میرزا علی‌اکبرخان مزین‌الدوله

آرامگاه حافظ؛ طراح و سازنده: مزین الدوله نطنزی ۱۲۸۰ خورشیدی

میرزا علی‌اکبر خان، ملقب به مزین‌الدوله (۱۲۲۳–۱۳۱۲) نقاش، موسیقیدان، مترجم و از بنیانگذاران تئاتر ایران بود.

تولد و تحصیلات

او از افراد دربار ناصرالدین شاه و فارغ‌التحصیل اولین دوره دارالفنون بود. او در بیستم ربیع‌الثانی ۱۲۶۳ در نطنز به دنیا آمد و جزو نخستین گروه اعزامی برای تحصیل در رشته نقاشی به پاریس بود. علی اکبر کاشانی از مدرسهٔ هنرهای زیبای پاریس فارغ‌التحصیل شد.

فعالیت‌ها

میرزا علی اکبر خان نطنزی از سوی ناصرالدین شاه به درجه سرتیپ اولی منصوب و لقب مزین‌الدوله یافت. پس از بازگشت در دارالفنون مشغول به تدریس نقاشی، زبان فرانسه، و موسیقی شد. از جمله شاگردان مزین الدوله می‌توان به کمال‌الملک غفاری و مصورالملک و نیرالملک اشاره کرد.

او برای نخستین بار به دستور ناصرالدین شاه در ایران اقدام به اجرای تئاتر کرد. او نمایشنامه‌ای از مولیر تحت عنوان مردم گریز را در تالاردارالفنون بر روی پرده برد. به عقیده مهدی بامداد او مؤسس واقعی تئاتر در ایران بود.

با تو جه به تسلط مزین‌الدوله به ادبیات فرانسه و عضویتش در آکادمی فرانسه، او به دستور ناصرالدین شاه اقدام به ترجمهٔ فرهنگ لغت «دیامان» به فارسی کرد. این فرهنگ در انتهای سلطنت احمد شاه آماده شد و به دلیل عدم امکان چاپ ان در ایران به دلیل مشکلات مالی به درخواست سفیر فرانسه در آن کشور در مدرسهٔ زبان‌های شرقی پاریس تحت عنوان مزین‌اللغة چاپ شد. یکی از آثار نقاشی مزین‌الدوله نطنزی بنام کشیشان در موزه سعد آباد نگهداری می‌شود.

مزین الدوله در طول زندگی خود موفق به دریافت نشان‌های زیر گردید:

• نشان درجه یک لژیون دونور
• نشان بزرگ زیتون فرانسه از ناپلئون سوم
• صلیب آبی از ویلهلم یکم، امپراتور آلمان
• نشان سنت استانیلاس از تزار روسیه
• نشان ویکتوریا از پادشاه انگلستان
• نشان درجه یک علمی از فرانسوا ژوزف پادشاه اتریش.

تألیفات و ترجمه

• هارمونی نوشتهٔ موسیو لومر فرانسوی -چاپ دارالفنون
• تئوری موسیقی نوشتهٔ موسیو لومر - چاپ دارالفنون

منابع

کتاب میراث فرهنگی نطنز