تکرار سه‌گانه (شطرنج)

تکرار سه‌گانه (انگلیسی: Threefold repetition) در قوانین شطرنج، یکی از حالت‌هایی است که به هر یک از حریفان امکان ادعای تساوی داده و درصورت توافق طرف مقابل، بازی مساوی تلقی خواهد شد.
این حالت زمانی پیش می‌آید که در طول بازی، یک وضعیت کاملاً مشابه از چیدمان مهره‌ها ۳ بار تکرار شود. طبق تعریف، تشابه کامل وضعیت در شطرنج، به این معنی است که که همان مهره های قبلی، عیناً همان خانه‌های قبلی را اشغال کنند؛ امکان قلعه رفتن یا زدن پیاده حریف به روش آن‌پاسان، تغییری نکرده؛ و نوبت حرکت با مدعی تساوی باشد.
لازم نیست، تکرار وضعیت‌های مشابه، بلافاصله، پشت سر هم اتفاق بیفتد بلکه مهم تنها تکرار موقعیت ثبت شده مهره‌ها، نسبت به یک دیگر از آغاز بازی است. اساس قانون تکرار سه‌گانه بر این استدلال استوار است که اگر در یک بازی وضعیتی عیناً مشابه، بارها تکرار شود، در عمل، هیچ‌یک از حریفان پیشرفتی حاصل نکرده و از لحاظ نظری، بازی می‌تواند، بی‌نتیجه، تا ابد، ادامه یابد.
سه بار تکرار یک وضعیت کاملاً یکسان، خود به خود، منجر به تساوی مسابقه نمی‌شود. بلکه یکی از حریفان باید، در نوبت حرکت خود، پیش از انجام حرکتی که باعث تکرار وضعیتی مشابه برای دفعه سوم می‌شود، ادعای تساوی کند. در صورت پذیرش ادعا بر اساس توافق با حریف، بازی مساوی خواهد بود. اما اگر ادعا رد شود، مدعی می‌تواند به داور متوسل شود. داور بازی این حق را دارد که در صورتی که یک وضعیت ۵ بار تکرار شود، بازی را بی‌نتیجه، تشخیص داده و مسابقه را مساوی اعلام کند.

فیشر مقابل پطروسیان ۱۹۷۱م

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

تکرار وضعیت بعد از حرکات ۳۰- وزیر به e۲
۳۲- وزیر به e۲
۳۴- وزیر به e۲

• در سال ۱۹۷۱م، در سومین دیدار رقابتی فیشر و پطروسیان در بوئنوس آیرس طی مسابقات کاندیداتوری شطرنج، پطروسیان با مهره‌های سیاه بازی کرده و موقعیت بهتری داشت، اما بعد از حرکت ۳۰ یعنی وزیر سفید به خانه e۲؛ با سهل انگاری به فیشر فرصت داد تا برای بار سوم، باعث تکرار وضعیتی شود که در نمودار می‌بینید.
  ۳۰–۰۰۰ وزیر سیاه به e۵
  ۳۱- وزیر سفید h۵ وزیر سیاه f۶
  ۳۲- وزیر سفید به e۲ (برای بار دوم) رخ سیاه به e۵
  ۳۳- وزیر سفید به d۳ رخ سیاه به d۵؟
  و بعد فیشر حرکت بعدی خودش را یادداشت کرد:
  ۳۴- وزیر سفید به e۲ (بار سوم) ۱/۲–۱/۲
  ادعای فیشر، روی برگه ثبت حرکات، ابتدا باعث تعجب پطروسیان شد. معلوم شد که این اولین باری است که پطروسیان در سابقه تجارب بازی‌های خود، با این ادعا روبرو می‌شود. این بازی، نمونه مستندی از اجرای قانون تکرار سه‌گانه است و در ضمن نشان می‌دهد که ۳ بار تکرار یک وضعیت کاملاً مشابه، نباید ضرورتاً بلا فاصله، به دنبال هم باشند و یا حرکات بینابینی دقیقاً تکرار شوند، بلکه مهم تکرار وضعیت است.