فال چهل سرود
فال چهل سرود مجموعه‌ای از تک بیت‌های به زبان لکی و است. مردم لک طبق رسوم قدیمی خود در روزهای جشن ملی یا مذهبی نظیر نوروز یا شب یلدا، با این اشعار فال و طالع بینی می‌کنند. این فال و ابیات آن به ثبت ملی رسیده‌است.[۱]
فال چل سرو بیشتر در استان‌های لرستان، همدان،کرمانشاه و ایلام در میان مردم ایران مرسوم بوده و یادگار شیرینی از شب‌های مهربانی و صفای گذشتگان ماست.
هنوز هم با این که مردم از سنت‌های گذشته فاصله گرفته‌اند جای فال «چل سرو» در شب‌های این مردم پایدار است و با شوق بسیار محفل این شاعرانه بر پاست.
فال چل سرو:
این فال متشکل از چهل بیت شعر تک بیتی ست که بسیار مفاهیم بلند و پر محتوایی را در خود جای داده‌اند که مفهوم بیت چهلم یا آخر نتیجه فال می‌باشد.
طریقه گرفتن فال «چل سرو»:
فردی که تسبیح را در دست دارد، باید دور از چشم بقیه به ازای خواندن هر بیت یک دانه تسبیح بیندازد و این کار را تا دانه چهلم ادامه دهد. افراد حاضر در جمع که اشعار را می‌خوانند بایستی ۳ یا ۷ نفر باشند و به صورت تصادفی هر یک بیتی را بخوانند، هنگام گرفتن فال کافیست قسمتی از ابتدای بیت که معمولاً دو واژه است خوانده شود اما بیت آخر کامل خوانده شده و تفسیر می‌شود.
نحوه اجرایی فال[ویرایش]
در مجلسی که بیش از دو نفر در آن شرکت دارند. یکی از افراد چهل سنگ ریزه یا دانه تسبیح را جدا کرده و نزد خود به صورت مخفی نگاه می‌دارد. پس از آن سه دانه را با نیت و نام بردن از الله و محمد (ص) و علی پیشوا اول شیعیان جدا می‌کند؛ و فرمان شروع فال را می‌دهد؛ و حاضران هرکدام به ترتیب قسمتی از مصراع‌ها بیت‌ها فال را می‌خوانند.
به‌طور نمونه؛
عبارت خدالم شکرئ را می‌خوانند و به همین ترتیب تا پایان چهل بیت خوانده می‌شود؛ و آنکسی که تسبیح یا سنگ ریزه را در دست دارد، پس از خوانده شدن نیمه اول هر مصرع یک‌دانه تسبیح یا سنگ ریزه را جدا نموده کند هنگامی که نوبت به دانه چهلم رسید فردی که مأمور شمارش تسبیح یا سنگ ریزهاست، همان نیم مصرع پایانی را که یک کدام از حاضران خوانده‌است با صدای بلند تکرار و به این ترتیب پایان اشعار و نتیجه فال را بر مبنایی شعر سروده شده و معنی آن اعلام می‌کند.[۲]
نمونه‌ای از ابیات فال[ویرایش]
- خداته بین ده دو گل ژه وهار اول اسب و زین دوم ژن و مال
- خداته بین ده،دو گل ژه وهار اول اسب و زین،دوم ژن و مال
- معنی↑:خدا به تو دو گل از بهار بدهد: اول اسب و زین دوم زن و دارایی←معنی فال(خوب)
- اگر میلکت،فراموشم بو سفیدی کفن،بالا پوشم بود
- معنی↑:اگر میلم نسبت به تو فراموشم بشه سفیدیه کفن بالا پوشم باشه←معنی فال(خوب)
- معنی↑: اگر میل و دوستی تو فراموشم شود، بالاپوشم از کفن سفید باشد←(خوب)
| خدا خدام بی وارون بواری | سوزه چم خمار آو ژ رو باری |
- معنی:خدا خدا می‌کردم باران ببارد، سبز چهره چشم خمار، آب از رود بیاورد.
