بنفش تند بر خاکستری

بنفش تند بر خاکستری مجموعه شعری است از هوشنگ ایرانی که در شهریور ۱۳۳۰، در ۲۰۰ نسخه و در ۶۳ صفحه منتشر شد.

این کتاب، اولین مجموعه شعر هوشنگ ایرانی و از مطرح‌ترین مجموعه‌های منتشره در سال ۱۳۳۰ است. از پنج مجموعهٔ شعر نو سال سی دو کتاب قطعنامه و «بنفش تند بر خاکستری» شعر منثور بودند؛ اگرچه به‌جز «بنفش تند بر خاکستری» جملگی به‌نوعی زیر نفوذ نیما هستند.

کتاب «بنفش تند بر خاکستری» کتاب بسیار مهمی در تاریخ شعر معاصر فارسی است؛ چرا که آغازگر گفتمان جدیدی در شعر است. پس از این کتاب، ترکیب «جیغ بنفش» بدل به اصطلاحی برای نامیدن هر شعر متفاوت و غیرمتعارف و - فراتر از این طبقه‌بندی - هر امر درک‌نشده می‌شود.

نمونه شعر

کاساندرا

...
اگر روزی آن غار (حتی آن غار هم)
فرو ریزد
به کجا پناه خواهند برد؟
به کجا پناه خواهند برد؟
این مردمک‌های خون‌آلود
تارهای حیاتشان را بر کدام کور–گوشه خواهند بست؟

آرام باش… شط دوردست
آرام باش
تو هنوز چشمان بی‌حرکت و مضطرب آن ماهی سرگشته را
از دست نداده‌ای
انبانت را باز کن
ببین
آن‌ها هنوز نگرانند
آرام باش… شط دوردست
هنوز خروش ناخن‌هایی که دنیاها را می‌خراشند
و آن آتشی را که در تو باید بخزد جستجو می‌کنند
خاموش نشده است
آن آتش سیاه خواهد آمد
و نی‌های لرزان را
خواهد خرد کرد
خواهد کوبید
خواهد نابود کرد

آرام باش… بلندترین موج
آرام باش
در آن هنگام که تو دست نابودکننده‌ات را پایین آوری
این تخته‌پاره‌های نقاب‌پوش عریان خواهند شد
و چه چشمان گستاخی
که از شرم فرو خواهند ریخت…

آرام باش… طوفان ناآشنا
این غبارها پستی خواهند گرفت
این برج‌های عاج به گرداب‌ها خواهند ریخت
رقص خشم‌انگیز برگ‌های خشک باز خواهد ایستاد
و پاهای عظیم آن سایهٔ نزدیک‌شونده
که در خود خورشیدها پنهان دارد
بر آن‌ها گذر خواهد کرد…

کورهٔ منتظر
زیر این آرامش شکننده
پتک‌های عصیان را سنگین‌تر کن
و چشم شعله‌ورت را
آن چشمی که پستی‌ها و ریاها را فاش خواهد ساخت
همچنان به پرتگاه زمان خیره بدار
تا کی هنگام فرا رسد
تا کی هنگام فرا رسد
...

در گذرگاه این باد مسموم
اگر روزی آن غار (حتی آن غار هم)
فرو ریزد
به کجا می‌توان پناه برد، به کجا پناه خواهند برد؟
اگر طنین آن بال‌ها خاموشی گیرد
روح‌های نفرین‌شده
این بیابان شنزار را چگونه به پایان خواهند رسانید؟

آرام باش… عقاب سرکش
آرام باش
زنجیرهایت خواهد گسست
و سایهٔ با شکوه بال‌هایت نقاب‌ها را خواهد کور کرد
آرام باش… عقاب سرکش
هنگام خواهد فرا رسید
هنگام خواهد فرا رسید
...

پیوند به بیرون

• دانلود مجموعه شعر «بنفش تند بر خاکستری: چند شعر»، هوشنگ ایرانی، تهران: (ناشر مؤلف)، شهریور ۱۳۳۰

منابع

• جواهری گیلانی، محمدتقی (۱۳۷۷). تاریخ تحلیلی شعر نو. ج. ۴ جلد (ویراست دوم). تهران: نشر مرکز. شابک ۹۶۴-۳۰۵-۳۷۴-۱.
• آزرم، محمد (۱۳۸۱). «شکوه شکفتن بر تو باد: به یاد هوشنگ ایرانی». روزنامهٔ همشهری؛ صفحهٔ جهان فرهنگ (۲۸۴۸). بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ دسامبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۲۰ دسامبر ۲۰۱۱.