پیش‌نویس:هیئت عفو زندانیان

}} هیئت عفو زندانیان در سال ۱۳۶۲ برای عفو و آزادی زندانیانی که به دلیل عضویت در سازمانهای مخالف و درگیریهای مسلحانه و غیر مسلحانه دستیگر شده بودند تشکیل شد. این هیات هزاران نفر از زندانیان را آزاد کرد. پینشهاد تشکیل این هیات از سوی منتظری صادر شد و با کسب مجوز از سید روح‌الله خمینی فعالیت خود را آغاز کرد. منتظری در کتاب خاطراتش تعداد آزاد شدگان تا آن مقطع را به نقل از محمدی گیلانی (یکی از اعضای هیات عفو) ۶ هزار نفر قید کرده‌است. به گفته سید مرتضی بختیاری در سال ۱۳۶۷ نیز حدود ۷ هزار نفر از زندانیان آزاد شدند.

اعضای هیات عفو

سید روح‌الله خمینی طی نامه ای به اعضای این هیات ضمن تکذیب شایعه انحلال آن از ایشان خواسته‌است که به فعالیت خود ادامه دهند. فعالیت این هیات تا پایام دوره حیات سید روح‌الله خمینی ادامه داشته‌است و در نامه ای بتاریخ ۱۵ اردیبهشت ۱۳۶۸ آمده‌است: «با تشکر از زحمات ارزشمند حضرات حجج اسلام آقایان: محمد محمدی گیلانی، محمد موسوی بجنوردی، سید محمد ابطحی و مهدی قاضی به اطلاع می‌رسانم که هیئت عفو کما فی السابق دارای همان اختیارات می‌باشد. تنها فرق این است که از این پس ‏[‏درخواستها‏]‏ از طریق ریاست محترم دیوانعالی کشور به اینجانب می‌رسد. ‏ خداوند ان شاءالله توفیق بیشتر عنایت فرماید تا خدمات بیشتری بنمایید. والسلام علیکم و رحمة الله. ‏» اعضای هیات عفو ۵ روحانی بودند:

1. سید محمد موسوی بجنوردی که در آن زمان عضو شورای عالی قضایی بود.
2. سید محمد ابطحی
3. مهدی قاضی خرم‌آبادی
4. سید جعفر کریمی دیوکلایی
5. محمد محمدی گیلانی

شیوه فعالیت هیات عفو

هیات عفو نمایندگان را به زندانهای کشور اعزام می‌کرد و این افراد اسامی زندانیانی را که اذعان به پشیمانی می‌کردند را یادداشت و برای سید روح‌الله خمینی اعزام می‌کرد. سپس با امضای سید روح‌الله خمینی زندانیان آزاد می‌شدند. پس از چندی اختیار عفو به اعضای هیات سپرده شد و ایشان خود افراد را عفو و آزاد می‌کردند.موسوی بجنوردی یکی از اعضای هیات و همچنین عضو شورای عالی قضایی در این باره می‌گوید: «شاید نصف زندانی‌هایی که در کشور بودند، در آن دوران آزاد شدند؛ امام اصلاً با زندانی کردن زیاد و هرکسی را زندانی کردن، مخالف بود.»

نقد

گفته شده‌است که اقدامات هیات عفو و آزادی بی ضابطه زندانیان عضو سازمان مجاهیدن خلق که در حال حمایت از عراق در حمله به ایران بود؛ به تقویت این سازمان و ایجاد زمینه جهت عملیات‌های نظامی سازمان مجاهدین خلق علیه نیروی‌های نظامی ایران و حمله به شهرهای مهران و اسلام‌آباد غرب گردید. منتقدین معتقدند که تعداد قابل توجهی از نیروی‌های این سازمان که در سال ۱۳۶۷ در عملیات‌های نظامی علیه ایران نقش داشتند از آزاد شدگان هیات عفو بودند. به اعتقاد منتقیدن سازمان مجاهدین حلق پس از فعالیت هیات عفو از اعضای خود خواسته بود در صورت دستگیری توبه نمایشی انجام داده و پس از آزادی به سازمان بپیوندند. روزنامه وطن امروز بر اساس تحلیل بیانیه‌های سازمان مجاهدین خلق معتقد است کهیک پنجم از اعضای این سازمان که در عملیات مرصاد در حمله به خاک ایران حضور داشته و کشته شده بودند؛ از آزاد شددگان توسط هیات عفو بودند.

جستارهای وابسته

• ستاد اصلاح زندان‌ها