میر مهنا
میر مَهنا یا امیرمَهَنّاو (۱۱۴۸–۱۵ ذیقعده ۱۱۸۴ قمری/ ۱۱۱۴–۵ فروردین ۱۱۴۸ خورشیدی از ایرانیهای اصیل در جنوب کشور در منطقه ریگ بود.[۱] او حاکم ایرانی خلیجفارس در زمان زندیان بود که با هلندیها، پرتغالیها، انگلیسیها و فرانسوی ها در خلیج فارس جنگید. مهمترین کار او شکست پرتغالیها، انگلیسیها و هلندیها و بیرون راندن آنان از جزیرهٔ خارگ و خارگو بود. او فرماندهی لشکر را در جنگ ایران و هلند بر عهده داشت.
پیشینه
[ویرایش]پدر میر مهنا، میر ناصر نام داشت که در واپسین سالهای فرمانروایی نادرشاه افشار، حاکم بندر ریگ و رود حلّه و جزیره خارگ بود. میر ناصر سنی مذهب بود که در آن زمان بسیاری از مناطق جنوب را به انگلیسی ها و هلندی ها به بهای اندک فروخت ، میرمهنا همچنین در اعتراض به این اعمال همراه برادرانش، پدر و عموی خود را که در این وطن فروشی نقش داشتند به قتل رساند. که با مخالفت میر لهراسب و میر طهماسب که پسر عمو های او بودند مواجه شد.
همچنین و دو برادر به نام های میر فضل و میرعبدالله داشت و دو خواهر و هرگونه ادعا برای وجد برادری به نام میرحسین باطل است.
اقدامات
[ویرایش]میر مهنا حاکم مستقل[۲] بندر ریگ شهرستان گناوه بود که به راهزنی دریایی از بیگانگانی که قصد ورود به ایران را داشتند میپرداخت.[۳]
او با وجود هلندیها، انگلیسیها و پرتغالیها و بیگانگانی که قصد تصرف و تکهتکه کردن ایران را داشتند به شدت مخالف بود و قصد یک پارچه کردن جنوب و تمامی ایران را داشت.[۴] او بار دیگر در سال ۱۱۴۵ به خارگ حمله کرد و ۵۸ هلندی و ملوان بومی را اسیر کرد.[۵]
نبرد با کریم خان زند
[ویرایش]ریگ توسط هلندی ها و انگلیسی ها اشغال شد و بنا به اسناد خود هلندی ها ادعاهای کارستن نیبور باطل است. مستشرق آلمانی کارستن نیبور که در سال ۱۷۷۶م از ایران و منطقه خلیج فارس وجزیره العرب دیدن کرده بود جنگهای بین میر مَهَنّا امیری نصاری پسر شیخ ناصر امیری نصاری حاکم بندر ریگ، گرمسیر، و کریم خان زند حکمران فارس و شیراز را اینگونه توصیف میکند:
"در سال ۱۷۶۵ میلادی، همان کریمخان زند، افسری جهت دریافت مالیات وحق حمایت نسبت به منطقه گرمسیر فرستاد، اما میر مَهِنّا به شدت با فرستاده کریمخان برخورد کرد و ریش و سیبیل او را تراشید. کریمخان سپس ارتشی قوی به جنگ او فرستاد، که بندر ریگ و باقی ممالک او را اشغال کرد، میر مَهِنّا به هر حال با آیندهنگری قبل از اینکه خیلی دیر شود به همراه نیروهایش و قسمتی از رعیت خود، به جزیرهای صحرایی که خوری نام داشت عقبنشینی کرد، جزیرهای که در آن به انتظار نشست تا ارتش فارس از مملکتش عقبنشینی کنند. بعد از اینکه آنها رفتند او از جزیره خارج شد و نیروهای گارد را از بندر ریق بیرون راند و مملکت خود را دوباره تحت سلطه درآورد"[۶]
مرگ
[ویرایش]والی بغداد در سال ۱۱۸۲ قمری میر مهنا را به قتل رساند. صادقخان زند به اعتراض این عمل به بصره لشکر کشید و آنجا را تصرف کرد.[۷]