| دمه کت باور بنه نام دمم | بلکم ساکت بو، دله پر خمم |
- معنی:دهانت را بر دهانم بگذار، بلکه دل پر غمم ساکت شود
| دوس اول خاص، ایسه میل سردم | لیم یاخی بیه، ژه حرف مردم |
- مر مه چه وتم،تو چه شنفتی وه دس مردم،تو له مه کفتی
- معنی↑:مگر من چه گفتم و تو چه از من شنیدی و از دست مردم تو از من بیزار شدی←معنی فال(بد)
- هر مای هر مچی،بی قضا بویین کمر بسته زری،ایموم رضا بویین
- من بر
- معنی↑:هی میایی و هی میروی [همیشه در سفر هستی] از بلا به دور باشی و همیشه کمر بسته [برای مسافرت]ضریح امام رضا باشی←معنی فال(خوب)
- تلی ژه زلفت،پاونی پامه گری نوینمت،اخر دنیامه
- معنی↑: تاری از زلفت پا بند پایم است ساعتی تو را نبینم گویا دنیا برایم به پایان رسیده است ←معنی در فال (خوب)
- تنیا داره بیم،کنی وه پاما گل گل نازارن،منیشت وه ساما
- معنی↑: تنها درختی بودم که چشمه از پای من می گذشت و گلچین و خوبان روزگار در زیره سایه ام می نشستن←معنی فال(خوب)
- یسه پیر بیمه،ورگم رزیابه گلگل نازاران،ژه سام توریایه
- معنی↑:این است که حال پیر شده ام و برگانم ریخته اند و خوبان باسایه ام قهر کردن←معنی فال(بد)
- ری کی کرماشون،بسازم عه چو تاگه لیلکم،هر بای هر بچو
- معنی↑:راه کرمانشاه را سراسر از چوب بسازم تا که معشوقم راحت بیتید و برود←معنی فال(خوب)
- یه شو دیمه،خاو خاو درو نیه دسکم وه مل،لیلکم بیه
- معنی↑:یک شب خوابی دیدم و خواب هم دروغ نیست[خواب دیدم که] دستانم بر گردن معشوقم بوده است←معنی فال(خوب)
- یه شو تاگه صو،کوگی مشاقون تومرز یه لیله،مچو وه باوان
- معنی↑:شبی تا صبح کبکی میخواند[گریه میکرد]نگوکه آن معشوقم بود که [با دلگیری]به خانه پدری اش میرفت←معنی فال(بد)
- قسم وه مونگه،چیه ژیر اورا دت قافل نکی،کور هاتیه دورا
- معنی↑:قسم به آن ماه که به زیر ابر رفت از دخترت قافل مشو که پسران در اطراف او هست←معنی فال(بد)
- خدا بسینه،حقم عه دایه مه زجرم کیشا،کی نیشت وه سایه
- معنی↑:خداوند حقم را از مادر بگیرد که من[برای] زجر کشیدم و کسی دیگر زیر سایه اش نشتست←معنی فال(بد)
-
- عه ویرته مای، کارد بری دسم دستمالت آورد،بسی له دسم
- عه ویرته مای،گارد بری دسم دستمالت اورد،بسی له دسم
- معنی ↑:به یاد می آوری که کارد دستم را برید و تو دست مال اوردی و دستم را با آن بستی؟←معنی فال(میانه)
منابع[ویرایش]
- ↑ خبرگزاری فارس. «فال چهل سرو لرستان در آثار میراث شفاهی و سنن کشور به ثبت رسید». بایگانی‌شده از اصلی در ۳ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۲ فوریه ۲۰۱۶.
- ↑ فال چهل سرود. علی رضائی. ۱۳۸۲. شابک ۹۶۴-۶۴۳۱-۹۹-۲.
- فال چهل سرود، علی رضائی، مسعود یوسفی، خرم‌آباد :، شابک: ۹۶۴-۶۴۳۱-۹۹-۲
- چهل سرود بهانه‌ای برای با هم بودند،شبکه خبر[پیوند مرده]