ویکی‌پدیا:ویکی‌پروژه مترجمان/پرو

{{جعبه اطلاعات کشور | نام بومی " جمهوری پرو " | نام عادی طولانی = جمهوری پرو | نام رایج = پرو | تصویر نشان ملی = اسکودو ناسیونال پرو. svg | تصویر پرچم = پرچم پرو. svg | تصویر نقشه = موقعیت پرو. png | شعار ملی = " پایندگی و شادابی برای جمع" | سرود ملی = "Somo libres,seamoslo siemper "
"ما آزادیم بگذار همواره چنین باشد " | زبان‌های رسمی = زبان اسپانیائی| اسپانیولی، کوچوئا، آیمارا ^{1^{| پایتخت = لیما
| عرض جغرافیایی = 12| latm=۶/۲|عرض شمالی جنوبی| طول جغرافیایی= ۷۷|
w=طول شرقی غربی|۷/۱= longm
| بزرگترین شهر = لیما
| نوع حکومت = <کوچک> جمهوری مشروطه <کوچک/>
| عنوان مرد شماره ۱: فهرست روسای جمهوری پرو| رئیس جمهور
| عنوان مرد شماره ۲: فهرست نخست وزیران پرو| نخست وزیر
| نام مرد شماره ۱ = آلن گارسیا پرز
| نام مرد شماره ۲ = خورخه دل کاستیلو
| رتبه (از لحاظ) مساحت
| بزرگی مساحت = 11 E1
| مساحت = ۱۲۸۵۲۱۶
| مساحت مایل مربع = ۲۷۹۶۸۰۰۰ <!—پیش بینی جمعیت جهانی سازمان ملل، برآورد نیمه سال ۲۰۰۵ -->
| رتبه برآورد جمعیت = ۴۱ ام
| سال برآورد جمعیت = ژولای ۲۰۰۵
| سرشماری جمعیت = ۲۷۲۱۹۲۶۶
| سال سرشماری جمعیت = <! سرشماری ۲۰۰۵ پرو -- > ۲۰۰۵
| تراکم جمعیت = ۲۲
| تراکم جمعیت در مایل مربع = ۵۷ <!— به سبک‌دست‌نویس تاریخ و اعداد در
ویکی‌پدیا دست نزنید WP:MOSNUM -- >
| رتبه تراکم جمعیت = ۱۸۳ ام
| شاخص تولید سرانه ناخالص ملی = ۲۱/۱۶۷میلیارد دلار <! صندوق بین‌المللی پول ۲۰۰۵-- >
| رتبه شاخص تولید سرانه ناخالص ملی = ۵۰ ام
| سال تعیین شاخص تولید سرانه ناخالص ملی = ۲۰۰۵
| شاخص تولید سرانه ناخالص ملی به ازای فرد = ۵۹۸۳ دلار
| رتبه شاخص فردی سرانه تولید ناخالص ملی = ۹۷ ام
| نوع قلمرو حکومت = استقلال
| نکته (مربوط به) قلمرو حکومت = از اسپانیا
| واقعه تأسیس شدن ۱ = (استقلال) اعلام شده
| تاریخ تأسیس شدن شماره۱ = ۲۸ژولای ۱۸۲۱
| شاخص توسعه انسانی = ۷۶۲/۰
| رتبه شاخص توسعه انسانی = ۷۹ ام
| سال تعیین شاخص توسعه انسانی = ۲۰۰۳
| رسته شاخص توسعه انسانی = <رنگ فونت=" # FFCC00 "> متوسط <جلو/>
| پول رایج = سول جدید پرو| سول جدید
| کد ارز= PEN
| کد کشور =
| منطقه زمانی =
| تراز تطابق زمان جهانی = ۵-
| منطقه زمانی DST (جلوبردن ساعت) =
| تراز تطابق زمان جهانی DST =
| سطح بالای دسترسی به کد کشور cctld = pe .
| کد تماس = ۵۱
| پاورقیها = ۱) زبان کوئچوئا| کوئچوئا، زبان آیمارا| آیمارا و دیگر زبانهای منطقه‌ای نیز در نواحی که غالب هستند، رسمیت دارند.
پرو ، بطور رسمی جمهوری پرو ((به انگلیسی: پرو) یا جمهوری پرو تلفظ الفبای آوائی بین‌المللی re'pu. ßli.ka del pe'u |IPA، کوچوا Piruw )، کشوری است در غرب آمریکای جنوبی، و در مرز اکوادور و کلمبیا از شمال، برزیل از شرق، و بولیوی در جنوب شرق، شیلی در جنوب، و اقیانوس آرم در غرب.
پرو علاوه بر این که به عنوان مهد امپراطوری اینکا شناخته می‌شود، وطن تعدادی از گروه‌های نژادی آمریندیانی| بومی می‌باشد. از این رو کشوری است با پشتوانه‌ای تاریخی و فرهنگی.}}

تاریخچه[ویرایش]

فرهنگهای باستانی[ویرایش]

شواهد باستان‌شناسی در مکانهایی همچون در غارهای پیکوئیماچای، آیاکوچو، شیواتروس، فرهنگ لاوریکوچا| لاوریکوچا، پایجان، و توگوئپلا قرار دارد که نشان می‌دهد شکارچیان (جانوران وحشی) در ۲۰هزارسال قبل در این نقاط سکنی داشته‌اند. برخی از قدیمی‌ترین تمدنهای چشمگیر در ۶هزارسال پیش از میلاد در ایالتهای ساحلی شیلکا و پاراکاس و استانهای مرتفع کالجون دو هوآیلاس پدید آمده‌اند.

در حدود ۳۰۰۰سال بر اساس شواهدی که در مکانهایی همچون کوتوش و هوآکا پرییتا نشان می‌دهد، ساکنان این منطقه شروع به کشت و بهره‌برداری از زمین نموده‌اند. کاشت گیاهانی چون ذرت| بلال و گاسیپیوم| کتان "(گاسیپیوم باربادنس)" و نیز اهلی کردن جانوران آغاز گردید. ساکنان این نقاط به صنایع خانگی نظیر ریسندگی (منسوجات)| ریسندگی و بافندگی پنبه و پشم، سبدبافی| سبد بافی و سفالگری پرداختند.

برخی از تمدنهای پیشرفته تر منطقه آند که ۹۰۰سال پیش از میلاد آشکار شدند عبارت بودند از:

کارال
فرهنگ شاوین| شاوین – بر طبق نظر ژولیو سی. تلو، فرهنگ مادر پرو
فرهنگ پاراکاس| پاراکاس
فرهنگ موشیکا| موشیکا
فرهنگ ایکانازکا| نازکا
تیواناکو| تیاهوآنکو
فرهنگ هوآری| واری
فرهنگ چیمیو | چیمیو

این فرهنگ‌ها مهارتهای نسبتاً پیشرفته داشت| کشت، طلا و نقره کاری، سفالگری، متالوژی، و بافندگی را توسعه دادند. در حدود سال ۷۰۰قبل از میلاد، آنها ظاهراً نظامهای توسعه یافته‌ای را از سازمان اجتماعی توسعه دادند که منادیان تمودن امپراطوری اینکا| اینکا بود.

تمدنهای کوچک‌تر در حاشیه کوه‌های آند شرقی که بطور گسترده با امپراطوری اینکا هماهنگ شدند عبارت ند از:

مالبکس
هو- تیوس
پونوس
ماری- تیو- تای
اولبراکوس

همگی فرهنگهای آندی تمایلی به اظهار وفاداری نسبت به اینکاها نداشتند زیرا که آنها امپراطوری خود را توسعه داده بودند، و بسیاری از آنها علناً از خود خشونت نشان می‌دادند. به عنوان مثال، مردم فرهنگ چاچاپویاس از این دست بودند اما نهایتاً توسط امپراطوری اینکا تسخیر و یکپارچه شدند.

