واج‌شناسی اوستایی
در این مقاله به واج‌شناسی زبان اوستایی پرداخته می‌شود. اوستایی یکی از زبان‌های ایرانی است و واج‌های سایشی-لثوی باستانی را درخود حفظ کرده‌است. همچنین واج‌های سایشی نسبت به دیگر زبان‌ها به زبان‌های هندو-آریانی نزدیکی بیشتر دارد.
همخوان‌ها[ویرایش]
| دولبی | دندانی | لثوی | پسا-لثوی | نرمکامی | لبی-نرمکامی | چاکنایی | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| خشیومی | m
/m/ |
n
/n/ |
ń
[ɲ] |
ŋ
/ŋ/ |
ŋʷ
/ŋʷ/ |
||||||||
| ایستایی | p
/p/ |
b
/b/ |
t
/t/ |
d
/d/ |
č
/tʃ/ |
ǰ
/dʒ/ |
k
/k/ |
g
/ɡ/ |
|||||
| سایشی | f
/ɸ/ |
β
/β/ |
ϑ
/θ/ |
δ
/ð/ |
s
/s/ |
z
/z/ |
š
/ʃ/ |
ž
/ʒ/ |
x
/x/ |
γ
[ɣ] |
xʷ
/xʷ/ |
h
/h/ | |
| ناسوده | y
/j/ |
w /w/ | |||||||||||
| لرزشی | r
/r/ |
||||||||||||
برپایه گفته‌های بیکز (Beekes) [ð] و [ɣ]، به ترتیب دگرواجه(allophone )های /θ/ و /x/ هستند
š در برابر rt[ویرایش]
در زبان اوستایی واج š بجای هندو-ایرانی -rt-* است. ارزش آوایی و حالت آواشناختی (یک یا دو تکواژ) گاهی نامشخص و بدتعریف شده هستند. گاهی واج یادشدهٔ اوستایی از دگرگشت و تغییر -rt- بدست آمده‌است. برای نمونه در واژه اوستایی گاهانی/جوان ərəta/arəta (استقرار، استواری) که ورده‌ای از aša بشمار می‌رود ولیکن با r tنوشته می‌شود. مشابها arəti (بخش، بهر) و aši (غرامت، تاوان). ولی aməša (نامیرا) همیشه با š نوشته می‌شود و دربرابرش marəta(میرا) همیشه با r tنوشته شده‌است.[۱][۲][۳]
واکه‌ها[ویرایش]
| واکه پیشین | واکه مرکزی | واکه پسین | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| کوتاه | بلند | کوتاه | بلند | کوتاه | بلند | |
| بسته | i /i/ | ī /i:/ | u /u/ | ū /u:/ | ||
| میانه | e /e/ | ē /e:/ | ə /ə/ | ə̄ /ə:/ | o /o/ | ō /o:/ |
| باز | a /a/ | ā /a:/ | å /ɒ/ | ā̊ /ɒ:/ | ||
| خیشومی | ą /ã/ | |||||
ترانویسی[ویرایش]
برابرها و معادل‌های بسیاری برای دین دبیره هستنند که در اینجا به یکی از پرکابردترین‌شان پرداخته می‌شود. واکه:
- a ā ə ə̄ e ē o ō å ą i ī u ū
همخوان‌ها:[۴]
- k g γ x xʷ č ǰ t d δ ϑ t̰ p b β f
- ŋ ŋʷ ṇ ń n m y w r s z š ṣ̌ ž h
منابع[ویرایش]
- ↑ (Miller 1968، ص. 274).
- ↑ (Gray 1941، صص. 102–103).
- ↑ (Miller 1968، ص. 274,275,282).
- ↑ Hale, Mark (2004). "Avestan". In Roger D. Woodard (ed.). The Cambridge Encyclopedia of the World's Ancient Languages. Cambridge University Press. ISBN 0-521-56256-2.
کتابشناسی[ویرایش]
- Gray, Louis H. (1941), "On Avesta Š = ÁRT, Ṛ́T, ŌI = AI, and Å̄ = Ā(H)", Journal of the American Oriental Society, 61 (2): 101–104, doi:10.2307/594254
- Miller, Gary D. (1968), "rt-Clusters in Avestan", Language, 44 (2.1): 274–283, doi:10.2307/411623