برنامه اصل چهار
برنامه اصل چهار (به انگلیسی: Point Four Program)، اشاره به نکته چهارم از سخنان هری ترومن، رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا در سخنرانی وضعیت کشور آمریکا در سال ۱۹۴۹ دارد.
ترومن در این سخنرانی خود گفت که کشورهای غنی، یک مسؤولیت اخلاقی برای کمک به کشورهای فقیر دارند. در آن زمان برنامه کمک‌های ایالات متحده آمریکا محدود به کمک‌های فنی بود ولی از سال ۱۹۵۰ برنامه امنیت مشترک آمریکا برای کمک به کشورهای ضعیف، جهت جلوگیری از گرایش آنان به سوی اردوگاه شرق بود.
پیش زمینه
[ویرایش]در سال ۱۹۴۷، آمریکا خود را در جنگ سرد علیه شوروی یافت.
با رهبری دستیاران کاخ سفید کلارک کلیفورد و جورج السی و بن هاردی از مقامات وزارت امور خارجه، دولت ترومن ایده برنامه کمک فنی را به عنوان ابزاری برای تسخیر "قلب و ذهن" کشورهای در حال توسعه پس از کشورهای در حال توسعه مطرح کرد. [۱]
با به اشتراک گذاشتن دانش آمریکایی در زمینه های مختلف، به ویژه کشاورزی، صنعت و بهداشت، مقامات می‌توانند به کشورهای جهان سوم در مسیر توسعه کمک کنند، سطح زندگی را بالا ببرند و نشان دهند که دموکراسی و سرمایه‌داری می‌تواند رفاه افراد را تامین کند.
بخشی از سخنرانی ترومن
[ویرایش]پرزیدنت ترومن در سخنرانی تحلیف خود در بیست ژانویه ۴۹ چهارمین هدف سیاست خارجی خود را به شرح زیر بیان کرد:
ما باید یک برنامه جسورانه جدید را برای در دسترس قرار دادن مزایای پیشرفت‌های علمی و پیشرفت صنعتی خود برای بهبود و رشد مناطق توسعه نیافته آغاز کنیم. بیش از نیمی از مردم جهان در شرایطی به سر می‌برند که به فلاکت نزدیک می‌شود. غذای آنها ناکافی است. آنها قربانی بیماری هستند. زندگی اقتصادی آنها بدوی و راکد است. فقر آنها یک نقص و تهدید، هم برای آنها و هم برای مناطق مرفه‌تر است.برای اولین بار در تاریخ بشریت دانش و مهارت لازم برای تسکین درد و رنج این مردم را دارد.
ایالات متحده در بین کشورها در توسعه فنون صنعتی و علمی سرآمد است. منابع مادی که ما می‌توانیم برای کمک به مردم دیگر استفاده کنیم محدود است. اما منابع بی بدیل ما در دانش فنی دائماً در حال رشد و پایان ناپذیر است.[۲]
برنامه استعماری یا خیرخواهانه؟
[ویرایش]ترومن انکار کرد که این یک سرمایه‌گذاری استعماری برای تسلط بر کشورهای دیگر است. در عوض، او اصرار داشت: "امپریالیسم قدیمی - استثمار برای منفعت خارجی - جایی در برنامه‌های ما ندارد. آنچه ما در نظر می‌گیریم یک برنامه توسعه مبتنی بر مفاهیم رفتار منصفانه دموکراتیک است. همه کشورها، از جمله کشور ما، بسیار سود خواهند برد. از یک برنامه سازنده برای استفاده بهتر از منابع انسانی و طبیعی جهان».[۳]
تفاوت اصل چهار با طرح مارشال
[ویرایش]طرح مارشال، یک برنامه کمک‌های مادی بود ولی اصل چهارم فراخوانی برای کمک اقتصادی نبود و هدف ایالات متحده به اشتراک گذاشتن "دانش" خود و کمک به کشورها برای توسعه با کمک‌های فنی بود. [۴]
اصل چهار ایران