اینکاها[ویرایش]

امپراطوراینکا| اینکاها، پهناورترین و قدرتمندترین امپراطوری پیش از (کریستف) کلمب| آمریکا قبل از کلمب را ایجاد نمود. تاهوآنتیسویو – که از کلمه زبان کوئچوا گرفته شده به مفهوم " چهار ناحیه متحد "- در آغاز قرن شانزدهم به بزرگترین وسعت خود رسید. این قلمرو ناحیه‌ای را پوشش می‌دهد که شامل از جنوب به اکوادور، بخشی از کلمبیا، از نیمه شمالی تا شیلی، و از بخش شمال شرقی به آرژانتین؛ و از جنوب تا غرب، از بولیوی تا جنگلهای بارانی آمازون| جنگلهای آمازون می‌شد.

 این قلمرو از قبیله‌ای سرچشمه می‌گرفت که در بخش کوسکو (بخش پرو)| کوزکو قرار داشتند که پایتخت (آنها) شد. پاچاکوتی اولین حاکم مرزهای بسیار وسیع سرزمین کوسکو (بخش پرو)| کوزکو بود. اولاد وی بعدها با فتح جابرانه و صلح آمیز خود بر این قلمرو حکومت نمودند.

در کوسکو (بخش پرو)| کوزکو، شهری سلطنتی نظیر پوما ایجاد گردید که به عنوان ساختار ریاست و اصلی سلطنت شکل گرفت، یعنی آنچه که هم اکنون به عنوان ساکسایهوآمان شناخته می‌شود. مرکز اداری، سیاسی و نظامی این امپراطوری در کوسکو (بخش پرو)| کوزکو قرار داشت. این امپراطوری به چهار بخش تقسیم می‌شد: چینچاسویو، آنتیسویو، کنتیسویو، کولاسویو.

کوئچوآ زبان رسمی بود که در میان شهروندان آن تکلم می‌شد. این زبان در همسایگی قبیله اصلی امپراطوری تکلم می‌شد. جمعیتهایی که تسخیر می‌شدند – قبایل، قلمروها، سرزمینها، و شهرها- مجاز بودند به مذاهب و سبکهای زندگی خود عمل کنند، اما مجبور بودند رسوم فرهنگی اینکاها را نسبت به آدادب خود مقدم و برتر بشمارند. اینتی، خدایگان خورشید، باید به عنوان یکی از مهمترین خدایان امپراطوری پرستش می‌شد. جانشین وی بر روی زمین " اینکا "، امپراتور بود.

تاهوآنتینسویو در قلمروهایی با یک جامعه طبقه‌بندی شده، تشکیل شد که در آن اینکاها فرمانروایی می‌کردند. تمدن اینکا توسط اقتصادی پشتیبانی می‌شد که براساس مالکیت اشتراکی زمین بود. در واقع، امپراطوری اینکا، همچون یک طرح متمدن گستاخانه و جاه طلب مبتنی بر اندیشه خیال پردازانه تصور می‌شود که در آن هماهنگی روابط بین بشر، طبیعت، و اسطوره شناسی اینکا| خدایان امری ضروری بود.

بسیاری از رسوم عجیب و جالب در آن مشاهده می‌شدند، مثلاً جشن مجلل (مسرفانه) اینتی رایمی که از خدای خورشید سپاسگذاری می‌نمود، و زنان جوانی که شامل زنان باکره خورشید بودند، و این باکره‌های مخصوص قربانی برای آنتی وقف (نذر) می‌شدند. این امپراطوری کاملاً پهناور، نیز یک سیستم حمل و نقل جالب توجه جاده‌ای برای تمام نقاط قلمرو اش به نام سیستم جاده‌ای اینکا| جاده اینکا داشت، چاسکوئیس، حاملان پیغام بودند که اطلاعات را از هرجا در این قلمرو به (مرکز) کوزکو می‌رساندند.

ماچو پیکچو (در زبان کوئچوا: قله پیر؛ برخی اوقات «شهر گمشده اینکاس» نامیده می‌شود)، ویرانه‌ای بازمانده از اینکای قبل از کلمب است که بر روی حاشیه یک کوه بلند بر فراز دره اروبامبا، حدود km70 (44مایلی) شمال غرب کوزکو واقع شده است. اندازه ارتفاع نواحی آن بسته به این که داده‌های مربوط به ویرانه اشاره نماید یا حدود و ثغور کوهستان تفاوت می‌کند؛ اطلاعات جهانگردی راجع به ماچو پیکچو، میزان ارتفاع آن را m2350 (7711پا) [۱] گزارش می‌کند. با وجود آن که قرنها از سوی جهان خارج به بوته فراموشی سپرده شده، اما مردم این نواحی آن را از یاد نبرده‌اند، و در سال ۱۹۱۱ توسط باستان‌شناس دانشگاه ییل، هیرام بینگهام، به اذهان جهانیان بازگردانده شد که وی آن را کشف نموده و کتاب پرفروشی راجع به آن نوشت. پرو به دنبال تلاشهای قانونی بوده است تا هزاران شیئ مصنوع (باستانی) را که بینگهام از این منطقه خارج کرده، به کشور بازگرداند.

از چشم‌انداز منطقگرایی اروپائی، امپراطوری اینکا همچون مدینه فاضله به نظر می‌آید. با این وجود، این تعبیر عملگرایانه سبب فراموشی این مسئله می‌شود که برخورد بین دو جهان بینی ضدالهی، اثر مخربی بر توازن برتری جهانبینی امپراطوری اینکا| اینکا داشته که در آن دو مدعی تاج و تخت از جنگ داخلی قلمرو اینکا برای رسیدن به اهدافشان بهره (امتیاز) گرفتند.

مستعمره پرو (حکومت اسپانیایی)[ویرایش]

فرانچسکو پیزارو، و برادرانش مجذوب اخبار پادشاهی ثروتمند و افسانه‌ای شدند. در سال ۱۵۳۱، آنها وارد کشوری شدند که هم اینک پرو نامیده می‌شود. (اشکال دیگر کلمه پرو همچون "Biru ", "pirú "، و " Berú" نیز در آثار گذشته مشاهده می‌شوند) بر طبق نظر رائول پوراس بارنچیا، زبان پرو نه یک زبان کوئچوا| کوئچوا و نه یک زبان اسپانیولی کارئیب| کارائیبی بودهف بلکه آن از زبانهای هیسپانیک| هندو- هیسپانیک بوده است.

در آن زمان، امپراطوری اینکا در ورطه یک جنگ داخلی پنجساله بین دو شاهزاده، هواسکار و آتاهواپلا فرورفته بود. پیزارو با استفاده از این امتیاز در آن کشور یک کودتا انجام داد. در ۱۶ نوامبر۱۵۳۲، در حالی مردم در (شهر) کاجاماکرا| کاجاماکرا جشن می‌گرفتند، اسپانیایی‌ها طی نبرد کاجاماکرا، در یک اقدام شگفت‌انگیز آتاهواپلا| اینکا آتاهواپلا را تسخیر نمودند، موجب بهت فراوان در میان مردم و آماده شدن آنها برای دوره آتی مبارزه گردید. زمانی که هواسکار به قتل رسید، اسپانیایی‌ها آتاهوالپا را محاکمه کرده و به مرگ محکوم نمودند، و وی را خفه کردند.

