ستوت‌یسن

سُتوت‌یَسن (اوستایی: 𐬯𐬙𐬀𐬊𐬙𐬀 𐬫𐬈𐬯𐬥𐬌𐬌𐬀 = سْتَئُتَ یِسْنیَه) یکی از بخش‌های اوستای روزگار ساسانی است. اوستای ساسانی دربرگیرندهٔ ۲۱ نَسک (کتاب یا جلد) بوده است که ستوت‌یسن یکی از این ۲۱ نسک و دارای ۳۳ فَرگَرد (فصل) بوده است.

نام ستوت‌یسن دارای دو جزء است: «ستوت» که در پارسی کنونی «سُتود» شده است به معنای ستایش است و «یَسن» که به معنای نیایش می‌باشد.

این نسک کهن‌ترین بخش‌های اوستا همچون گاهان و هفت هات را در بر دارد و به گویش کهن‌اوستایی (گاهانی) است. باید توجه داشت که اوستای ساسانی، دانشنامه‌ای (دائرةالمعارفی) از دانسته‌های آن روزگار بوده و تنها دربرگیرندهٔ نوشتارهای دینی نبوده است. با از میان رفتن اوستای ساسانی و بازگردآوری آن در روزگار سپسین، فصل‌بندی اوستای ساسانی دچار دگرگونی شد و حدود ستوت‌یسن دیگر آشکار نبود اگر چه نام این نسک بارها در اوستا آمده است.

علی‌اکبر جعفری، اوستاشناس ایرانی، توانست اجزای این نسک اوستای ساسانی را روشن کند و آنها را در کنار هم جای دهد. از دید او ستوت‌یسن شامل این بخش‌های کتاب «یَسنا» در اوستای کنونی بوده است (به فصل‌های کتابِ یسنا «هات» گفته می‌شود):

۱. هاتِ ۱۴، بَندِ ۱
۲ و ۳. پارهٔ «فَروَرد» (فْرَوَرتی) در دو بخشِ «فَروَرد» (فْرَوَرتی، گزینش دین = هاتِ خَستویی [اعتراف]) و «آستَئُثوَن» (ستایش دین) (از بندِ ۱۷ هاتِ ۱۱ تا بندِ ۸ هاتِ ۱۳)
۴. بندِ «یَتا اَهو» (هاتِ ۲۷، بندِ ۱۳)
۵. بندِ «اَشِم وُهو» (هاتِ ۲۷، بندِ ۱۴)
۶. بندِ «یِنگهِه هاتام» (هاتِ ۲۷، بندِ ۱۵)
۷ تا ۱۳. گاه یکم گاهان (هات‌های ۲۸-۳۴)
۱۴ تا ۲۰. هفت هات (هات‌های ۳۵-۴۱)
۲۱ تا ۲۴. گاه دوم گاهان (هات‌های ۴۳-۴۶)
۲۵ تا ۲۸. گاه سوم گاهان (هات‌های ۴۷-۵۰)
۲۹. گاه چهارم گاهان (هاتِ ۵۱)
۳۰. گاه پنجم گاهان (هاتِ ۵۳)
۳۱. بندِ «اَئیریِما ایشیو» (هاتِ ۵۴، بندِ ۱)
۳۲. «فْشوشومانتَر» (هاتِ ۵۸)
۳۳. «هادُخت (سُروش‌یَشت)» (هاتِ ۵۶)

منابع

• جعفری، علی‌اکبر (اسفند ۱۳۵۹). ستوت‌یسن. تهران: سازمان انتشار فروهر. ص. ۱۸-۳۳.
• جعفری، علی‌اکبر (آذر ۱۳۶۰). «ستوت‌یسن نسک گم‌شده‌یی که گم نشده». چیستا (۴): ۴۱۱-۴۱۸.
• حسن‌دوست، محمد (۱۳۹۳). فرهنگ ریشه‌شناختی زبان فارسی. ج. ۳. آثار. ص. ۱۶۹۳. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۱۴۳-۵۷-۶.