ارهاص

اِرْهاص، اصطلاحی کلامی است که به حوادث خارق‌العادهٔ همزمان با تولد یا کودکی پیامبران اشاره می‌کند. ارهاص پیش از بعثت انبیاء و هدف از آن، آماده کردن جامعه برای پذیرش ادعای بعدی آن پیامبر است. نجات موسی از آب، سخن گفتن عیسی در گهواره و حوادث عام الفیل در سال تولد محمد و مانند آن ارهاص نامیده می‌شوند. برخی متکلمان ارهاص را قبول ندارند.

مفهوم

ارهاص، اصطلاحی کلامی که به حوادث خارق‌العاده‌ای که همزمان با تولد یا کودکی پیامبران و پیش از بعثت آنها اتفاق می‌افتد، گفته می‌شود. هدف از آن، آمادگی جامعه برای پذیرش ادعای بعدی آن پیامبر است. شعرانی، در شرح کشف المراد اشاره می‌کند، کسانی که کرامت را قبول ندارند، وقوع ارهاص را نیز انکار می‌کنند. اما قرآن به برخی ارهاصات اشاره کرده است.

ارهاصات مشهور دوران برخی پیامبران

• زمانی که موسی متولد شد، خداوند به مادرش دستور داد که او را برای نجات از دست فرعون، روی تخته‌ای گذاشته و به آب بیندازد. خداوند موسی را نجات داد و او در قصر فرعون پرورش یافت. این، برای کسانی که از این کار آگاهی داشتند ارهاص بود.
• عیسی بدون پدر متولد شد و در حالی که هنوز در گهواره بود سخن گفت.
• پیامبر اسلام در عام الفیل متولد شد. نقل می‌کنند در همان سال شخصی به نام ابرهه با سپاهی از فیل به قصد ویران کردن کعبه حرکت کرد که در نزدیکی کعبه با انبوهی از پرندگان روبرو می‌شوند که سنگ‌ریزه‌های را به سوی آنها پرتاب می‌کردند و همه لشکر را از بین برد. نابودی سپاه ابرهه را یک نوع ارهاص دانسته‌اند.
• مواردی چون خاموش شدن آتشکده فارس، افتادن چهارده کنگره از ایوان کسری، سرنگونی بت‌ها، همگی را همزمان با ولادت پیامبر اسلام و از مصادیق ارهاص دانسته‌اند.

فرق ارهاص، معجزه و کرامت

همچنین ببینید: معجزه

• ارهاص، وقوع کارهای خارق العاده‌ای است که پیش از ادعای نبوت و برای مقدمه‌چینی آن، اتفاق می‌افتد.
• معجزه، به وسیله پیامبران و همراه با تحدی و ادعای نبوت است.
• کرامت، کارهای خارق العاده‌ای که برخی انسان‌های عادی آن را انجام می‌دهند و همراه با مبارزه طلبی و ادعا نیست.

منابع

• تفتازانی، سعد الدین، شرح المقاصد، تحقیق: عبد الرحمن عمیره، قم، نشر: الشریف الرضی، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
• تهانوی، محمد علی بن علی، موسوعة کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، تحقیق : علی فرید دحروج، بیروت، مکتبة لبنان ناشرون، بی‌تا.
• جعفری، یعقوب، تفسیر کوثر، قم، انتشارات هجرت، ۱۳۷۷ش.
• رازی، فخرالدین، تفسیر مفاتیح الغیب، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.
• رسولی محلاتی، سیدهاشم، درس‌هایی از تاریخ تحلیلی اسلام، قم، پاسدار اسلام، ۱۳۷۱ش.
• علامه حلی، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، مترجم و شارح: ابوالحسن شعرانی، تهران، کتابفروشی اسلامیه، ۱۳۷۲ش.
• علوی عاملی، میر سید محمد، علاقة التجرید، تهران، نشر انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، چاپ اول، ۱۳۸۱ش.
• فیاض لاهیجی، سرمایه ایمان در اصول اعتقادات، تهران، انتشارات الزهراء، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
• مجلسی، محمدتقی بن مقصودعلی، لوامع صاحبقرانی، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم، ۱۴۱۴ق.
• مکارم، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ سی و دوم، ۱۳۷۴ش.

پیوند به بیرون

• ارهاصات در زندگی پیامبر اکرم از منظر تاریخ