برای مدت زمانی پیزارو، حاکم ظاهری اینکا باقی ماندو پس از مرگ آتاهوالپا، توپاک هوالپا را به عنوان اینکا معرفی نمود. اما بدرفتاریهای این سردار فاتح، ماهیت این ظاهرسازی را بسیار علنی ساخت. سیطره اسپانیایی‌ها با سرکوب خونین شورشهای بومی آتی به حکومت خود انسجام بخشید. این وضعیت در اثر مبارزه قدرت بین خانواده پیزارو و دیگو دی آلماگرو پیچیده شد. جنگ داخلی بلند مدتی گسترش یافت، که در نتیجه آن افراد پیزارو در نبرد لاس سالیناس پیروز شدند.

با این وجود، اسپانیایی‌ها از فرایند استعماری خود غفلت نورزیدند. مهمترین رویداد، بنیانگذاری شهر لیما در ژانویه، ۱۵۳۵ بود که در نتیجه آن موسسات اداری در آن ایجاد شدند. لزوم انسجام اقتدار سلطنتی اسپانیا بر این مناطق، موجب تشکیل دربار| بارعام واقعی (دربار سلطنتی) شد. در سال۱۵۴۲، اسپانیایی‌ها قلمرو نائب سلطنت پرو| قصرهای جدید نایب سلطنت را پدیدآوردند، که کمی بعد نایب سلطنت پرو خوانده شد. با این وصف، نایب سلطنت پرو تا زمان ورود فرنچسکو دی تولدو نائب سلطان در سال ۱۵۷۲، به رسمیت شناخته نشد.

فرانچسکو دتولدو به حکومت بومی در ویلکابامبا، پرو| ویلکابامبا با اعدام توپاک آمارو| اینکا توپاک آمارو پایان داد. او همچنین خواستار توسعه اقتصادی از طریق انحصار بازرگانی و استخراج معدنی، و عمدتاً از معادن نقره پوتوسی شد. او مؤسسه اینکا را تحت عنوان ’’میتا (اینکا)| میتا ‘‘ به راه انداخت که یک سرویس اجباری عمومی بود تا جوامع بومی را تحت بردگی ظالمانه اقتصادی قرار دهد.

نایب سلطنت پرو ثروتمندترین و قدرتمندترین نائب السلطنه در کشورهای آمریکایی در قرن هجدهم شد. ایجاد نایب السلطنه‌هایی از فرمانداری گرانادای جدید| گرانادای جدید، فرمانداری ریودو دل پلاتا| ریودو دل پلاتا (در گستره محدوده شان)، معافیتهای مالیاتی را از مرکز بازرگانی لیما به کاراکاس و بوینس آیرس منتقل ساخته، و کاهش تولید معادن و منسوجات، تخریب فزاینده نایب السلطنه پرو را تثبیت نمود. این وقایع جو مناسبی ایجاد کرد که ایده‌های آزادیجویانه را بین کریولو| مردم کریولو اسپانیایی، یا مردم دو رگه توسعه داد.

= جنگهای استقلال (طلبی)[ویرایش]

[[Image:Smartin.JPG|thumb|right|170px|

دون خوزه دسانمارتین، استقلال پرو را در ۲۸ژولای، ۱۸۲۱ اعلام نمود. [[

بحران اقتصادی به نفع شورش محلی از سال ۱۷۸۰ تا ۱۷۸۱ بود. این شورش به ریاست توپاک آمارو دوم بود. در این زمان، حمله ناپلئون به روسیه| حمله ناپلئونی از شبه جزیره ایبری و تزلزل قدرت ساطنتی رخ داد. شورش کریولهل هوانوکو (بخش پرو)| هوانوکو در سال ۱۸۱۲ روی داد و شورش کوسکو (بخش پرو)| کوزکو بین سالهای ۱۸۱۴ تا ۱۸۱۶ اتفاق افتاد. این شورشها از اصول آزادیخواهی دفاع می‌نمودند که به وسیله قانون اساسی ۱۸۱۲| قانون اساسی کادیز در سال ۱۸۱۲ تحریم شده بود.

نایب السلطنه پرو با حمایت قدرت گروه اقلیت حاکم کریول‌ها، به آخرین دژ قلمرو در آمریکای جنوبی تبدیل شد. این فرمانداری پس از مبارزات جدی قاره‌ای سیمون بولیوار| سایمون بولیوار و خوزه دسن مارتین| خوزه د سان مارتین، از پا درآمد، که جانشین حکام سلطنتی شیلی پس از یک نبرد مهم در کوه‌های آند شدند، و در سال ۱۸۱۹، درشبه جزیره پاراکاس| پاراکاس برکنار شده بودند، و در ۲۸ژولای ۱۸۲۱ استقلال پرو را در لیما (بخش پرو)| لیما اعلام کردند. سه سال بعد، سیطره اسپانیایی‌ها بطور کامل پس از نبردهای جونین| جونین و نبرد آیاکوچو| آیاکوچو از بین رفت. اما، اولین رئیس جمهور آن تا سال ۱۸۲۷، به قدرت نرسید.

چنگ و بازسازی[ویرایش]

در سال ۱۸۷۹، پرو وارد جنگ پاسیفیک شد که تا سال ۱۸۸۴ بطول انجامید. بولیوی خواستار اتحاد خود با پرو علیه کشور شیلی شد. دولت پرو با اعزام یک گروه دیپلماتیک برای مذاکره با دولت شیلی کوشید تا برای مذاکره با آن میانجیگری نماید، اما این کمیته نتیجه گرفت که وقوع جنگ ناگزیر است. شیلی در۵ آوریل۱۸۷۹ اعلام جنگ نمود. یک جنگ تقریباًپنجساله به وارد شدن خسارات به بخش تاراپاکا و ایالات تاکنا و آریکا در ناحیه آتاکاما خاتمه یافت.

پس از جنگ، تلاش فوق‌العاده‌ای برای آغاز بازسازی انجام گرفت. ثبات سیاسی تنها در اوایل سالهای ۱۹۰۰ به دست آمد. حزب سیویلستا| جنبش سیویلیست به رهبری نیکولاس دی پیورلا| نیکولاس دی پیورلا با رهبری| رهبری نظامی مخالف بود که ناشی از شکست نظامی و و فروپاشی اقتصادی بود. او با انقلابی در سال ۱۸۹۵ به قدرت رسید. شخصیت اصلاح طلب دیکتاتوری نیکولاس دی پیورلا| پیورلا در مجمع آگوستو بی| مجمع آگوستو بی تداوم یافت.

طی حکومت مجمع آگوستو بی| مجمع در دوره‌های سالهای ۱۹۰۸–۱۹۱۲ و ۱۹۱۹–۱۹۳۰، که این مورد اخیر تحت عنوان " اونسنیو " – یازدهم شناخته شده است) ورود به پایتختهای کشورهای آمریکایی عمومیت یافت و طبقه متوسط از آن برخوردار شدند. این سیاستها در راستای افزایش وابستگی خارجی پایتخت، به ایجاد مخالفتی انجامید که بین طبقه اقلیت ملاکان و نیز پیشروترین بخشهای جامعه پرو تمرکز یافت.

در سال۱۹۲۹، پرو و شیلی معاهده صلح نهایی را امضا نمودند، پیمان آنکن که طی آن تاکنا به پرو مسترد می‌شد و پرو برای همیشه زمام امور ایالات ثروتمند آریکا و تارپاکا را بر عهده می‌گفت، اما حقوق خاصی برای فعالیتهای بندری در آریکا حفظ می‌شد و نیز تصمیماتی که به وسیله آن شیلی می‌توانست کارهایی را در آن مناطق انجام دهد.

