عطاملک جوینی: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
| خط ۴: | خط ۴: | ||
== زندگی == |
== زندگی == |
||
او از جمله صاحب دیوانان جوینی است که در قرنهای پنجم، ششم و هفتم هجری قمری همواره متصدی مشاغل بزرگ و دولتی بودند. عطاملک از جوانی وارد کارهای دیوانی شد و به خدمت [[امیر ارغون]] حکمران [[خراسان]] پیوست و دوبار به همراه وی به [[مغولستان]] سفر کرد. در این سفرها با احوال [[مغولان]] آشنایی پیدا کرد. در سال [[۶۵۴هـ ق]] که [[هلاکوخان]] [[مغول]] به [[خراسان]] آمد عطاملک به وی پیوست و در جنگهای وی با [[اسماعیلیان]] [[الموت]] و [[خلیفه عباسی]] در [[بغداد]] همراه او بود. |
او از جمله صاحب دیوانان جوینی است که در قرنهای پنجم، ششم و هفتم هجری قمری همواره متصدی مشاغل بزرگ و دولتی بودند. عطاملک از جوانی وارد کارهای دیوانی شد و به خدمت [[امیر ارغون]] حکمران [[خراسان]] پیوست و دوبار به همراه وی به [[مغولستان]] سفر کرد . در این سفرها با احوال [[مغولان]] آشنایی پیدا کرد. در سال [[۶۵۴هـ ق]] که [[هلاکوخان]] [[مغول]] به [[خراسان]] آمد عطاملک به وی پیوست و در جنگهای وی با [[اسماعیلیان]] [[الموت]] و [[خلیفه عباسی]] در [[بغداد]] همراه او بود. |
||
علاءالدین عطاملک جوینی. از قریه آزادوار جوین بوده و چنان‌که خود در دیباچه تاریخ جهانگشای (ج ۱، ص ۵ ـ۶) نوشته‌است، پیش از بیست سالگی به دیوان راه یافت و از دبیرانِ خاص امیر ارغون شد و چند بار به همراهِ او، که برای دادن گزارش مالیه ممالک غربی مغول به اردوی قاآن می‌رفت، به چین و مغولستان سفر کرد (جوینی، ۱۹۱۱ـ۱۹۳۷، ج ۱، همان مقدمه، ص کا ـ کب). پس از آمدنِ هولاکو به ایران، عطاملک از دبیرانِ نزدیک او شد و پس از آنکه هولاکو الموت را فتح کرد، وی را راضی ساخت که کتابخانه نفیسِ اسماعیلیان را بررسی کند و خود به خزانه اسماعیلیان رفت و آلات نجومی رَصَدخانه و کتابهای ارزنده را جدا و حفظ کرد. در ۶۵۵، هنگامی که هولاکو روانه بغداد شد، عطاملک همراه وی بود و به تصریح خود او در تسلیه الاِخوان(ص ۶۰) در ۶۵۷، یک‌سال پس از فتح بغداد، هولاکو حکومت بغداد را به وی سپرد. در دوره سلطنت اباقاخان (۶۶۳ـ۶۸۰) نیز در ظاهر به نیابتِ امیر سونجاق‌آقا، حاکم بغداد و سراسر عراق عرب بود و در آباد ساختن آن خِطه و آسایش رعایا و ایجاد قُراء و مزارع و انهار کوشید. علاءالدین تا یک سال پس از جلوس سلطان احمد تگودار *و مجموعاً نزدیک ۲۴ سال، حکمران بغداد بود (ابن‌فوطی، ج ۴، قسم ۲، ص ۱۰۳۵؛ ذهبی، حوادث و وفیات ۶۸۱ـ ۶۹۰ ه، ص ۸۱؛ جوینی، ۱۹۱۱ـ۱۹۳۷، ج ۱، همان مقدمه، ص کو ـ لج). |
|||
در این سالها و در زمانه‌ای پرآشوب و در دستگاه ایلخانان، که رقابت میان امیران و اعیان و دیوانیان در آن شدید بود، عطاملک و برادرش شمس‌الدین، دشمنان و بدخواهان بسیاری داشتند، چنان‌که علاءالدین حکایت سوءقصد و آزار شحنه مغولی بغداد و نایب او، و نیز سعایتِ نقیب‌النقبا تاج‌الدین علی‌بن محمد حسنی علوی معروف به ابن‌طَقطَقی، پدرِ ابن‌طقطقی مؤلف کتاب الفخری، را بازگفته‌است، اما سرسخت‌ترین بدخواه او و برادرش، مجدالملک یزدی بود که از ۶۷۹ ایلخان، او را به‌مقام