فضل‌الله خان وکیل‌الملک

میرزا فضل‌الله خان ملقب به «منشی باشی»، «دبیرالسلطنه»، «وزیرخلوت» و «وکیل الملک»، فرزند حاج میرزا علی‌اصغر مستوفی و برادر میرزا محمدرفیع نظام العلماء و میرزا محمودخان دیبا علاءالملک در سال ۱۲۶۳ قمری در شهر تبریز در خاندانی از سادات طباطبایی دیبا پا به عرصه وجود نهاد. سادات طباطبائی از محترمین و بزرگان آن خطه از قدیم‌الایام بوده و مورد احترام خاص و عام بوده‌اند و به سبب همین اشتهار، تعدادی از آنان در مناصب و دوائر حکومتی و دیوانی همچون سفارت و وزارت و حکومت ولایات را عهده‌دار بودند.

میرزا فضل‌الله تحصیلات مقدماتی و ادبیات فارسی و صرف و نحو عربی را در تبریز فرا گرفته، چندی بعد منشی حضور ولیعهد گردید. سپس به حکمرانی اردبیل و مشکین برگزیده شد. بعدها وزیر رسائل خاصه و انشاء حضور (وزیر خلوت و رئیس دفتر) مظفرالدین‌شاه شد.

پس از به سلطنت رسیدن مظفرالدین شاه، برادرزن وکیل الملک موسوم به عبدالحسین میرزا فرمانفرما در اثر مخالفت با مظفرالدین شاه در عتبات ساکن شد و دسیسه‌چینی‌های درباریان باعث برکناری وکیل‌الملک از کار شد. اما او بعدها وزیر دارالشورای کبرا و به وزارت تجارت منصوب گردید.

وی دارای نشان درجه اول با حمایل سبز و تمثال مکلّل به الماس درجه اول و جبه و شمشیر مرصع و عصای مرصع بوده‌است.

میرزا فضل‌الله خان وکیل الملک به سال ۱۲۶۳ (قمری) در قصبه مرند ده فرسنگی شهر تبریز در سن ۵۷ سالگی درگذشت و در کربلای معلا به خاک سپرده شد.

بیمارستان نجمیه تهران در ملکی قرار دارد که ابتدا متعلق به وکیل الملک بود و سپس همسرش آن را وقف کرد.

زندگی

فضل‌الله خان وکیل‌الملک به سال ١٢٢۵ در تبریز متولد شد. پدرش میرزا علی‌اصغر مستوفی از علمای تبریز بود. او سه برادر با نام‌های محمد رفیع، اسدالله و محمود داشت که همه دارای مناصب نظامی و سیاسی بودند.

او در سال ١٢٨١ در سن ۵٧ سالگی در مرند درگذشت و پیکرش را در کربلا به خاک سپردند.

همسر و فرزندان

وکیل‌الملک دو بار ازدواج کرد. بار اول با «خاور خانم بهجت‌الدوله»، دختر حاج میرزا محمدعلی، تاجر معروف تبریز، چهار پسر و هفت دختر به ترتیب سن:

• سید ابوالفتح دیبا ملقب به حشمت‌الدوله
• سیده ماه‌طلعت دیبا ملقب به مرحمت‌السلطنه
• سیده قمر دیبا ملقب به رفعت‌الدوله
• سید عبدالحسین دیبا ملقب به وکیل الملک
• سیده کوکب دیبا ملقب به عظمت‌السلطنه همسر محمدحسین لقمان‌ادهم و مادر علی‌قلی لقمان‌ادهم
• سیده والیه دیبا ملقب قدس السلطنه
• سید ابوطالب دیبا
• سید غلامعلی دیبا
• سیده گوهر تاج دیبا
• سیده مهپاره دیبا
• سیده رخساره دیبا

سپس با حاجیه «ملک‌تاج فیروز نجم‌السلطنه»، دختر فیروز میرزا نصرت‌الدولهکه حاصل این وصلت پسری به نام ابوالحسن دیبا ملقب به ثقةالدوله بود.