پس از بحران جهان گستر سال ۱۹۲۹، شماری از حکومتهای کوچک از یکدیگر پیروی کردند. اتحاد انقلاب خلق آمریکا| حزب APRA فرصت یافت تا از طریق فعالیتهای سیاسی اصلاحاتی را در نظام به وجود آورد، اما این امر موفقیت آمیز نبود. سرکوب ظالمانه‌ای در اویل دهه ۱۹۳۰ انجام گرفت و ده‌ها هزار طرفدار " آپریستا " اعدام یا زندانی شدند. ازاین زمان، یک رشد جمعیتی و افزایش شهرنشینی آغاز شد. طی جنگ جهانی دوم، پرو اولین کشور آمریکای جنوبی بود که با آمریکا متحد شد و اتحاد آنها علیه آلمان و ژاپن بود.

بین این دو دوره زمانی، باید قانون اساسی اتحاد انقلاب خلق آمریکایی (APRA) را مورد تأکید قرار داد. این یک جنبش ناسیونالیستی، خلق گرا و ضد امپریالیستی به رهبری ویکتور رائول هایا دلاتوره| ویکتور رائول هایا دلاتوره در سال ۱۹۲۴ بود. حزب کمونیست چهار سال بعد تشکیل شد و آن به رهبری خوزه کارلوس ماریاتگو| خوزه سی. ماریاتگو بود.

سیاستهای نوین[ویرایش]

,

کاخ دولت پرو در لیما[[

ژنرال مانوئل . ای. اودریا دولت نظامی استبدادی را هدایت می‌کرد که از سال ۱۹۵۶-۱۹۴۸ به مدت ۸سال طول کشید. تملک نابرابر زمین ("لاتیفوندا ")، حاشیه بندی گسترده (طبقات) اجتماعی و نمونه کوبا در اوایل دهه ۱۹۶۰ محرکی را برای پیدایش جناح چپ نظامی پرو فراهم ساخت. اما این قیام کوتاه بود و برای نیروهای نظامی بهانه‌ای شد تا کنترل خود را بر کشور افزایش دهند و توان و ایدئولوژی دیگری را که برای " کودتا " لازم بوده، گردآوری نمایند.

در همین حال، تلاش اصلاح طلبانه اولین دولت فرناندو بلونده تری| فرناندو بلونده تری در توجه به ماهیت ساختاری آسیب‌شناسی اجتماعی با ناکامی همراه بود که فاجعه را در پرو تداوم بخشید. دولت بلنده پروژه‌های متعددی را برعهده کرفت از جمله "بزرگراه‌های حاشیه‌ای دلاسلوا "، یا بزرگراهی که چیکلایو را در ساحل اقیانوس آرام با نواحی شمالی قبلاً " متروک " منطقه آمازون| آمازوناس، منطقه سن مارتین| سن مارتین، و لورتو متصل می‌نمود. اما، بلونده که بار اذهان عمومی را به دلیل آن که آن بسیار به پایتخت کشور بیگانه نزدیک بود، به دوش می‌کشید، نیز تصمیمات اقتصادی اش موجب کاهش ارزش واحد پول سول (ارز)| سول، و نا آرامی عمومی- در اطراف و اکناف کشور و لیما شد. در سال ۱۹۶۸، ژنرال خوآن ولاسکو آلوارادو| خوآن ولاسکو آلوارادو کودتایی را هدایت نمود که به عوض شدن دولت بلونده منتهی شد. تحت عنوان " رئیس جمهور دولت انقلابی" لحن ناسیونالیستی و متمایل به چپ خوآن ولاسکو آلواردو| ولاسکو، از طریق اعلان اولین اصلاحات عمده کشاورزی (ارضی) از سوی دولت وی آشکار گردید که با هدف جلوگیری از بالارفتن ناآرامی اجتماعی به ویژه در مناطق آند صورت گرفت که در آن الگوهای مالکیت زمین عمیقاً نابرابر بود. دولت ولاسکو با ارتقاء حقوق رعیت اعتبار یافت از جمله به رسمیت شناختن زبان کوئچوا به عنوان زبان ملی، مالکیت اشتراکی زمین، و بسیج اجتماعی خلقگرا (سیناموس).

همواره، این امر موجب افزایش درگیری با گروه‌های برجسته کوچک (اجتماعی) می‌شد، که دارای منافع سرمایه‌ای خارجی و از اعضای اقلیت حاکم محلی بودند. فقدان سلامتی در ولاسکو، شرایط جهانی را تغییر داد و برنامه‌ریزی ضعیف آن به یک واکنش ضد نسبت به برنامه ناسیونالیستی ولاسکو منجر شد. در سال ۱۹۷۵، ژنرال فرانچسکو مورالس برمودز| فرانچسکو مورالس برمودز کودتایی را ترتیب داد که در آن خود با برکناری ولاسکو رئیس جمهور شد. رژیم ممورالس برمودز بر اساس بازگشت به سیاستهای سرشناس محوری وی شناخته می‌شود، که اندکی ناآرامی اجتماعی را در جامعه فرونشاند که عمدتاً ازمقوله منافع اجتماعی شهروندی " ملی " جدا است.

نیروهای مسلح پرو که در اثر ناتوانی خود جهت «اداره کردن» پرو درمانده شده بودند، مجبور شدند تا درخواست انتخابات نمایند. ضمناً، به عنوان یک پیشینه برای بازگشت به دولت منتخب وقوع دوحادثه بود که عمیقاً بر دو دهه تاریخ آتی پرو تأثیر گذاشت. اولی که یک همایش قانونی بود که به تدوین قانون اساسی جدید ملی در سال ۱۹۷۹ منجر شد. دومین حادثه که در سال ۱۹۸۰آغاز گردید مبارزه مسلحانه علیه دولت به وسیله یک جناح منشعب از حزب کمونیست پرو به نام راه درخشان بود. این یک مسئله تصادفی نبود که این مبارزه در یکی از فقیرترین نواحی کشور آغاز شد در حالی که قانون اساسی جدید در پایتخت وبه دور از تمرکز بر مسئله محرومیت شرکت در انتخابات پس از بحث طولانی، تصویب شد.

بنابراین، فرناندو بلونده تری در سال ۱۹۸۰ مجدداً و با امید فراوان رئیس جمهور شد. اما، تا پایان دوره کاری اش در سال ۱۹۸۵، پرو مجدداً دچار بحرانی گردید که طی دودهه گذشته گریبانگیر آن بوده است: بدهی خارجی فزاینده مانع از فعالیتهای دولتهای آتی در پرو گردیده است. علاوه بر این، بلونده در پایان دادن به فقر رو به رشد اکثریت عمده‌ای از جمعیت، عاجز بوده، و قادر نبوده به افزایش هنگفت عملیات تجارت مواد مخدر غیرقانونی| قاچاق مواد مخدر، و یا شورشهای یاغیان جناح راه درخشان ("Sendero Lumino ") و جنبش انقلابی توپاک آمارو| نهضت انقلابی توپاک آمارو (MRTA) پایان دهد.

