پیش‌نویس:موتیف در معماری
موتیف در معماری[نیازمند منبع]
موتیف یا نقش مایه، در دیکشنری لانگمن با این مفهوم عام که "می تواند یکى از برجسته ترین ایده ها در اثر ادبى یا قسمتى از ایده اصلى باشد؛ و ممکن است یک نشانه مخصوص، یک تصویر مکرر، یا نمونه لفظى باشد" تعریف شده است. در زبان فارسی موتیف را بن‌مایه، نقش‌مایه یا درون‌مایه ترجمه کرده‌اند. این اصطلاح یکی از اصطلاحات کاربردی و متداول در ادبیات، هنر و مهندسی ست. اما در کاربری کنونی، نقش آفرینی و مشارکت کاربردی آن، در طراحی، نقاشی، معماری، و گرافیک بیش از ادبیات برجسته شده است.
برای بیان مفهوم موتیف می توان مهمترین ویژگی آن را که به طور عام، خصلت تکرار‌شوندگی و برانگیزندگی ست را در نظر گرفت. موتیف در واقع الگویی ست تکرار شونده. اما در شرح و بسط آن در هنر و معماری، باید تاکید داشت که موتیف عنصری ست که به صورتی نامحسوس در اثر تکرار می‌شود تا مضمون اصلی یا theme را قابل تجسم‌تر و قوی‌تر سازد.
از سویی درک موتیف، و ضرورت شناسایی آن در ادبیات ممکن است کمی دشوار باشد. همه نویسندگان، در عمل به نوعی موتیف را می شناسند و آن را به کار می گیرند. اما ممکن است که برخی از آنان به ذات با تئوری آن آشنا نباشند. در ادبیات، موتیف را می‌توان تصویری دانست که بدون الحاق توضیحات اضافی، برای درک و انتقال معنای مورد نظر نویسنده به ایجاد متن یاری می رساند. با این وصف درک معنای موتیف در نقاشی و موسیقی احتمالا ساده‌تر خواهد بود. در بیان موسیقیایی، رشته‌ای از نوت‌ها در سراسر هر قطعه آهنگ تکرار می‌شوند و به نحوی ریتم موسیقی را می‌سازند. در نقاشی نیز، طرح‌هایی کوچکتر ممکن است تکرار شوند، یا به هم بپیوندند، تا در کلیت یک طرح اصلی و حتی بزرگتر بسازند. برخی آثار نقاشی شرقی و اسلامی غالبا با استفاده از تکرار موتیف ساخته می‌شوند. تکرار طرح بوته جقه (Paisley) در آثار طراحی و نقاشی شرقی، نقشی اصلی و پرکاربرد است و مبین همین مثال در نظر گرفته می شود. برای بیان ساده الگو و بن مایه ایی مشابه در معماری، تکرار شکل محراب یا ایوان، که در اصطلاح به آن مقرنس‌کاری می‌گویند، ساده ترین شکل الگوسازی در معماری ست. موتیف ها در معماری، نوعی کهن‌الگو نیز به شمار می آیند.
در معماری کلاسیک و باستان، تعریف موتیف، الگویی تکرار شونده و جدایی ناپذیری از کلیت اثر معماری بوده است، که در ستون ها، سر ستون ها، کتیبه ها، سنتوری ها، برج و باروها، و حتی در نقوش منبسط بر روی دیوارها رسم و اجرا شده است. در حقیقت موتیف ها در معماری، الگوهایی رایج هستند که از سلسه ارزش هایی استنباط و استخراج شده اند. ارزش هایی همانند؛
مذاهب، آیین ها، عقاید، تفکرات، باورها، فرهنگ ها، محیط، و اقلیم. اسلیمی یا همان ساقه گیاه پر پیچ و خم که به عنوان درختی از بهشت یا درخت زندگی نیز شناخته می شود، از آن دسته موتیف هایی ست که ریشه ایی کهن در الگو سازی شرقی داشته است، و قسمت هایی جدا ناشدنی از معماری ایرانی به آن آمیخته و آویخته است. البته باید یادآور بود که برخی از الگوهای ایرانی همانند گره ها و اسلیمی ها، ریشه در موتیف های هند دارند و بعدها با الحاقاتی از نمادهای اسلامی درآمیخته اند. اما الگو و نماد گل_مرغ یکی از اصیل ترین، کهن ترین، و غنی ترین الگوها و بن مایه های معماری سازی ایرانی می باشد که در بسیاری از کاخ های دوره صفوی به کرات به عنوان الگویی تکرار پذیر به کار برده شده است. اشکالی همانند گل های لوتوس( نیلوفرهای هخامنشی)، طرح حلزونی یا اسپیرال، چلیپا، شمسه، بته جقه، قو، برگ، طاووس، طوطی، فیل، ماهی، گل و برخی طرح های گیاهی و هندسی از الگوها و موتیف های متداول هستند که در بسیاری معابد، مساجد، کلیساها، پلازاها، کاخ ها، کوشک ها، و برج و باروها به کار رفته اند. زنجیره یا میاندر یونانی، از نمادها و نقوش بسیار پرتکرار در معماری کلاسیک باستان است. موتیف زنجیر یا زنجیره به کرات در معماری یونانی و در کاخ ها به کار رفته است.نقش برگ کنگر، موتیف دندانه ای، شیارهای قاشقی یا راه راه، مهره و حلقه، حلزونی یا مارپیچ، نماد شیر و شیر بالدار، اسب بالدار از دیگر نمادها و موتیف های مهم یونانی در معماری و هنرهای تجسمی هستند. از کهن الگوهای ایرانی در طرح زنی معماری ایرانی می توان از الگوهای اسلیمی، ختایی، فرنگی، نیلوفر، ابر، واق، بند رومی(گره چینی)، تذهیب، شمسه، لچک ترنج، گل و مرغ، انواع بافت، حاشیه و کادر نام برد.
این موتیف ها، نمادهایی با ریشه و مضامین مذهبی، اساطیری و آیینی هستند و غیر از معماری در بسیاری از عناصر و آثار تزیینی از جمله پارچه ها، دیوارپوش ها، کف پوش ها، نگارگری، مجسمه سازی، نقاشی، سفالگری، و حتی قالیبافی به کار می روند.