روضةالعقول
روضةالعقول از جمله آثار مهم نثر فارسی، و ترجمه و تحریری به زبان مصنوع از مرزبان‌نامه اسپهبد مرزبان بن رستم از زبان طبری است. نویسنده کتاب محمد بن غازی ملطیوی یکی از فضلای دستگاه سلجوقیان روم بوده است. روضةالعقول به روش کلیله و دمنه در ذکر قصص و امثال و حکم ترتیب یافته و مطالب آن از زبان وحوش و طیور و دیو و پری و آدمی بیان شده است. شمار گفتارهای روضة العقول دو گفتار بیش از مرزبان نامه و حجم کتاب مفصّل‌تر است.
روضةالعقول با مرزبان‌نامه سعدالدین وراوینی در عدد ابواب و ترتیب حکایات و زیاده و نقصان آنها اختلاف بسیاری دارد چنان‌که بسیاری از حکایات روضةالعقول در مرزبان‌نامه نیست. این کتاب در یازده باب است در حالی که مرزبان‌نامه سعدالدین وراوینی بیش از نه باب نیست. محمد بن غازی ملطیوی که چندی دبیر ابوالفتح رکن‌الدین سلیمان‌شاه قلج ارسلان (۵۸۸–۶۰۰) بود و گویا سپس منصب وزارت او را یافته، پیش از عهد سلیمان‌شاه مذکور ترجمه و تهذیب مرزبان‌نامه را شروع کرد، و بعد از آنکه به خدمت او رسید به تشویق آن پادشاه کار خود را به اتمام رسانید. این کار را در غره محرم ۵۹۸ به پایان برد. ملطیوی در ایراد واژه‌های تازی مبالغه کرده و بسیاری از کلمات عربی را که بایسته نبوده آورده‌است. با این حال انشاء او در غایت سلاست و به روش مترسلین بلیغ و تواناست. شمار اشعار و شواهد عربی روضةالعقول نسبت به فارسی به مراتب بیشتر است. شماره واژه‌ّای عربی روضةالعقول نزدیک به پنجاه درصد است.
محمد بن غازی ملطیوی کتابی دیگر به نام برید السعاده دارد.
منابع
- تاریخ ادبیات در ایران (جلد دوم) از میانه قرن پنجم تا آغاز قرن هفتم هجری، تألیف دکتر ذبیح‌الله صفا
- زبان و ادب فارسی در قلمرو عثمانی، محمدامین ریاحی، تهران ۱۳۶۹
- شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی