لیفتراک

A US airman operating a Hyster forklift

افرازه یا لیفتراک ماشینی است دارای یک دکل، شاخک و ملحقات که با توجه به نوع فعالیت برای حمل و نقل، جابجائی و انبار نمودن بارها در اشکال و ظرفیتهای مختلف طراحی و ساخته می‌شود و متناسب با نوع کار و محیط از سوخت‌های فسیلی، گاز یا برق استفاده می‌کند.

ظرفیت

حداکثر بار مجاز ایمن که توسط لیفتراک جابه‌جا می‌شود و بوسیله کارخانه سازنده بر روی پلاک مشخصات ماشین درج شده‌است.

ملحقات لیفتراک

کلیه تجهیزاتی که توسط شرکت سازنده لیفتراک، مطابق با استانداردهای لازم برای حمل و جابجائی بارهای خاص به دکل یا شاخک لیفتراک اضافه می‌شود.

الحاقیه‌های قابل نصب روی لیفتراک دارای انواع زیر می‌باشد.

1. رول گیر (رول بر)
2. عدل گیر (بغل گیر)
3. بشکه گیر
4. کارتن کلمپ
5. ساید شیفت
6. فورک پوزیشنر
7. بلوک گیر
8. درام لودر

تجهیزات کنترلی

تجهیزاتی نظیر گیج‌ها، کنترل‌کننده‌ها و نشانگر سرعت که بوسیله آنها وضعیت و عملکرد لیفتراک تحت کنترل در می‌آید.

مقررات ایمنی در بازدید روزانه از لیفتراک‌ها

قبل از استارت و روشن نمودن لیفتراک، بایستی مراحل زیر در خصوص بررسی چگونگی وضعیت لیفتراک را مورد توجه قرار دهیم:

1. تایرها و فشار باد تایرها را کنترل کنید.
2. از محکم بودن پیچ چرخ‌ها مطمئن شوید.
3. آب رادیاتور را بازدید کنید و چنانچه کسری دارد آن را مرتفع سازید.
4. روغن موتور را نیز بررسی کنید.
5. ترمز دستی و بوق و فرمان ماشین را چک کنید.
6. بررسی کنید که آیا دکل و سیستم هیدرولیک درست کار می‌کند.
7. در صورتی که از لیفتراک گازی استفاده می‌شود از سلامتی سیلندرهای گاز و شیلنگهای مربوطه قبل از استارت زدن باید اطمینان حاصل کرد.
8. از ایمنی و سالم بودن شاخک‌ها و قفل مربوطه مطمئن شوید:
   1. فاصله ارتفاع بین لبه دو شاخک نباید بیش از ۶ میلی‌متر باشد.
   2. شاخکهای دکل نباید بیش از ۱۰٪ در قسمت پاشنه دچار سائیدگی شده باشد و نیز نباید کج شده باشد.

نحوه کار و انواع لیفتراک

لیفتراک ماشینی صنعتی است که برای بالا بردن و جابجایی مواد و مصالح در مسافت‌های کوتاه استفاده می‌شود. لیفتراک در اوایل قرن بیستم به وسیله شرکت‌های مختلف از جمله کمپانی تولیدات انتقال قدرت کلارک و کمپانی تولیدات بالابری ییل و تاون اختراع شد. لیفتراک‌ها تبدیل به ابزاری ضروری در فعالیت‌های تولیدی و انبارداری شده‌اند. بر اساس آمار، تنها در سال ۲۰۱۳ بیست تولیدکننده برتر لیفتراک در جهان حدود ۹۴۴ هزار دستگاه به ارزش ۳۰٫۴ میلیارد دلار به فروش رساندند.

کاربردهای عمومی لیفتراک

لیفتراک‌ها برای حمل بار در حداکثر وزن معین و مرکز ثقل مشخص به کار گرفته می‌شوند. چنین اطلاعاتی توسط تولیدکننده روی پلاکی درج می‌شود، و بارها نباید از این مشخصات تجاوز کنند. یکی از ویژگی‌های مهم لیفتراک این است که باید دارای فرمان حرکت چرخ باشند. فرمان لیفتراک قابلیت جهت دهی در گوشه‌های تنگ را افزایش می‌دهد، هر چند تفاوت‌های قابل توجهی نسبت به تجربه معمول رانندگان با دیگر ماشین‌های چرخ دار دارد.

کنترل و قابلیت‌های لیفتراک

هیدرولیک لیفتراک یا از طریق اهرم‌هایی که مستقیماً روی سوپاپ هیدرولیک تأثیر می‌گذارند، یا به وسیله محرک‌های کنترل برقی با استفاده از اهرم‌های کوچک‌تر، کنترل می‌شوند. روش دوم، به طراحان لیفتراک آزادی عمل بیشتری در طراحی ارگونومیک می‌دهد. لیفتراک‌ها در انواع و ظرفیت‌های بار متعددی موجود هستند. در یک انبار معمولی، بیشتر لیفتراک‌ها دارای ظرفیت باری بین یک تا پنج تن هستند. لیفتراک‌های بزرگتر ظرفیت بالا بردن بار تا وزن ۵۰ تن را هم دارند که برای کاربردهایی همچون حمل کانتینرهای سنگین استفاده می‌شوند. از جمله رایج‌ترین انواع لیفتراک، می‌توان به لیفتراک دستی، لیفتراک برقی، لیفتراک دیزلی و لیفتراک دوگانه سوز اشاره کرد. با توجه به اینکه در صورت استفاده نادرست و عدم رعایت نکات ایمنی ممکن است آسیب‌های جدی به راننده لیفتراک و بارها وارد شود، استانداردها و دستورالعمل‌های ایمنی خاصی برای استفاده از لیفتراک‌ها تهیه شده‌اند. همچنین راهکارهای جانبی دیگری نیز برای کاهش خطرات ناشی از لیفتراک به وجود آمده‌است.