[ویرایش]ویلیام ای. وارن (به انگلیسی: William E. Warne)، سیاستمدار آمریکایی متخصص در زمینه آبیاری و کشاورزی در سال ۱۹۵۱ از سوی دولت ایالات متحده به ایران فرستاده شد تا آنچه را برنامهٔ اصل ۴ ترومن نام داشت، در این کشور اجرایی کند. او چهار سال در ایران ماند که در تاریخ معاصر ایران از پرحادثه‌ترین سال‌ها بودند. [۵] اردشیر زاهدی به عنوان معاون و سپس عضو کمیسیون خزانهداری اصل ۴ از این دوره در کتاب خاطراتش به کوتاهی میگذرد. کاظم ودیعی در اینباره گفته است که[۶]:
"افسوس! جای برشمردن طرحها و نتایج آن و شرح گزارشها از مثبت و منفی خالیست. بعدها دیدیم که حتی یک کتاب بر این طرح نوشته نشد، زیرا چپها و چپزنها آن سازمان را سیاه کردند. هر چند در سالهای اخیر، بعد بیش از ۵۰ سال آقای ویلیام وارن به مدد و تشویق اردشیر زاهدی جانشین دکتر هریس کتابی در باب ایران و اصل ۴ ترومن نگاشت[۷] و وطنش را روسفید کرد، ولی از آن همه ایرانیان خوب درس خوانده که در آن سازمان در ایران کار کردند، کسی همتی به خرج نداد تا پرونده اصل ۴، روشن به دست تاریخ برسد."
اصلاح نژادی حیوانات
یکی از سرفصل های اصل چهار در ایران، اصلاح نژادی حیوانات خانگی و اهلی شامل الاغ، خروس و مرغ است. آمریکایی ها مدعی بودند که الاغ های ایرانی ضعیف هستند و بر این اساس، صد رأس الاغ از قبرس آوردند و ساکنین روستاها را وادار کردند که الاغ های خودشان را با این الاغ های قبرسی جفت گیری کنند. این اتفاق، باعث به وجود آمدن ضرب المثل آوردن خر از قبرس شد.[۸]
استفاده از دیکرو دیفنیل تری کلرواتان
سم پاشی یکی از سرفصل های اصل چهار ترومن بود.[۹] طبق گفته سازمان بهداشت جهانی استفاده از دیکرو دیفنیل تری کلرو اتان در روستاها، اقدامی زیان باری بوده است که باعث شده است اثرات سمی آن سال ها یر جانداران، گیاهان، خاک و آب محیط نهادینه شود.[۱۰]
منابع
[ویرایش]- ↑ Paterson, Thomas G. (1972). "Foreign Aid under Wraps: The Point Four Program". The Wisconsin Magazine of History. 56 (2): 119–126 – via JSTOR.
- ↑ Text of the Speech in Department of State Bulletin, January 30, 1949, p. 123.
- ↑ Truman, Harry. "Truman's Inaugural Address, January 20, 1949". Harry S. Truman Library and Museum. Retrieved October 15, 2015.
- ↑ Bernard Lemelin, "An International Republican in a Time of Waning Bipartisanship: Congressman Christian A. Herter of Massachusetts and the Point Four Program, 1949-1950." New England Journal of History (2001) 58#1 pp 61-90.
- ↑ موزه و کتابخانه ریاست جمهوری هری ترومن، https://www.trumanlibrary.gov/library/oral-histories/warnewe
- ↑ ودیعی، کاظم (آبان ۱۳۸۵). «نقد کتاب ارزیابی خاطرات اردشیر زاهدی؛ مردی که بیش تر از آن که می گوید می داند». حافظ (۳۶).
- ↑ "Mission for Peace: Point 4 in Iran"
- ↑ کوشکی، محمد صادق. تاریخ مستطاب آمریکا. نشر شهید کاظمی.
- ↑ اسنادی از اصل چهار ترومن در ایران. ج. یک. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. صص. ۳۸۱.
- ↑ کوشکی، محمد صادق. تاریخ مستطاب آمریکا. نشر شهید کاظمی. صص. ۱۷۳،۱۷۴.
- فرانک. ال. شوئل " آمریکا چگونه آمریکا شد؟ "، ابراهیم صدقیانی، (انتشارات امیر کبیر، تهران، ۱۳۸۳)، چاپ سوم