جامخانه
جامخانه را میتوان نوعی پنجره دانست که بر فراز برخی از پوششهای گنبدی شکل، به ویژه در حمامها و برخی دیگر از انواع بناها، مورد استفاده قرار میگرفت.[۱] از آنجا که بخش عمدهای از سطوح جانبی اکثر حمامها در داخل زمین بوده، لذا نور آفتاب از طریق نورگیرهای سقفی یا پنجرههای زیر طاق وارد فضای حمام میشدهاست. بدین منظور شیشههای محدب شکل به نام گل جام بر بالای گنبد نصب میشده و اطراف آن را با ملات ساروج یا مومینه آببندی میکردند. به مکانی که این گل جامها قرار داشته، جامخانه گفته میشدهاست. در واقع از جامخانه برای تأمین نور و تنظیم حرارت و رطوبت فضاهای درونی استفاده میشد.
ساختار
[ویرایش]جامخانه غالباً از یک سطح سفالین کروی شکل تشکیل شده بود که تعدادی حفره مدور در آن ایجاد میشد که بر روی هر یک از آنها یک جام یا شیشه به کمک نوعی ماده بتونه مانند که آن را از ترکیب موادی مانند خاک رس و موم یا نوعی روغن به دست میآوردند قرار میدادند. این ماده که به بتونه شباهت داشت قرار دادن یا برداشتن سهل و سادهها شیشهها را امکانپذیر میساخت.
کاربرد
[ویرایش]از جامخانه بیشتر در فضاهایی استفاده میکردند که با برداشتن تعدای از جامها در فصلهای مختلف بتوانند حرارت یا رطوبت فضا را به اندازه مطلوب برسانند. در برخی حمامها نیز از جامهای رنگین استفاده میکردند. در کلاله گنبدها، کلمبههای گرمابهها، غلامخانهها، رباطها، رستهها و بازارها هنوز هم روزنهایی وجود دارند که با چند حلقه سفالین به صورت قبه یا کپه برجسته ای درآمدند.[۲] در این قسمت حلقههای سفالین را در کنار هم چیدهاند و در زمستانها جامهای گرد شیشه ای مانند ته قرابه در میان حلقهها کار میگذاردند و تابستانها آنها را برمیداشتند.[۳] امروزه هم برای روشنایی سرپوشیدههایی که به مناسبت فصل سرد و گاهی گرم باشد مناسبترین وسیله است و بر فراز گرمابهها جای خود را حفظ کردهاست.
نمونهها
[ویرایش]در تخت جمشید، مربوط به دوره هخامنشی، بالای درها و حتی بامها، روزنها و جامخانههایی وجود داشتهاست.[۴]
جستارهای وابسته
[ویرایش]منابع
[ویرایش]- ↑ «انواع پنجره در معماری ایرانی، ارسی فقط یکی از آن هاست!». ۲۵ فروردین ۱۳۹۷. بایگانیشده از اصلی در ۲۹ اكتبر ۲۰۱۸. دریافتشده در ۲۵ مهر ۱۳۹۷. تاریخ وارد شده در
|archive-date=
را بررسی کنید (کمک) - ↑ "نورگیری در معماری سنتی". تهران استیر. Retrieved 2018-10-29.[پیوند مرده]
- ↑ «پیشینه نور و وسایل روشنایی در معماری اسلامی ایران». ۲۲ دی ۱۳۹۰. دریافتشده در ۱۳۹۷/۷/۲۲. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بازبینی=
را بررسی کنید (کمک) - ↑ "نور طبیعی در معماری". هنرتک. 2015-05-11. Archived from the original on 8 April 2019. Retrieved 2018-10-29.