ابراهیم بن شیبان کرمانشاهی

ابراهیم‌بن‌شَیبان کرمانشاهی یا ابواسحاق ابراهیم‌بن‌شَیبان قرمیسینی (؟ - ۳۰۷ قمری)، از صوفیان ایرانی اهل تسنن سدهٔ چهارم هجری قمری بود. او را با القابی چون شیخ‌الجبل و شیخ‌الصوفیه نیز می‌شناخته‌اند. در مورد زندگی او چیزی جز نوشتارهای پراکنده در دست نیست اما درگذشت او را بین سال‌های ۳۳۰ تا ۳۴۸ هجری قمری دانسته‌اند. عطار نیشابوری و برخی از منابع دیگر، درگذشت او را به سال ۳۳۷ هجری قمری ذکر کرده‌اند.

زندگی

عبدالرحمن جامی در کتاب نفحات‌الانس، او را از طبقهٔ رابعهٔ صوفیان دانسته و کنیت او را ابواسحاق ذکر کرده‌است و گفته که از یاران ابوعلی قومسانی، ابوعبدالله مغربی و ابراهیم خوّاص بوده و وی را صاحب مقاماتی در ورع و تقوا دانسته‌است. به لحاظ طریقت و سلوک فکری و عملی، پیروِ سلسله‌های کمیلیه، طیفوریه و سلسلهٔ حسن بصری بوده‌است. سمعانی از شیبانی با عنوان «شیخ الجبال علی الأطلاق فی وقته» یاد کرده‌است.

او سفرهای بسیاری به کشورهای اسلامی داشته و سال‌های بسیاری را در عراق، مکه، حجاز، شام، شمال آفریقا و مصر گذراند.

ابوالقاسم نصرآبادی و ابوزید مرغزی (مروزی) از معروفترین شاگردان و مریدان ابراهیم‌بن‌شیبان کرمانشاهی بوده‌اند.

ابراهیم شیبانی در قرمیسین (کرمانشاه) درگذشته و بر اساس منابع موجود در همانجا نیز به خاک سپرده شده‌است.

در تذکره‌الاولیاء

عطار نیشابوری در تذکره‌الاولیاء فصلی را تحت عنوان «ذکر شیخ شیخ ابراهیم شیبانی رحمه‌الله علیه» به او اختصاص داده‌است که اینگونه آغاز می‌شود:

«آن سلطان اهل تصوف، آن برهان بی تکلف، آن امام زمانه، آن همام یگانه، آن خلیل ملکوت روحانی، آن قطب وقت، شیخ ابراهیم شیبانی، رحمه‌الله علیه رحمةً واسعةً....»

منابع دربارۀ زندگی دینوری

برخی از منابع تاریخی که به ممشاد دینوری اشاره کرده و یا اطلاعاتی دربارۀ او به دست داده‌اند عبارتند از:

• حلیة‌الأولیاء، ۳۶۱/۱۰ (شمارۀ ۶۳۹).
• تاریخ دمشق، ۴۴۱/۶-۴۴۴.
• مقامات ابوعلی قومسانی، بند ۷ و بند ۳۳.
• طبقات الصوفیه، انصاری، ۴۴۲-۴۴۳.
• تاریخ الاسلام، ذهبی، ۷۰۶/۷.
• لطایف الأذکار، ۱۲۷.
• الرسالة القشیریّه، ۲۹.
• ترجمۀ رسالۀ قشیریّه، ۷۶.
• البیاض و السواد، ۲۲۳.
• المختار من مناقب الأخیار، ۲۶۲/۱-۲۶۵.
• طبقات الصوفیه، سلمی، ۴۰۲-۴۰۵.
• الأنساب، ۴۴۸b.
• الطبقات الکبری، ۱۶۱/۱.
• مناقب الأبرار، ابن خمیس، ۱۱۷/۲-۱۲۰.
• سلوَة العارفین، ۵۳۲.
• بستان العارفین، ۱۴۲، ۱۴۳، ۲۴۸.
• رسائل فارسی، انصاری، ۲۶/۱-۲۷.
• ادب الملوک، ۱۷، ۱۸.
• تهذیب خالصة الحقایق، فهرست.

منابع

• سلطانی، محمدعلی (چاپ اول، ۱۳۸۰). تاریخ تسنن در کرمانشاه. نشر سُها. شابک ۹۶۴-۶۲۵۴-۴۰-۳.
• بهرامی، روح‌الله (زمستان ۱۳۹۲). «شیخ‌الصوفیه و حجه‌الجبال: جستاری در احوالات و حیات عرفانی ابراهیم‌بن‌شیبان قرمیسینی» (PDF). فصلنامهٔ فرهنگ کرمانشاه. ادارهٔ فرهنگ و ارشاد اسلامی استان کرمانشاه. جدید (۲): ۹۱–۱۱۶. دریافت‌شده در مرداد ۱۳۹۴.
• عطار نیشابوری، شیخ فریدالدین (چاپ دوازدهم). تذکره‌الاولیا. زوار.
• جامی، نورالدین عبدالرحمن (چاپ اول ۱۳۸۶). نفحات‌الانس (مقدمه و تصحیح: محمد عابدی). سخن.