رهبر حزب ARPA پرو، آلن گارسیا| آلن گارسیا با خوش‌بینی فراوان در سال ۱۹۸۵ رئیس جمهور شد. پس از یک آغاز امیدبخش، اقتصاد پرو دراثر تورم شدید، زمینگیر شد، که از جامعه اقتصاد بین‌المللی جدا بوده و در سکرات چاه یک جنگ خونین داخلی که راه درخشان و جنبش انقلابی توپاک آمارو| نهضت انقلابی توپاک آمارو آن را علیه کشور و متحدینش به راه انداخته بودند، دست و پا می‌زد. در فضائی از هرج و مرج، هراس عمومی و آشفتگی سیاسی، پیروزی انتخاباتی آلبرتو فوجی موری در سال ۱۹۹۰واقع شد، زمانی که رئیس ساختگی یک دانشگاه مجهول با تفاوتی اندک یک داستان‌نویس پروئی و شخصیت فرهنگی همچون ماریو واگراس لیوزا را شکست می‌داد. گارسیا همچون اسلاف خود، بر طبق نظر بسیاری از مردم پرو، قدرت را در حالی تسلیم می‌کرد که وضعیت کشور از زمانی که وی وارد این پست شد، بدتر شده بود.

او دو سال پس از انتخابش؛ و در وضعیت بن‌بستهای مداوم با پارلمان، رئیس جمهور آلبرتو فوجی موری به سادگی کنگره را تعطیل کرد و به منظور دامن زدن به یک بحران جدید قانونی پرو در سال ۱۹۹۲| قانون (۱۹۹۲) همه پرسی برگذار نمود. بنا به اعتقاد برخی بخشهای اجتماعی پرو و جامعه اقتصاد بین‌الملل با توسل به " ثبات " در اقتصاد کلان برای پرو پس ار سالهای توفانی زمان گارسیا، فوجی موری از سوی رقبای خود به عنوان یک رژیم مستبد به یاری ولادیمیرو مونته سینو، رهبر سابق سرویس اطلاعاتی پرو(SIN)، که هم اکنون در زندان به سرمی برد، مورد انتقاد قرار گرفت.

در پی " انتخابات مجدد " بحث‌برانگیز سوم، که همراه با اشاعه فساد، و آشفتگی گسترده سیاسی و تجاوزات عمده به حقوق بشر بود، فوجی موری مجبور شد تا انتخابات زود هنگام را درخواست نماید. پس از آن که حرب وی کنترل پارلمان پرو را از دست دادند، او مجبور شد از مقام ریاست جمهوری پرو استعفاء بدهد. در هنگام بازگشت از اجلاس اپک در برنئی، فوجی موری بر مبنای تابعیت ژاپن| ژاپنی خود از کشور ژاپن درخواست پناهندگس سیاسی نمود.

در کشاکش کناره گیری ناگهانی فوجی موری از قدرت، والنتین پانیاگوا به عنوان رئیس جمهور " موقتی " برای این مقام انتخاب شد. در پی انتخابات داغ و جنجالی، الساندرو تولدو با شکست دادن آلن گارسیا (۲۰۰۶) با اکثریت نزدیک، برای دوره (۲۰۰۶–۲۰۰۱) رئیس جمهور شد.

در سال ۲۰۰۶، آلن گارسیا یکبار دیگر با شکست دادن اولانتا هومالا، نامزد ناسیونالیست، به عنوان رئیس جمهور انتخاب شد. اولانتا هومالا به خاطر شرکت داشتن در مبارزه علیه حزب راه درخشان و نقش وی به عنوان رهبر جناح مخالفی که کنار رفته، برای دفعات متعددی با دادگاه مواجه شد. رئیس جمهور سابق آلبرتو فوجی موری (فعلاً در شیلی است) در انتظار صدور احکامی علیه وی از سوی دولت پرو به سر می‌برد، بی‌بی‌سی نیوز [۱]، در حالی که بطور همزمان حزب سیاسی وی، اتحاد برای آینده پرو| اتحاد برای آینده، تعداد زیادی از اعضای پارلمان را در انتخابات اخیر گرد آورده است. رئیس جمهور سابق الساندرو تولدو و والنتین پانیاگوا در اتحاد حزب معقول پرو – جناح مرکز در کنگره حضور دارند.

سیاست پرو[ویرایش]

سیاستهای سابق پرو در یک چارچوب نظام ریاست جمهوری| ریاست جمهوری، جمهوری دموکراسی پارلمانی| دموکراتیک پارلمانی قرار گرفته است، که از طریق آن رئیس جمهور پرو هم به عنوان رئیس کشور و هم رئیس دولت، و هم در یک نظام چندحزبی جمعگرا قرار می‌گیرد. قدرت اجرائی نیز در اختیار دولت است. قدرت قانونگذاری بین هردو بخش دولت و کنگره پرو| کنگره تقسیم می‌شود. قوه قضائیه از دو قوه مجریه و مقننه مستقل محسوب می‌شود.

شهرها[ویرایش]

مراکز اصلی شهری به این شرحند:

لیما (پایتخت، مرکز اصلی اقتصادی و فرهنگی)
آرکوئیپا
تروجیلو، پرو| تروجیلو
چیکلایو
کالائو (بزرگترین بندر پرو
کوسکو (مرکز جدید امپراطوری باستانی اینکا
پیورا
تاکنا
ایکا
پونو
چیموبوته
هوآنکایو
هوآنچو
کاجامارکا
پوکالپا
ایکوئیتوس
یوریماگواس
تاراپوتو
مویوبامبا

جغرافیا[ویرایش]

پرو با مساحتی بالغ بر۱۲۸۲۲۲۰ کیلومتر مربع [۲] (۴۹۶۱۹۳ مایل مربع) (پس از مغولستان) بیستمین کشور جهان از لحاظ وسعت می‌باشد. آندازه آن را می‌توان با چاد مقایسه نمود، و مساحت آن تقریباً دو برابر ایالت تگزاس در آمریکا می‌باشد.

قلمرو پرو با داشتن مساحتی بالغ بر ² km 1285216، با کشورهای اکوادور و کلمبیا از شمال، برزیل و بولیوی از شرق، و بالاخره شیلی و بولوی از جنوب هم‌مرز است. از سمت غرب در کنار اقیانوس آرام واقع شده است. دارای جمعیتی بیش از ۲۷ میلیون نفر بوده که به زبان اسپانیایی| اسپانیولی تکلم می‌کنند، و دیگر مردم دوزبانه به زبانهای کوئچوا یا زبان آیمارا| آیمارا و دیگر زبانهای بومی صحبت می‌کنند.

شرق پرو عمدتاً شامل جنگلهای مرطوب گرمسیری از جنگل بارانی آمازون، که بزرگترین در نوع خود است، تشکیل می‌شود. در جنوب شرق در امتداد مرزش با بولیوی، دریاچه تیتیکاکا &-؛ مرتفعترین دریاچه قابل کشتیرانی جهان قرار دارد. جلگه آلتیپلانو یک خور خشک شده است که در دامنه‌های کوه‌های آند در جنوبشرقی پرو واقع است. در امتداد مرز آن با شیلی، کویر آتاکاما، خشکترین مکان روی سیاره زمین است.

اقیانوس آرام| دریای پرو، وطن مقدار فراوان و متنوعی از حیات آبزیان (ماهی) می‌باشد. صحرای سچورا در ساحل شمال غربی پرو در امتداد نوار ساحلی پاسیفیک (اقیانوس آرام) واقع شده است.

