پیش‌نویس:شرکت آردسازی تبریز (ساهاکیان)
نگاهی گذرا به تاریخچه شرکت آردسازی تبریز (ساهاکیان)
گفتگو با مدیر اولین کارخانه آردسازی ماشینی کشور، مهندس آراکلیان
آردسازی تبریز
نام مهندس واروژان آراکلیان، به گوش بسیاری از مدیران و تلاشگران صنعت کشور آشناست. وی از جمله پیشکسوتانی است که اولین کارخانه تولید ماشینی آرد کشور را مدیریت کرده و به نوعی کارنامه فعالیت او جزو افتخارات و به نوعی شناسنامه صنعت آسیابانی کشور است. شرکت آردسازی تبریز با قدمت بیش از ۹۵ سال اخیراً به ثبت ملی رسیده و از جمله میراث ملی استان آذربایجان شرقی محسوب می‌شود. آراکلیان به واسطه لزوم دنباله روی از شغل پدری وارد حرفه آسیابانی نیز شده‌است. خانواده او بیش از ۸۰ سال مدیریت واحد آردسازی تبریز (ساهاکیان) را بر عهده داشته‌اند و خود او نیز سال‌های زیادی در سمت رئیس انجمن صنفی کارخانجات آرد آذربایجان شرقی خدمتگزاری کرده‌است ولی متأسفانه چند سالیست چراغ کارخانه آردسازی تبریز خاموش مانده‌است.
- برادران ساهاکیان در بین سال‌های ۱۳۰۳ تا ۱۳۰۵ خورشیدی اولین کارخانه آردسازی را در آذربایجان شرقی تأسیس کرده‌اند. فعالیت‌های زیادی از جمله صنایع تبدیلی کشاورزی، روغن کشی، چوب بری اولین بار با اره برقی، صابون سازی و آردسازی هم جوار این واحد انجام می‌شده‌است. در سال ۱۳۱۹ کارخانه آرد رفیع در جوار این واحد توسط تجار معروف تبریز به نام‌های برادران آراکلیان، هایراپیتان، ملیک-جهانیان و هاوطونیان بنا شد که به دلیل رقابت تجاری با شرکت سهامی آرد سازی تبریز، این دو واحد ادغام و به عنوان یک شرکت واحد آغاز به فعالیت کردند. این شرکت با سرمایه اولیه ۲۷۰ هزار تومان به ثبت رسیده‌است.
جهت راه‌اندازی کارخانه آرد ساهاکیان از تکنولوژی شرکت میاگ آلمان جهت تجهیز ماشین آلات این واحد خریداری شد. کارخانه آرد ساهاکیان به عنوان اولین کارخانه آردسازی ماشینی در سال ۱۳۱۹ خورشیدی شروع به فعالیت نمود و پس از سال‌ها فعالیت، در سال ۱۳۳۶ خورشیدی در زمان مدیریت پدر مهندس آراکلیان در روند بازسازی قرار گرفت و در این راستا ماشین آلات از کشور چکسلواکی خریداری شد. این واحد پس از ۲ سال به یکی از کارخانجات مطلوب کشور تبدیل شد.
مهندس آراکلیان با وجود علاقه وافر به معماری و شهرسازی و به عنوان معمار برگزیده مدیریت طرح جامع شهر جدید سهند، از اینکه در راه آسیابانی نیز قدم برداشته است، هرگز پشیمان نشده‌است و همواره این حرفه را مقدس دانسته‌است. در میان مصاحبه صحبت از اسنادی از کارخانه به میان آمد که نشان از موفقیت و تلاش بی وقفه او در شغل آسیابانی است. آراکلیان در ادامه این گفت و گوی صمیمی، گفت: صنعت آرد و نان را دارای ریشه تاریخی است و همواره در طول تاریخ نان از جمله ارکان مملکت داری محسوب می‌شده‌است. وی در بین خاطرات خود از پستی و بلندی‌های دوران خدمت در حیطه آسیابانی از دوران جنگ تحمیلی یاد کرد که در آن زمان خطیر در جوار ساختمان کارخانه، پناهگاه‌هایی ایجاد شد و تمامی شیشه‌های آن با نایلون مشکی پوشانده شد تا نقطه ای امن برای کارگران باشد.
وی به عنوان پیشکسوت صنعت آرد و نان و تحصیل کرده معماری و شهرسازی از ارتباط تنگاتنگ علم مهندسی با صنعت آردسازی می‌گوید. به گفته وی در طول تاریخ آسیابانی، آرد و نان ازجمله بااهمیت‌ترین ارکان زندگی افراد بوده‌است و در کتاب‌های معماری دوران هخامنشیان، ساسانیان و غیره به شیوه صحیح ساخت آسیاب و سیلوها، شیوه صحیح آسیابانی و روابط آسیابان با نانوا و مردم اشاره شده‌است.
آراکلیان در مورد شغل آسیابانی و آنچه در این صنعت بر او گذشته می‌گوید:
«در گذشته خبازی‌ها جهت تهیه آرد مورد نیاز، گندم خود را جهت آسیاب به کارخانجات آردسازی می‌آوردند و با پرداخت هزینه آسیابانی آرد و سبوس حاصل و فضولات باقی مانده را تحویل می‌گرفتند. به مرور روند فوق به نیمه دولتی و نیمه خصوصی تغییر کرد تا اینکه این روند کاملاً در حاکمیت دولت قرار گرفت. متأسفانه به دلیل برخی عوامل در صنعت آرد و نان، بخشی از نان‌های خشک برای فروش به دامداری‌ها فروخته شد که چندین بار در مجامع مختلف به این مسئله اعتراض کرده‌ام. صنعت آردسازی در طول تاریخ گریبان گیر تصمیمات نادرست بوده‌است. به یاددارم که در زمان جنگ جهانی دوم و همزمان با ورود لشکریان بیگانه (دموکرات‌های روس) به ایران از ورود مدیران به کارخانجات ممانعت می‌شد و به بهانه مبارزه با سرمایه‌داری و تبلیغ کمونیسم، کارخانجات را در دست گرفته بودند.»
این فعال حوزه آرد سازی از رهبری‌پور، مرشدی و معماریان به عنوان همراهان اولیه خود در این صنعت یاد کرد که کارخانجات آرد بسیاری را در استان تهران راه اندازی کرده‌اند. به عقیده وی تبریز، مهد صنعت آردسازی ایران است اما تأسیس کارخانجات آرد در استان تهران نقطه آغاز رونق آردسازی در کشور بوده‌است.
آراکلیان وقتی از افتخارات خود در زندگی سخن به میان آمد راه اندازی شهر جدید سهند در حدود ۱۲ هزار هکتار و آماده‌سازی مساحت ۳۰۰ هکتار در زمان مهندس کازرونی، وزیر وقت مسکن و شهرسازی را از جمله نقاط عطف فعالیت کاری خود عنوان کرد و معتقد است که قداست آسیابانی را همیشه سرلوحه کار سالم و پاک قراردادم اما آنچه که نام مرا در صنعت کشور به یادگار خواهد گذاشت، یادگارهایی است که از هنر معماری و مهندسی آن برجای گذاشته‌ام.
کارخانه آردسازی تبریز در نخستین همایش ملی ثبت میراث صنعتی کشور در بندر ماهشهر خوزستان طی روزهای ۱۶ و ۱۷ آذر ۱۳۹۸، به همراه ۶ اثر دیگر آذربایجان شرقی در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.
منابع[ویرایش]
- «نگاهی به تاریخچه شرکت آردسازی تبریز». tabrizpedia.ir.