دستگاه حرکتی

دستگاه حرکتی (به انگلیسی: Motor system) همانند دستگاه حسی،شامل یک شبکه پیچیده ای از ساختارها(Structures) و راهها(Pathways)در تمام سطوح سیستم عصبی(Nervous system)است.عمل حرکتی ناشی از ارتباط پویا و پیچیده میان عضلات و بخش های عصبی است.قسمت های مختلفی از مغز،راههای حرکتی فوق نخاعی و نورون های حرکتی نخاعی جزو دستگاه حرکتی محسوب می شوند.هرگونه ضایعه در هر کدام از این بخش ها باعث اختلال حرکتی می گردد، که شدت آن به ناحیه آسیب و میزان آن بستگی دارد.البته بخش های حسی دستگاه عصبی نیز در عمل حرکتی مشارکت می کنند،اگرچه جزو سیستم حرکتی محسوب نمی شوند.کنترل حرکتی نتیجه عمل هماهنگ و دوطرفه بخش های حسی و حرکتی دستگاه عصبی است.

اجزای سیستم حرکتی

مهمترین قسمت های عصبی دستگاه حرکتی عبارتنداز:

• قشر مغز(Cerebral cortex).سه ناحیه حرکتی در کورتکس روی کنترل حرکتی اثر می گذارند که عبارتنداز:

1-ناحیه حرکتی اولیه(Primary motor area)

2-ناحیه پیش حرکتی یا ناحیه حرکتی ثانویه (Premotor area)

3-ناحیه حرکتی تکمیلی(Supplementary motor area)

• راههای فوق نخاعی که شامل:

1-راه قشری نخاعی(Corticospinal tract)

2-راه قشری بصل النخاعی(Corticobulbar tract)

3-راههای خارج هرمی(Extrapyramidal tracts)

همچنین ببینید:نورون حرکتی فوقانی

• مخچه(Cerebellum) و راههای مربوطه
• عقده های قاعده ای(Basal ganglia) و راههای مربوطه
• نخاع یا طناب نخاعی(Spinal cord)
• نورون های حرکتی تحتانی

ببینید:نورون حرکتی تحتانی

راه مشترک نهایی و دستگاه حرکتی

راه مشترک نهایی (به انگلیسی: Final common pathway) که توسط شرینگتون(Sherington)مطرح شد،قسمتی از دستگاه حرکتی یا سیستم عصبی-عضلانی است که در انقباض عضلانی و عمل حرکتی به عنوان مکانیسم موثر محیطی نقش دارد.

اجزای راه مشترک نهایی عبارتنداز:

• نورون حرکتی تحتانی آلفا که "آلفا موتور نورون" خوانده می شود.این نورون در ناحیه ای به نام تماس عصبی عضلانی(Neuromuscular junction)فیبرهای عضلانی را عصب دهی می کند.هر آلفا موتور نورون به تعدادی مشخص از فیبرهای عضلانی عصب رسانی می کند که این مجموعه،واحد حرکتی(Motor unit)نامیده می شود.
• واحد عضلانی.به مجموعه فیبرهای عضلانی که توسط نورون حرکتی آلفا،عصب دهی می شوند،یک واحد عضلانی گویند.
• نورون های واسطه ای در شاخ پیشین(Anterior horn)نخاع.

در عضلات بزرگ(نظیر تیبیالیس قدامی)،یک واحد حرکتی شامل 1000 فیبر عضلانی یا بیشتر است و در عضلات کوچکتر(همانند لومبریکالها)،واحد حرکتی دارای 10 فیبر عضلانی است.

وقتی جریان عصبی به نورون حرکتی آلفا(Alpha motor neuron) می رسد،این پیام در ناحیه تماس عصبی-عضلانی(Neuromuscular junction) به واحد عضلانی منتقل می شود و بدین ترتیب درصورت تحریک واحدهای حرکتی موثر،انقباض عضلات اسکلتی و درنتیجه حرکت ایجاد می شود.

منابع

• Barbara F. Westmoreland/ Medical Neuroscience; 1994
• برزکار،ابراهیم.ساختار و عملکرد سیستم عصبی-عضلانی.چاپ اول.بهار 1385.شابک:8-7688-06-964
• میناگر، علیرضا و وثوق آزاد، ژاک. ترجمه: نوروآناتومی پایه و کاربردی پرفسور فیتزجرالد.انتشارات دانش پژوه.