چشم‌انداز ساحل در ایالت کنترالمیرانته ویلار| پونتا سال[[

نواحی (از لحاظ ) جغرافیای طبیعی[ویرایش]

زمانی که اسپانیایی‌ها وارد شدند، آنها پرو را (به دلایل سیاسی) به سه ناحیه تقسیم نمودند: ناحیه ساحلی، که توسط اقیانوس آرام محدود می‌شود؛ سرزمینهای مرتفع (جغرافیایی)| زمینهای مرفع، که در کوه‌های آند | بلندیهای آند واقع شده؛ و جنگل که بر روی خور آمازون| جنگل آمازون قرار می‌گیرد. این کلمات هم اکنون هم در پرو بکار می‌رود. خاویر پولگار ویدال، جغرافیدانی که حقیقت جغرافیای طبیعی منطقه پرو را برای مدتی طولانی مطالعه نموده است، ایجاد ۸ ناحیه طبیعی را پیشنهاد کرده است. در سال ۱۹۴۱، مجمع عمومی سوم مؤسسه جغرافیا و تاریخ پان آمریکن، این اقدام را تأیید نمود.

 این هشت منطقه در پرو عبارتند از:

چالا| چالا یا ساحل (یک بیابان در نیمه گرمسیری در ساحل مرکزی و جنوبی، و یک «دشت هموار» در حال تغییر حاره در ساحل شمالی)
یونگا (شامل دره‌های بایر و حاصلخیز نیمه گرمسیری)
کوئچوا (جغرافیا)| کوئچوا
سونی (جغرافیا)| سونی یا جالکا
پونا (جغرافیا)| پونا
جانکا
روپا- روپا| روپا- روپا یا جنگل مرتفع
اوماگوا| اوماگوا یا جنگل پست

میراث طبیعی و فرهنگی پرو[ویرایش]

قانون اساسی پرو| پانون پرو در سال ۱۹۹۳، منابع طبیعی و بوم سازگان (اکوسیستم) را به عنوان میراثی از کشور تعیین کرده است. در سال۱۹۰۰، نظام ملی نواحی طبیعی که مورد پشتیبانی دولت پرو (SINANPE) می‌باشد، ایجاد شد. ماهیت قانون به مؤسسه ملی منابع طبیعی (IRENA) بستگی دارد. آنها نقشه‌ای از حفاظت و نگهداری میراث تاریخی- فرهنگی و طبیعت نیز تولید نمودند.

این نقشه دارای ۴۹ ناحیه طبیعی (%۱۳ از کل سطح کشور) است که تحت حفاظت دولت پرو| دولت قرار دارد: ۸ پارک ملی، ۸ منطقه حفاظت شده ملی، ۶ مکان مقدس ملی، ۳ مکان وقدس تاریخی، ۴ جنگل ملی، ۶ جنگل حفاظت شده، ۱ منطقه حفاظت شده شهری، دو زمین محصور شکار و ۱۱ ناحیه حفاظت شده (دیگر).

پارکهای ملی مکانهایی هستند که در آنها پوشش گیاهی و جانوری وحشی تحت حفاظت و مراقبت قرار گرفته‌اند. (در این مناطق) بهره‌برداری ازمنابع طبیعی و اسکان بشری ممنوع است.

پارکهای ملی[ویرایش]

پارک ملی کوتروو| گوتروو، قدیمی‌ترین پارک ملی پرو می‌باشد. این پارک در سال ۱۹۶۱ در کاجامارکا (بخش پرو) ایجاد شده است. تعدادی غار در این پارک وجود دارد همچون غار سن آندرس، که مرغ خون‌آشام| گوآچارو درآن زندگی می‌کند- پرنده‌ای که در معرض خطر انقراض قرار دارد.
پارک ملی تینگو ماریا| تینگوماریا، در هوانوکو (بخش پرو)| هوانوکو قرار دارد. جاذبه اصلی آن (غار بوف کاوگر| جغد) Cueva de las Lechuzas است که مرغ خون‌آشام| گوآچارو نیز در آنجا زندگی می‌کند.
پارک ملی مانیو| مانیو، در مادره ددیوس (بخش پرو)| مادره ددیوس و کوسکو (بخش پرو| کوزکو واقع شده است. این پارک بهترین ناحیه نمایانگر تنازع بقای آمازون است. در سال ۱۹۷۷، یونسکو آن را به عنوان منطقه حفاظت شده کره حیات (بیوسفر) معرفی نمود و در سال ۱۹۸۷، به عنوان میراث طبیعی بشریت اعلام گردید.
پارک ملی هواسکاریان| هواسکاریان، در آنکاش (بخش پرو)| آنکاش قرار گرفته است. این پارک نیز به به عنوان میراث طبیعی بشریت و نیز منطقه حفاظت شده هسته زیست کره معرفی شده است. بلندترین کوه پوشیده از برف در اینجا قرار دارد (که نام آن نیز هواسکاریان| هواسکاریان خوانده شده و m 6768 ارتفاع دارد). این پارک مسکنی است برای ماگنولیای نوع پویارایموندی (پویارایموندی)| پویا رایموندی، یوزپلنگ| ببر یا یوزپلنگ آمریکایی، گربه وحشی، لاما، شتر بی کوهان، گوزن باتلاق، خوک خرطومدار برزیلی| خوک خرطومدار پرویی، مرغ دم دراز پروئی (فلوگوفیلوس هارترتی)| مرغ دم دراز پروئی، گونه‌های مرغ مگسخوار، و انواع متعدد اردک پروئی (نتا اریتروپتالما)| اردک.
پارک ملی تپه‌های آموتاپ| تپه‌های آموتاپ، (تپه‌های آموتاپ)، در پیورا (بخش پرو)| پیورا و تومبس (بخش پرو)| تومبس قرار دارد. این پارک دارای جنگلهای اقلیمی خشک فراوان و گونه‌های در مخاطره همچون کروکودیل آمریکایی است.
پارک ملی ریو آبیسیو| رود آبیسیو، در سن مارتین (بخش پرو)| سن مارتین واقع شده است. یونسکو آن منطقه را به عنوان میراث طبیعی و فرهنگی بشریت نامیده است.
پارک ملی پاناچاگا- چمیلن| یاناچاگا چمیلن، در پاسکو (بخش پرو)| پاسکو قرار دارد. این پارک یک منطقه حفاظت شده جنگلهای گرمسیری است که در ارتفاع m4800 واقع شده است. رود پلاکازو، رود هوانکابامبا، رود پوزوزو و شاخه‌های آن در میان این پارک ملی جاری هستند. برخی از جمعیتهای بومی هنوز در این جا زندگی می‌کنند. همچنین برخی از حوزه‌های باستان‌شناسی از قلمرو و فرهنگهای اینکا| اینکا و یانشا از این منطقه بوده‌اند.
پارک ملی باهوآجا- سونه نه| باهوآجا سونهنه، در مادره ددیوس (بخش پرو)| مادره ددیوس قرار گرفته است. این پارک دارای جنگلهای گرمسیری پونو (بخش پرو)| پونو، هیت پامپاس و بخشی از ناحیه تحت حفاظت تامبوپاتا- کاندامو می‌باشد.

نواحی ملی حفاظت شده، منطق محافظت شده و گسترده پوشش جانوری وحشی[ویرایش]

[[Image:Lomas_de_Lachay2.jpg|thumb|right|220px| منطقه ملی حفاظت شده لوماس دلاچای، لیما، پرو [[

* پامپاگالراس- باربارا دی آشیله، در آیاکوچو (بخش پرو)| آیاکوچو قرار دارد و موطن ویکونیا (نوعی لاما) است.

