آبنوس (گیاه)
| آبنوس | |
|---|---|
| |
| ردهبندی علمی | |
| فرمانرو: | |
| (طبقهبندینشده): | |
| (طبقهبندینشده): | |
| (طبقهبندینشده): | |
| راسته: | |
| تیره: | |
| سرده: | |
| گونه: | D. ebenum
|
| نام دوبخشی | |
| Diospyros ebenum | |
آبنوس (نام علمی: Diospyros ebenum) درختی است از تیره خرمالوئیان که در هند و ماداگاسکار و جزیره موریس میروید.[۱] این درخت شبیه به عناب است و میوه آن مانند انگور زرد است و برگ آن مانند برگ صنوبر و عریضتر از آن است و تخمش مانند تخم حنا است. نوع هندی آن با خطوط سفید و نوع حبشی آن سیاه است.
چوب آبنوس تیرهرنگ و با چگالی بسیار بالاست بطوری که در آب فرومیرود. از این چوب در ساخت قطعات سازهای گوناگون استفاده میشود. چوب آبنوس از گرانترین چوبهای دنیا است و در صنایع مبلمان نیز کاربرد ویژهای دارد.
گونهها
[ویرایش]- آبنوس دروغی که شجرةالنحل، قصاص و قطیس نیز نامیده میشود، درختی است از پروانهواران (خرمالوئیان).[۱]
- آبنوس کیانی درختی است از تیره پروانهواران (خرمالوئیان)، مخصوص نواحی معتدل.[۱]
توصیف
[ویرایش]این درخت همیشهسبز با اندازهٔ متوسط بسیار آهسته رشد میکند و ارتفاع آن تا حدود ۲۰–۲۵ متر[ابزار تبدیل: یکای ناشناخته] میرسد. برگها بیضیشکل با حالت کشیده و بیضوی هستند، به طول حدود ۶–۱۵ سانتیمتر[ابزار تبدیل: یکای ناشناخته] و عرض ۳–۵ سانتیمتر[ابزار تبدیل: یکای ناشناخته]. میوهٔ آن چندان بزرگ نیست، تقریباً ۲ سانتیمتر[ابزار تبدیل: یکای ناشناخته] قطر دارد و شبیه به یک خرمالوی کوچک است.
زیستگاه
[ویرایش]این درخت در جنوب هند، سریلانکا و اندونزی یافت میشود.[۲] در زبان سینهالی این درخت «කළුවර ගස්» (Kaluwara Gas) نامیده میشود که بهدلیل چوب سخت و سیاه آن است.
چوب
[ویرایش]چوب بیرونی آبنوس خاکستری متمایل به زرد روشن است و مغز سیاه براق دارد که گاهی رگههای روشن در آن دیده میشود. این چوب درخشندگی فلزی با بافت ظریف و نرم دارد و رگههای آن ممکن است مستقیم، اندکی نامنظم یا موجدار باشند.
در سریلانکا برداشت و فروش چوب آبنوس غیرقانونی است. این چوب دارای ویژگیهای ارزندهای است: سختی بسیار بالا (دو برابر چوب بلوط)، قابلیت پرداخت آسان (مناسب برای صیقلکاری با کیفیت بالا که آن را کاملاً صاف میکند)، تقریباً بدون حفره، سطحی براق و صاف فراهم میآورد، در برابر آب و موریانه مقاوم است. چگالی چوب بسیار بالاست (تا حدود ۱٬۲۰۰ کیلوگرم/متر مکعب[ابزار تبدیل: یکای ناشناخته]) بهطوریکه در آب فرو میرود. همچنین هم بهصورت دستی و هم مکانیکی سخت پردازش میشود. بافت کوتاه دارد و مستعد ترکخوردگی است.
چوب صیقلخورده هنگام لمس سرد است و گفته میشود گرمای سوزش آن بهقدری بالاست که باعث ذوب ظرفهای فلزی میشود که در آن سوزانده میشود.
کاربردها
[ویرایش]در سدههای شانزدهم تا نوزدهم، بهترین مبلمان از آبنوس سیلان ساخته میشد. این چوب برای دستگیرهٔ در و پنجره، پایههای ظروف، و از برادههای آن برای ساخت میلهای بافندگی، قلاب یا دستهٔ تیغ استفاده میکردند. امروزه این چوب معمولاً در معرقکاریهای چوبی تزئینی، آثار دستی، و در بخشهایی از سازهای موسیقی که بیشتر در معرض ساییدگی هستند کاربرد دارد: کلیدهای پیانو، دسته و گردن سازهای زهی پردهدار و بدون پرده، گوشیها، خرکها و شیطانکها. همچنین در هنر خراطی برای ساخت دستهٔ چاقو، جای قلممو و چاپستیک استفاده میشود. در پزشکی یونانی نیز برای درمان عفونتهای چشمی بهکار میرود.[۳]
حفاظت
[ویرایش]
تقاضای بالای چوب آبنوس سیلان این گونه را در آستانهٔ انقراض قرار داده است. در سال ۱۹۹۴، اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) این درخت را در کتاب سرخ قرار داد. با این حال، از سال ۱۹۹۸، IUCN دادهٔ کافی دربارهٔ این گونه در اختیار ندارد.[۴] هر دو کشور هند و سریلانکا قوانینی برای منع تجارت بینالمللی این چوب وضع کردهاند.
منابع
[ویرایش]- معین، محمد (۱۳۶۰)، فرهنگ فارسی، امیر کبیر این مقاله شامل بخشهایی به قلم محمد معین (درگذشته در ۲۱ تیر ۱۳۵۰) است. حقوق معنوی آن بخشها برای محمد معین محفوظ است.
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ معین
- ↑ "ResearchGate - Share and discover research" (PDF). ResearchGate (به انگلیسی). Retrieved 2017-06-28.[پیوند مرده]
- ↑ Misbahuddin Azhar; Dr. Mustehasan (2021). "Medical Importance of Aabnoos (Diospyros ebenum Koeing): A Review". Journal of Advances in Pharmacy Medicine and Bioallied Sciences. 9 (2): 62–67 – via ResearchGate.
- ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب
<ref> غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نامIUCNوارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
