قوم ای

قوم ای
	زنی از قوم ای
مناطق با جمعیت چشمگیر
چین	۹ میلیون (سال ۲۰۱۰)
ویتنام	۴۸۲۷ (2019)
زبان‌ها
	زبان نوسو، ماندارین جنوب غربی
دین
	غالب: بیموئیسم (بومی قوم ای شمن‌باوری); اقلیت: تائوئیسم
قومیت‌های وابسته
	بامار (Burman), مردم ناشی، Qiang, Tujia

مردم یی یا ای یا نوسو (به زبان نوسو: ꆈꌠ) یک گروه قومی در جنوب چین هستند. آنها با تعداد نه میلیون نفر، هفتمین گروه بزرگ از ۵۵ گروه اقلیت قومی هستند که توسط دولت چین به رسمیت شناخته شده است. آنها عمدتاً در مناطق روستایی سیچوآن، یون‌نان، گوئیژو و گوانگشی و معمولاً در مناطق کوهستانی زندگی می‌کنند. استان خودمختار لیانگشان یای با دو میلیون از مردم ای در این منطقه بیشترین جمعیت این قوم را را در چین دارد. در ویتنام همسایه، تا تاریخ ۲۰۱۹^{[بروزرسانی]} تعداد ۴۸۲۷ نفر مردمان لولو (Lô Lô people) (یک زیرگروهی از قوم ای) در استان‌های کائو بانگ، ها گیانگ و لائو کای در شمال این کشور (ویتنام) زندگی می‌کنند.

ای‌ها به زبان‌های مختلف لولو صحبت می‌کنند که به زبان برمه ای نزدیک است. تنوع پرستیژ زبان نوسو است که با خط ای (Yi script) نوشته شده است.

محل زندگی[ویرایش]

از بیش از ۹ میلیون جمعیت قوم ای، بیش از ۴٫۵ میلیون نفر در استان یون‌نان زندگی می‌کنند، ۲٫۵ میلیون نفر در استان سیچوآن جنوبی و ۱ میلیون نفر در گوشه شمال غربی استان گوئیژو زندگی می‌کنند. تقریباً تمام ای‌ها در مناطق کوهستانی اغلب در کناره‌های شیب‌های کوهستانی دور از شهرهای چین زندگی می‌کنند،^{^{[نیازمند منبع]}}

زبان[ویرایش]

دولت چین شش زبان یی غیرقابل درک متقابل را از شاخه‌های مختلف خانواده لولویش به رسمیت می‌شناسد:^[۲]

ای شمالی (Nuosu 诺苏)
ای غربی (Lalo 腊罗)
ای مرکزی (Lolopo 倮倮泼)
ای جنوبی (نیسو 尼苏)
ای جنوب شرقی (Sani 撒尼)
ای شرقی (Nasu 纳苏)

فرهنگ[ویرایش]

جنسیت[ویرایش]

نسب و وراثت در جامعه یی به‌طور سنتی پدرسالاری بود و مردان به‌طور کلی برتر از زنان تلقی می‌شدند. مردان تعدد زوجات و ازدواج زن‌برادرگُزینی را انجام می‌دادند. زنان از شجره نامه شفاهی حذف می‌شدند.^[۳] در برخی مناطق، زنان یی هنوز از نظر تحصیلات ابتدایی از مردان عقب هستند و تعداد بسیار کمی از زنان یی مربی آموزشی یا رهبران سیاسی می‌شوند. زنان یی به‌طور قابل توجهی بیشتر از زنان چینی هان نوشیدنی و سیگار می‌کشیدند. ^[۴]

نام‌ها[ویرایش]

ای از سیستم نامگذاری پدرنامی استفاده می‌کند. آخرین کاراکتر نام پدر به اولین کاراکتر نام پسر تبدیل می‌شود. سپس آخرین کاراکتر نام پسر به عنوان اولین کاراکتر نام نوه استفاده می‌شود. نام کامل یی از نام قبیله، نام قبیله شاخه، نام پدر و نام خود شخص (مثلاً Aho Bbujji Jjiha Lomusse) تشکیل شده است. در این نام که به عنوان مثال آورده شده است Aho نام یک قبیله، Bbuji نام یک طایفه، Jjiha نام پدر، و Lomusse یک نام شخصی است؛ بنابراین این نام به معنای Lomusse پسر Jjiha از طایفه Bbujji از قبیله Aho است. در میان طایفه او را فقط لوموس می‌نامیدند و در میان قبیله او را جیها لوموس می‌نامیدند. نام‌های یی به ترتیب از پسوندهای - sse و - mo برای بیان مردانگی و مؤنث بودن استفاده می‌کنند.^[۵]

ادبیات[ویرایش]

هنرمند کولت فو(Colette Fu)، نوه لانگ یون(Long Yun)، از سال ۱۹۹۶ تا کنون مدتی را صرف عکاسی از جامعه یی در استان یوننان کرده است. مجموعه کتاب‌های پاپ آپ او با عنوان ما مردم اژدهای ببر هستیم، شامل تصاویر بسیاری از گروه‌های یی است.

زن یی با لباس سنتی به همراه کودک خود
مردی از قوم ای با لباس سنتی

دین[ویرایش]

بیموئیسم[ویرایش]

بیموئیسم یک دین بومی است که دین بزرگ‌ترین گروه قومی در یوننان پس از مردم هان می‌باشد. نام این دین از مبلغ شمنیسم آن به نام بیمو(bimo) که به زبان و رسم‌الخط مردم ای مسلط بود و همواره ردای مشکی و کلاه بزرگ متمایزی بر تن داشت گرفته شده است

در یون‌نان، برخی از یی‌ها آیین بودا را در نتیجه تبادل نظر با سایر گروه‌های قومی عمدتاً بودایی حاضر در یوننان، مانند دای‌ها و تبتی‌ها پذیرفته‌اند. مهم‌ترین خدای بودیسم یی، ماهاکالا است، خدای خشمگین که در وجریانا و بودیسم تبتی یافت می‌شود. در قرن بیستم، بسیاری از مردم یی در چین پس از ورود کشیش مبلغ گلدستون پورتئوس(Gladstone Porteous) در سال ۱۹۰۴ و بعداً مبلغان پزشکی مانند آلفرد جیمز برومهال، جانت برومهال، روث دیکس و جوآن ولز از مأموریت داخلی چین(Gladstone Porteous)، به مسیحیت گرویدند. به گفته سازمان مبلغین OMF International، تعداد دقیق مسیحیان یی مشخص نیست. در سال ۱۹۹۱ گزارش شد که بالغ بر ۱۵۰۰۰۰۰ مسیحی یی در استان یوننان، به ویژه در شهرستان لوکوان که بیش از ۲۰ کلیسا دارد، وجود دارد.