگردان در طول تولید این نمایش آن را چند گام از تئاتر دانشجویی دور و به تئاتر حرفه‌ای نزدیک کرده‌است.»

خلاصه نمایش

این اثر نمایشی حکایت آخرین بازمانده‌های قاجار است. زنی به نام عمه خانم که با احتشام خان که یک معلول است و توان صحبت کردن ندارد، زندگی می‌کند. این زن برای ادامه زندگی و بقای نسل قاجار تصمیم می‌گیرد پرستاری به نام لیلا را وارد عمارت کند تا از طریق او نسل آنها بتواند ادامه پیدا کند. لیلا نماینده ای از دنیای امروز است و به تدریج او هم شبیه آدم‌های خانه می‌شود و جایگاه عمه خانم را تصاحب می‌کند.

ویژگی‌های نمایش

فضای این نمایش واقعی نیست و زمان مشخصی را مطرح نمی‌کند. در این نمایش شاهد فانتزی در زمان هستیم به شکلی که عمه خانم و احتشام را می‌توان به نوعی بازماندگان ایل قاجار در دنیای امروز به حساب آورد که برای بقا مبارزه می‌کنند. این دو همچنان با ادبیات و لباس‌های آن دوران زندگی می‌کنند اما لیلا از دنیای امروز وارد خانه آنها می‌شود. همچنین در این خانه افرادی زندگی می‌کنند که در اصل مرده‌اند و فقط عمه خانم و احتشام قادر به دیدن آنها هستند. در این نمایش لیلا تنها بازیگری است که بدون ماسک بازی می‌کند بقیه شخصیت‌ها یا عروسک‌های غول پیکر در ابعاد انسانی هستند یا بازیگرانی که از ماسک استفاده می‌کنند.

موفقیت‌های کسب شده این نمایش

• کسب جایزه استاد اکبر رادی برای نمایشنامه وقتی زنجره‌ها شیهه می‌کشند
• برنده جایزه دوسالانه بین‌المللی پوستر تئاتر ژشوف لهستان