اِشراف ممالک (ناظر مالیه مملکتی) نایل کرد. علاءالدین شرحِ مصائبِ خود را در دو دفتر نگاشته‌است که اولی تسلیه الاِخوان نام دارد و دومی متمم آن است. سرانجام، مجدالملک به تصرف در اموال دیوان و نیز تبانی با ارغون، که مدعی سلطنت بود، متهم و محکوم به مرگ شد. مجدالملک را در جمادی‌الاولی ۶۸۱ قطعه قطعه کردند و یاران او را در بغداد و اطراف آن به قتل رساندند. عطاملک نیز در همان سال، به سبب مصائبی که به او رسیده بود، در مغان درگذشت. جسد او را به تبریز بردند و در گورستانِ چَرَنداب دفن کردند. تگودار، خواجه‌هارون (پسر شمس‌الدین) را به جای او به حکومت بغداد فرستاد (رجوع کنید به جوینی، ۱۳۶۱ ش، ص ۹۵ـ۱۳۶؛ رشیدالدین فضل‌اللّه، ج ۲، ص ۱۱۱۷، ۱۱۲۶ـ۱۱۲۹؛ وصّاف‌الحضره، ص ۹۲ـ ۱۰۸؛ جوینی، ۱۹۱۱ـ۱۹۳۷، ج ۱، همان مقدمه، ص لج ـ س؛ قس ابن‌فوطی، همانجا، که محل درگذشت عطاملک را ارّان ذکر کرده است). به‌گفته ابن‌فوطی (همانجا)، عطاملک جوینی دارای رسائل و اشعار و حِکم و امثال بود و اجازه روایت تمام مصنفات خود را به وی داده و در ۶۷۷ در قلعه تبریز اشعار خود را بر او املا کرده بود. علاءالدین عطامک و شمس‌الدین محمد جوینی، گرایشهای شیعی داشتند (جعفریان، ص ۲۵). |
|||
با حضور او در دستگاه اداری مغولان، اقدامات بی رحمانه آنان علیه مردم کاهش یافت و از تباه شدن آثار فرهنگی ایران تا اندازهای جلوگیری شد. عطاملک بیست و چهار سال اداره عراق را به عهده داشت تا اینکه بر اثر دسیسه‌های دشمنانش خان مغول بر او بد بین شد و او را بر کنار کرد. مهم ترین اثر عطاملک جوینی کتاب تاریخ جهان گشا است که در آن به شرح جنگهای چنگیز خان و هلاکو خان مغول و شرح جنایات آنان پرداخته‌است. از خدمات او می‌توان به احداث نهر نجف اشاره کرد. |
|||
== درگذشت == |
== درگذشت == |
||
نسخهٔ ۹ فوریهٔ ۲۰۱۲، ساعت ۱۸:۴۲
- برای دیگر کاربردها، جوینی را ببینید.
علاءالدین ابوالمنظر عطاملک بن بهاءالدین محمد جوینی (۶۸۱-۶۲۳ هـ ق) مورخ و ادیب ایرانی قرن هفتم قمری است. از آثار او جهانگشای جوینی و رسالهٔ تسلیةالاخوان است.[۱]
زندگی
او از جمله صاحب دیوانان جوینی است که در قرنهای پنجم، ششم و هفتم هجری قمری همواره متصدی مشاغل بزرگ و دولتی بودند. عطاملک از جوانی وارد کارهای دیوانی شد و به خدمت امیر ارغون حکمران خراسان پیوست و دوبار به همراه وی به مغولستان سفر کرد . در این سفرها با احوال مغولان آشنایی پیدا کرد. در سال ۶۵۴هـ ق که هلاکوخان مغول به خراسان آمد عطاملک به وی پیوست و در جنگهای وی با اسماعیلیان الموت و خلیفه عباسی در بغداد همراه او بود.
درگذشت
پس از مرگ هلاکوخان و به سعایت مجدالملک یزدی مدتی گرفتار گردید؛ چون آزاد گشت در شب شنبه ۴ ذیحجه ۶۸۱ قمری (۲۲ اسفند ۶۶۱) در اران درگذشت. پیکر او را به تبریز برده و در مقبره چرنداب به خاک سپردند. صدرالدین علی طوسی در اینباره سروده است:
| آصف عهد علا حق و دین زبدهٔ کون | کرد بدرود جهان را چو سر آمدش زمان | |
| در شب شنبه چهارم ز مه ذیحجه | سال بر ششصد و هشتاد و یکی در اران |
منابع
 | این یک مقالهٔ خرد افراد است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |