دوران نوسنگی

اختراع های دگرگون ساز در عصر نوسنگی

چند اختراع را از عامل های اصلی تحول در عصر نوسنگی می دانند. عامل نخست، اختراع چرخ بود. این اختراع، پس از کشف آتش، مهم ترین دستاورد بشر برای تحول قلمداد شده است. چرخ، گام نخست در اکتشاف های جغرافیایی، در دادوستد بازرگانی، در ایجاد نیرو و سازوکاری تازه در تولید صنعتی، و نیز در آهنگ زمان تلقی شده است. درباره اینکه انسان نخستی چگونه چرخ را ابداع کرده، فرضیه ها مختلف است. احتمال داده می شود که نخستین چرخ، برشی از تنه ی گرد درخت بود که مرکز دایره وار آن را با ابزارهای سنگی سوراخ می کردند و از آن به عنوان چرخ گاری استفاده می کردند. بعدها ساختن چرخ تحول یافته و چرخ پره دار با توپی ایجاد شده است. درهرحال، گاری چرخ دار، آغاز انقلاب ترابری هم هست و خودروها و قطارهای برقی امروزی، تکامل یافته ی همان گاری چرخ دار عصر نوسنگی است. چرخ به تدریج در فعالیت های دیگری به کار رفت و در همه ی آنها تحول به بار آورد. اختراع دیگر، چرخ ریسندگی و چرخ سفالگری است. چرخ ریسندگی به انقلابی در پوشش انسان و نیز بافته شدن انواع منسوج، کف پوش، آویز و مانند آن انجامید و فضای زیست آدمی را دستخوش تحول کرد.چرخ سفالگری، وسیله ی کارآمد تولید انواع ظرف ها قرار گرفت. ظرف، وسیله انبار کردن مواد غذایی شد و انسان به یاری این ظرف ها توانست در دریاها و در سفرهای زمینی بدون بیم از نبود موادغذایی، به راه های دور برود، یا زمستان ها را در اقامتگاه خود با اندوخته ای از خوراک در امنیت به سر برد. چرخ، تنها در این عرصه ها تحول ایجاد نکرد، در آسیاب و در آسیای بادی و برای فعالیت های دیگری نیز به کار رفت. آسیاب که با آن غلات را آرد می کردند، برای تولید نان استفاده می شد. باستان شناسان در سکونت گاه های انسان عصر نوسنگی، تکه هایی از نان سوخته را پیدا کردند. فن پنیرسازی و گرفتن کره از شیر، در عصر نوسنگی کشف شد و این مواد نویافته ی خوراکی تحول دیگری در مواد غذایی بشر به بار آورد. یکی دیگر از اختراع های تاثیرگذار، ساختن قایق های باریک نوک تیز تندرو از تنه ی درختان بود. با سنگ مشته ها تنه ی درخت را خالی می کردند و به کمک پارو در رودها و دریاچه ها، یا برای دادوستد، یا برای حمل کردن مواد لازم، دست به سفر می زدند. ناوهای عظیم امروزی چیزی جز تکامل یافته فن آوری همان وسیله ی ساده ی سفربرآب نیست. یکجانشینی و پیدایش نخستین روستاهایی که از راه کشاورزی، باغداری، بوستان کاری و دامپروری گذران می کردند، و در عین حال در کنار این فعالیت ها به ریسندگی و بافندگی و سفالگری هم پرداختند، از ویژگی های عصر نوسنگی است. اهلی کردن جانوران، از چرنده گرفته تا پرنده، و نگاه داری آنها در نقاطی ثابت و ساکن، از لازمه های زندگی یکجانشینی در عصر نوسنگی بود که گسترش و تکامل یافت. از میان جانورانی که اهلی شدند، اهلی شدن اسب اهمیت بسیار زیاد و پیامدهای فراوانی داشت که یکی از آن ها تحول در فنون نظامی و لشکرکشی در دوره های بعد بود که به آن اشاره خواهیم کرد.ترکیب اسب و گاری چرخدار هم فصل تازه ای در تحولات ترابری زمینی بود.در عصر نوسنگی، ضرورت یکجا نشینی،ساختن بنا از خشت، چوب، و سنگ به مرحله ای تازه و همراه با نوآوری هایی آغاز شد.ذخیره و انتقال آب به محل های کشت و کار، تحولی دیگر در زمینه ی آبیاری و آب رسانی بود.با این اختراع و نوآوری ها سطح تولید مواد کشاورزی افزایش یافت و تاثیر آن بر زندگی انسان آن عصر، گذشته از ایجاد رفاه بیشتر،افزایش جمعیت هم بود.تراکم جمعیت به تدریج موجب تنش ها،برخورد ها و پراکندگی ها و مهاجرت هایی شد که مسیر تاریخ بشر را یکسره تغییر داد. یکی از دستاوردهای مهم عصر نوسنگی که باستان شناسان،ونیز پژوهشگران عرصه ی تاریخ علم و تاریخ اختر شناسی بر آن تاکید دارند، بنایی عظیم با نام استن هنج است که باز مانده ی آن در جنوب شرقی انگلستان بر جاست.این بنای دایره وار از سنگ های افراشته ی عظیم ساخته شده است.بنا به برآورد اهل فن، حدود 30میلیون نفر ساعت کار، یا معادل کار 000/10 کارگر در مدت یک سال، صرف ساخته شدن آن شده است.سنگ های این بنا را از جایی در 240 کیلومتری می آورده اند و وزن سنگ های افراشته بیرون بنا هرکدام حدود 25 تن و وزن شمار دیگری از سنگ ها هرکدام 7 تن بوده است. این سنگ های عظیم را با کدام فن آوری می تراشیدند و حمل می کردند، از شگفتی های تاریخ معماری جهان است. نکته ی دیگری که اهمیت دارد، مهندسی و دانش فنی مربوط به جزئیات ساخته شدن این بنا است. ظاهرا این بنا را طوری ساختند که می توانستند حرکت خورشید و ماه را در آن رصد کنند، و از تغییر زاویه ی پرتوهای خورشیدی ، تغییر فصل ها و گردش سال را به دقت محاسبه کنند. انسان شناسان درباره ی استن هنج تحلیل های بسیاری دارند و برای آن، کارکردهای اعتقادی و آئینی قائل هستند. هرچه هست، این بنا بدون دانش مهندسی و معماری و فن آوری های آن ها، و بدون دانش ریاضیات و اخترشناسی نمی توانست ساخته شود. استن هنج را می توان اوج معماری سنگی در عصر سنگ به شمار آورد. از شگفتی های دیگر عصر نوسنگی که اشاره ای به آن لازم است، شناخت گیاهان دارویی، کاربرد آن در درمان بیماری ها، آشنایی پزشکان عصر نوسنگی با معجون های گیاهی هوش بر و بیهوش کردن بیمار برای برخی از جراحی ها است. در جمجمه های به دست آمده از عصر نوسنگی، آثاری از برداشته شدن تکه هایی از کاسه ی سر و و جراحی مغز(احتمالا) دیده شده است. این ها همه نشانه هایی از تلاش هایی است که انسان عصر نوسنگی در راه شناخت طبیعت و پیرامون خود و پی بردن به امکانات آشکار و پنهان آن صرف می کرده است.