اهمیت و ضرورت آموزش لیفتراک

ما فکر می‌کنیم آموزش لیفتراک بدیهی است، چرا که لیفتراک ماشین نسبتاً بزرگی است که قطعات متحرک و قدرت بالایی دارد و با توجه به اعداد و ارقام، باعث مرگ بیش از ۸۵ نفر درسال می‌شود، حدود ۳۵ هزار آسیب جدی به بار می‌آورد و ۶۱ هزار حادثه نه چندان جدی را شامل می‌شود، اما این اتفاقات می‌تواند با آموزش صحیح کاهش یابد یا حتی دیگر پیش نیاید. عواملی همچون قطعات ارزان، سرعت زیاد لیفتراک، بار زیادش و … باعث خطرات جانی زیادی در رابطه با راننده‌ها و اشخاص پیاده اطراف آن می‌شود.

• اصولاً در حوادث و آسیب‌های لیفتراک بیشترین خطا از راننده است. این آسیب‌ها وقتی اتفاق می‌افتد که راننده لیفتراک:
• قبل از سوار شدن لیفتراک را به طور کامل چک نکرده‌است.
• کمربند خود را نبسته‌است.
• آموزش لازم برای قوانین فیزیک مربوط به بلند کردن و جابه‌جا کردن بارهای سنگین را ندیده‌است.
• آشنایی لازم جهت اداره یک لیفتراک به خصوص را نداشته‌است.
• با بی‌دقتی لیفتراک را رانده‌است.
• لیفتراک‌هایی را رانده که درست کار نکرده یا قطعاتش نیاز به تعمیر داشته و امن نبوده‌است.
• لیفتراک‌هایی را رانده که زیادی بار داشته یا ارتفاع بار بیش از اندازه استاندارد بوده‌است.
• لیفتراک را با سرعت زیادی رانده‌است.

رایج‌ترین دلایل مرگ و میر با لیفتراک:

• ۴۲٪ از دست دادن کنترل لیفتراک
• ۲۵٪ تصادف لیفتراک با سطحی دیگر
• ۱۱٪ برخورد با لیفتراک دیگر
• ۱۰٪ زیر گرفتن شخص به وسیله لیفتراک
• ۸٪ ماندن زیر وسایلی که از بالای لیفتراک بیفتد
• ۴٪ افتادن از روی صفحه لیفتراک

آموزش مناسب لیفتراک از حوادثی که در سایت اتفاق می‌افتد جلوگیری می‌کند یا حداقل از تعدادشان می‌کاهد. یکی از مسایل بسیار مهم پریدن از روی لیفتراک است؛ توجه داشته باشید که بسیاری مرگ و میرها ناشی از پریدن راننده از بالای لیفتراک است. لطفاً حتی وقتی لیفتراک تا نیمه کج شده بود نیز از روی آن به پایین نپرید.

راهکارهایی برای جلوگیری از آسیب‌های جدی لیفتراک:

• نصب تابلوی سرعت لیفتراک: این تابلو هم برای افراد پیاده به کار می‌آید که بدانند سرعت لیفتراک چقدر است، هم برای خود راننده لیفتراک که حواسش به سرعت ماشین باشد و وقتی از سرعت مجاز تندتر رفت، صدای آژیر لیفتراک بلند شود.
• نصب آینه‌های بیشتر برای لیفتراک و نصب دستگاه آژیر در مکان‌هایی که لیفتراک حرکت می‌کند که هنگام نزدیک شدن به این دستگاه‌ها سنسور آژیر از نزدیک شدن لیفتراک خبر می‌دهد.
• مشخص کردن قسمتی از محدوده کارخانه یا … که لیفتراک فقط در آن مسیر رفت‌وآمد کند.

اگرچه سرمایه‌گذاری درست و حسابی روی لیفتراک شاید خرج زیادی باشد، لیفتراک ارزان و ناامن چنان مشکلاتی در پی دارد که یک لیفتراک گران واقعاً می‌ارزد. لیفتراک ماشین سنگینی است و خیلی راحت می‌تواند خرابی زیادی به بار بیاورد. پس آموزش و گرفتن گواهینامه این ماشین سنگین از ضروریات کار است.

لیفتراک خودران

امروزه بخشی از توسعه ی لیفتراک ها صرف طراحی و ساخت لیفتراک های خودران می شود که غالباً با استفاده از حسگرهای لیزری و دوربین ها وسیله ی نقلیه را هدایت می کنند. نمونه ای از آن را می توان در منبع زیر مشاهده کرد.

منابع

لیفتراک