بزرگداشت
[ویرایش]در ایران یک بازی ویدئویی دربارهٔ زندگی وی ساخته شده است. امروزه جزیرهای غیرمسکونی در خلیج فارس جزیره میر مهنا[۸] و بندری در جزیره کیش به نام او نامیده شده است.[۹]
نادر ابراهیمی در رمان برجادههای آبی سرخ به زندگی و زمانه میرمهنا پرداخته است.[۱۰][۱۱] وی همچین در قالب یک فیلمنامه ۱۶ قسمتی داستان زندگی میرمهنا را به نگارش درآورده که هنوز پس از گذشت سالها، کارگردانی آن را به تصور نکشیده است.[۱۲]
بحرالشعرا (محمد کامیار) در منظومۀ کیشنامۀ خود در چند رباعی از وی یاد کرده است، از جمله:[۱۳]
باید سرِ آستین به بالا زد و رفت
بر موج و به طوفان و به دریا زد و رفت
ای تکتکِ ریگهای ساحل بدرود
باید که ز رود چون مهنّا زد و رفت
منابع
[ویرایش]- ↑ A contribution towards the better knowledge of the topography, ethnology, resources history of Persia, Page 62: Mir Mohana, who was once the terror of the Gulf. "When the place was taken by the English the fortifications were razed; since which time it has entirely fallen from its ancient importance, though it has continued to be the residence of the principal Arab Sheikh on the coast. It contains 100 houses of 'Zoab Arabs", and pays a revenue of 1,200 tomans. Grain and animals for slaughter are procurable here, and the water is good from wells.
- ↑ Bible Manners and Customs Page 143, 144 :Mir Mahenna, the prince of a little independent territory on the Persian Gulf
- ↑ هفتهنامهٔ نصیر بوشهر بایگانیشده در ۳۰ نوامبر ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine: روابط هلندیها با خلیجفارس، نوشته: ویلم فلور، قسمت چهارم: اشغال ایران توسط افغانیها.
- ↑ هفتهنامهٔ نصیر بوشهر بایگانیشده در ۳۰ نوامبر ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine: روابط هلندیها با خلیجفارس، نوشته: ویلم فلور، قسمت چهارم: اشغال ایران توسط افغانیها.
- ↑ یاحسینی، سید قاسم، میر مهنای بندر ریگی، تهران: انتشارات پروین، ۱۳۷۴، ص۱۵۷.
- ↑ Travels through Arabia and other countries in the East, Volume 2، page 148
- ↑ رشد[پیوند مرده]
- ↑ «نصیر». بایگانیشده از اصلی در ۶ دسامبر ۲۰۰۷. دریافتشده در ۳ نوامبر ۲۰۰۷.
- ↑ «فرادریا». بایگانیشده از اصلی در ۱۰ ژانویه ۲۰۰۸. دریافتشده در ۳ نوامبر ۲۰۰۷.
- ↑ Behnegarsoft.com (۲۰۰۷-۰۶-۱۹). «انتشار دوره 5 جلد». خبرگزاری کتاب ایران (IBNA). دریافتشده در ۲۰۲۳-۰۱-۰۳.
- ↑ «رمان "بر جادههای آبی سرخ" اثری میهنی و ستیزنده با حکومتهای ستمگر است». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۰۸-۰۲-۰۲. دریافتشده در ۲۰۲۳-۰۱-۰۳.
- ↑ Behnegarsoft.com (۲۰۰۷-۰۷-۱۵). «نادر ابراهیمی فیلمنامه». خبرگزاری کتاب ایران (IBNA). دریافتشده در ۲۰۲۳-۰۱-۰۳.
- ↑ الگو:کیشنامه.