منطقه محافظت شده ملی جونین| جونین که در جونین (بخش پرو)| جونین واقع شده است. یکی از اهداف اصلی آن، حفاظت از اکوسیستم و تنازع بقا در دریاچه جونین است.
منطقه حفاظت شده ملی پاراکاس| پاراکاس، که در ایکا (بخش پرو)| ایکا قرار دارد. یکی از اهداف اصلی آن، حفاظت از اکوسیستم دریاچه و میراث تاریخی- فرهنگی آن بوده است.
لوماس دلاچای| لاچای، در لیما (بخش پرو)| لیما واقع شده است. هدف اصلی از آن، نگهداری و حفاظت از اکوسیستم لوماس دلاچای (تپه‌های لاچای) است.
منطقه حفاظت شده ملی پاکایا- سامیریا| پاکایا سامیریا، در لورتو (بخش پرو)| لورتو قرار گرفته است. هدف اصلی از آن، حفظ اکوسیستمهای ناحیه اوماگوا و ارتقائ شهرهای بومی بوده است.
منطقه حفاظت شده ملی سالیناس و آگوآدا بلانکا| سالیناس و آگوآدا بلانکا، در آرکوئیپا (بخش پرو)| آرکوئیپا و ماکوئگوا (بخش پرو)| ماکوئگوا واقع شده‌اند. هدف اصلی از آنها، حفاظت پوشش گیاهی، پوشش جانوری و تشکیل مناظر در آنها بوده است.
منطقه حفاظت شده ملی کالیپوی| کالپوی، در لالیبرتاد (بخش پرو)| لالیبرتاد قرار گرفته است. هدف اصلی از آن حفاظت از جمعیت شترهای بی کوهان بوده است.
منطقه حفاظت شده ملی تیتیکاکا| تیتیکاکا، در پونو (بخش پرو) | پونو واقع شده است. هدف اصلی از آن محافظت از اکوسیستمها و مناظر دریاچه تیتیکاکا| دریاچه تیتیکا بوده است.

اماکن ملی مقدس[ویرایش]

معبد ملی هوآیلای| هوآیلای
معبد ملی کالیپوی| کالیپوی
معبد ملی لاگوناس دمجیا| لاگوناس دمجیا (تالاب مجیا)
معبد ملی آمپای| آمپای
معبد ملی مانگلارس دتومبس| مانگلارس دتومبس (تالابهای تومبس درخت کرنا)
مانگلارس دویسه، در ایالت سچورا از ناحیه پیورا قراردارد (از معبد ملی مانگلارس دتومبس کوچکتر است، و در منتهاالیه جنوب سیستم تالابی درخت کرنا در ناحیه پاسیفیک واقع شده است)
معبد ملی تاباکونس نامباله | تاباکونس نامباله

معابد تاریخی[ویرایش]

معبد تاریخی چاکراماکرا| چاکراماکرا
معبد تاریخی پامپاس د آیاکوچو| پامپاس د آیاکوچو (پامپاس آیاکوچو)
ماچو پیکچو

جنگلهای ملی[ویرایش]

جنگل ملی بیابو کوردیلرا آزول| بیابو کوردیلرا آزول (رشته کوه آبی رنگ بیابو)

* جنگل ملی ماریسکال کازرس| ماریسکال کازرس

جنگل ملی پاستازا- مورونا- مارانیون| پاستازا- مورونا- مارانیون
جنگل ملی الکساندر فون هامبلدت| الکساندر فون هامبلدت

جنگلهای حفاظتی[ویرایش]

جنگل حفاظتی سلطنتی آلدانیو بوکاتوما دل کانال نوو| آلدانیو بوکاتوما دل کانال نوو

(مدخل آلدانیو از کانال جدید سلطنتی)

جنگل حفاظتی پوکویو سانتا روزا| پوکویو سانتا روزا (چشمه آب سانتاروزا)
جنگل حفاظتی پوی- پوی| پوی- پوی
جنگل حفاظتی سن ماتیاس- سن کارلوس| سن ماتیاس- سن کارلوس
جنگل حفاظتی آلتو مایو| آلتو مایو
جنگل حفاظتی پاگایبامبا| پاگایبامبا

منطقه حفاظت شده شهری[ویرایش]

منطقه حفاظت شده شهری یانشا| یانشا

سرزمینهای محصور شکار[ویرایش]

سرزمین محصور شکار سانچوبامبا| سانچو بامبا
سرزمین محصور شکار ال انگولو| ال انگولو

مناطق حفاظت شده[ویرایش]

پارک ملی مانیو| مانیو
منطقه حفاظت شده لاکوئیپامپا| لاکوئیپامپا
منطقه حفاظت شده آپوریماک| آپوریماک
منطقه حفاظت شده پانتانوس دل ویلا| پانتانوس دل ویلا (تالابهای ویلا)
منطقه حفاظت شده تامبوپاتا- کاندامو| تامبوپاتا- کاندامو
منطقه حفاظت شده باتیان گرانده| باتیان گرانده
منطقه حفاظت شده آلگاروبال ال مورو| آلگاروبال ال مورو (بیشه زار درخت خرنوب ال مورو)
منطقه حفاظت شده تومبس| تومبس
منطقه حفاظت شده گوپیه | گوپیه
منطقه حفاظت شده چانکایبانیوس| چانکیبانیوس
منطقه حفاظت شده آیمورو لوپاکا| آیمورو لوپاکا

اقتصاد[ویرایش]

از سال ۱۹۹۰ به بعد، اقتصاد پرو متحمل اصلاحات چشمگیر بازار آزاد شده است، از قانونی کردن بخش غیررسمی تا خصوصی‌سازی عمده در استخراج معادن، الکتریسیته/ نیرو، و صنایع مخابرات. به کمک سرمایه‌گذاری خارجی و همکاری بین دولت سابق فوجی موری، صندوق بین‌المللی پول، و بانک جهانی، رشد اقتصادی در سالهای ۹۷|۱۹۹۷؛ و – ۱۹۹۴ سرعت یافته و تورم پایین نگهداشته شد.

هنوز، برخی می‌گویند که اصلاحات پرو منجر به پیشرفت پایدار اقتصادی نشده است. برطبق گزارش مرکز تحقیق اقتصاد و برنامه، سازمان پژوهشی واقع در آمریکا، «درآمد به ازای هر فرد در پرو- اساسی‌ترین معیار اقتصادی استانداردهای زندگی- فعلا» در حدود میزان ۲۵ سال پیش قرار دارد. این یک شکست چشمگیر بلندمدت اقتصادی است. [۳]

در سال ۱۹۹۸، تأثیر پدیده ال نینو بر کشاورزی، بحران اقتصادی در آسیا، بی‌ثباتی در بازارهای برزیل رشد را متوقف ساخت. سال ۱۹۹۹، با وجود پیامد ال نینو و بحران مالی آسیا که تأثیر منفی بر اقتصاد بازار گذاشت، سال بی برکتی برای پرو بود. لیما کوشید تا مذاکرات برای تسهیلات مالی گسترده با صندوق بین‌المللی پول در ژوئن ۱۹۹۹ تکمیل نماید، اما این کار نتیجتاً به ناچار به مذاکره دوباره پیرامون اهداف آن انجامید. فشار بر هزینه سازی در یک روند صعودی با انتخابات سال ۲۰۰۰ رشد کرد.

<!—با این وجود، بهبود قیمتهای کالا و بخش شیلات باید به رشد تولید ناخالص ملی تا حدود %۵ مارک در سال ۲۰۰۰کمک بکند. -- > رشد تا سال ۲۰۰۵ از طریق ساخت و ساز، سرمایه‌گذاری، تقاضای داخلی و صادرات تحقق یافته است. اقتصاد پرو به یکی از آزادترین اقتصادهای بازار در آمریکای لاتین تبدیل شده است. صنایع نفت خام، گاز طبیعی و نیروی این کشور انتظار می‌رود در اثر گردش داخلی و خارجی بالای سرمایه در بخشهای جهانگردی، کشاورزی، معادن و ساختمان افزایش یابد.

