شرق و غرب (ادبیات عرفانی کهن)

در آن بحرید کاین عالم کف او است		زمانی بیش دارید آشنایی
کف دریاست صورتهای عالم		ز کف بگذر اگر اهل صفایی
برآ ای شمس تبریزی ز مشرق		که اصل اصل اصل هر ضیایی

در عرفان اسلامی، ادبیات عرفانی کهن، و حکمت اشراق جسم یا بدن را مغرب می‌شمارند، چرا که، صفات کمال در درون آن پنهان است. در مقابل، عالم جان و روح مثل مشرق است، زیرا، درست همان‌طور که خورشید ظاهر و مادی از خاور عالم طلوع می‌کند، تمامی صفات کمال نظیر علم و حیات و عشق و ارادت همه از مشرق جان پدیدار می‌شود. (مفاتیح‌الاعجاز فی شرح گلشن راز، صفحه ۳۸۸)

شبستری گوید:

میان جسم و جان بنگر چه فرق است

که این را غرب گیری و آن چو شرق است

منابع

• غزلیّات شورانگیز شمس تبریزی، به انتخاب: فریدون کار، با مقدّمهٔ دکتر لطفعلی صورتگر، انتشارات فروغی، تهران، پائیز ۱۳۷۰
• مفاتیح‌الاعجاز فی شرح گلشن راز، تألیف شمس‌الدّین محمّد لاهیجی (۹۱۲ هجری قمری)، با مقدّمه، تصحیح وتعلیقات محمّد رضا برزگر خالقی، و عفّت کرباسی، انتشارات روزبه، تهران، بهار ۱۳۷۸

• Nasr, Seyyed Hossein, and Leaman, Oliver (eds), History of Islamic Philosophy, Ansarian Publications - Qum, Iran, 1993. ISBN 964-438-307-9