در آوریل۲۰۰۶، پرو یک توافقنامه تجاری با آمریکا (تحت عنوان توافقنامه ارتقاء تجاری پرو) امضا نمود، در حالی که پرو اولین کشوردر جامعه کشورهای حوزه آند مجمع ملل آند| کامیونیداد آندینا دناسیونز، مجمع کشورهای آند| CAN بود که این قرارداد را امضاء می‌نمود. در آوریل۲۰۰۶، آمریکا و پرو توافقنامه تجاری امضاء می‌کنند: [۴] درژوئن ۲۰۰۶، کنگره پرو از قبل این توافقنامه را تصویب نموده بود، و این پیمان تنها در انتظار تأیید از سوی کنگره ایالات متحده| کنگره آمریکا بود. فعلاً پرو در حال مذاکره جهت انعقاد توافقنامه تجاری با شیلی، مکزیک، سنگاپور و هندوستان است.

پرو با جامعه کشورهای آند، توافقنامه‌های آزاد تجاری دارد، که در کلمبیا، اکوادور، بولیوی و ونزوئلا تدوین شده است. پرو همچنین توافقنامه‌های آزاد تجاری با بسیاری از کشورهای مرکوسور و نیز تایلند داشته، و طی اجلاس اخیر اپک، پرو اعلام نموده در نظر دارد توافقنامه‌های آزاد تجاری با چین، ژاپن و کره جنوبی منعقد سازد.

همچنین پرو خواستار امضای یک توفقنامه تجاری با اتحادیه اروپا است. این مذاکرات بیشتر بازارهایی را توسعه می‌دهد که در آنها محصولات پروئی معامله می‌شوند. پرو پتانسیل بالقوه‌ای برای صادرات فرآورده‌های کشاورزی، منسوجات، پوشاک، کفش، مشتقات نفت، گاز طبیعی، مواد معدنی، و نیز ماهی و محصولات شیلات، جهانگردی، و کالاهای تولیدی دارد.

در سال ۲۰۰۵، صادرات پرو بالغ بر ۱/۱۷ میلیارد دلار (آمریکا) ارزش داشتند (افزایش %۶–۳۴ در مقایسه با سال ۲۰۰۴) و انتظار می‌رود در سال جاری این رشد به %۳۵، و در پایان سال۲۰۰۶، به ۵/۲۳ میلیارد دلار برسد. بازارهای پرو با رشد %۶۷/۶ در تمام بخشهای (انرژی، ساختمان، بازرگانی، شیلات، تولید، جهانگردی، و غیره) همراه بوده (یکی از سریعترین نرخهای رشد در اقتصادهای بازاری در آمریکای جنوبی) و برنامه‌ریزی شده که به رشد %۷ برای سال ۲۰۰۶ برسد.

برای پنج سال بعد (تا سال ۲۰۱۰) دولت پرو بیش از ۱۰ میلیارد دلار در سرمایه‌گذاری خصوصی (هم داخلی و هم خارجی) در بخشهای معادن و انرژی و نیز سرمایه‌هایی بالغ بر ۱۵ میلیارد دلار در بخشهای دیگر همچون صنعت، بازرگانی، جهانگردی، شیلات و کشاورزی ثبت کرده است که رشد اقتصادی سالانه را در سطوح %۵ یا بیشتر حفظ خواهد نمود.

فقر در پرو بالا است، و سطح آستانه فقر به %۴۸ برای کل جمعیت می‌رسد. اما، این سطح به کندی کاهش می‌یابد و انتظار می‌رود طی ۱۰سال مقدار آن برای جمعیت تا %۲۰ کاهش بیابد.

نظامی[ویرایش]

شاخه‌های نظامی جمهوری پرو به شرح زیر است:

«نیروی زمینی پرو» (ارتش پرو)
«نیروی (نظامی) دریایی پرو» (نیروی دریایی پرو)، شامل یگان هوا- دریا، پیاده‌نظام درایی و گارد ساحلی می‌باشد.
«نیرو هوایی پرو» (نیروی هوایی پرو)

در سال‌های اخیر پایداری حاکم بر نظام سیاسی کشور ارتش را تقویت نموده است و آن را به اهدافش رسانده است:حفاظت از امنیت ملی در هوا، دریا و خشکی و محافظت از مردم، اقتصاد و زیرساخت‌های کشور در برابر تهدیدهای داخلی و خارجی.

ارتش پرو[ویرایش]

{{اصلی|ارتش پرو}

ستاد آن در لیما واقع شده، آن دارای نیروی ۷۵هزار نفری است که به چهار منطقه نظامی در مقرهای پیورا، لیما، آرکوئیپا و ایکوئیتوس تقسیم می‌شود. هر منطقه دارای تیپ‌های نظامی متعددی است که انواع گوناگونی دارد از جمله پیاده‌نظام، سواره نظام، و مسلح. همچنین دسته‌ها و گردانهای متعددی نیز هستند که بطور مستقل عمل می‌کنند.

تجهیزات نظامی ارتش پرو عبارتند از انواع متعدد تانکهای (55-T و 13- AMX)، نفربرهای زره پوش (113-M، 416- UR)، توپخانه با انواع توپهای (هوویتزر30D| 18 A2، هوویتزر 101-M، هوویتزر114-M)، سیستمهای ضد هوائی (شیلکا4-23-ZSU) و بالگردهای (2-Mil Mi، 17-Mil Mi).

نیروی دریایی پرو[ویرایش]

ناوگان دریایی پرو (نیروی دریایی پرو) از ۵ منطقه نظامی با ستادهایی در پیورا، لیما، آرکوئیپا، ایکوئیتوس و پوکالپا تشکیل شده است. این نیرو توان پذیرش نیرویی به میزان ۲۵هزار نفررا دارد که بین نیرهای عملیاتی پاسیفیک و قرارگاه‌های عمومی عملیاتی آمازون و گارد ساحلی تقسیم شده‌اند.

کشتی رزم ناو پاسیفیک که یک ناو یگان دریایی (81-CLM) می‌باشد به دلیل شرکت در جنگ پاسیفیک (۱۸۸۳–۱۸۷۹) عنوان آدمیرال (دریاسالار) قرن ۱۹ ام پرو را با خود حمل می‌کند. این رزم ناو همچنین شامل ۸ پاس ناو گروه لوپو| گروه" لوپو" می‌باشد (که دو فروند از آنها طی دهه ۸۰ در پرو ساخته شده‌اند)، ۱ناو شکن دسته تهور (۱۹۴۹)| دسته "تهور"، ۶رزمناو کوچک گروه P2-PR| دسته "72-PR "، ۴ فروند کشتی ساحلی دسته " تربون پریش"، ۶ فروند زیردریایی نوع۲۰۹| " نوع ۱۲۰۰/۲۰۹" زیردریایی دیزلی از گروه ساختمان آلمان (بزرگترین نیروی زیردریایی در آمریکای جنوبی)، و نیز کشتیهای محافظ، تانکرها و کشتیهای باری دیگرمی باشد.

همچنین ناوگان دریایی پرو دارای یک نیروی هوا- دریا، یگانهای متعدد پیاده‌نظام و واحدهای نیروی مخصوص دریایی است.

نیرو هوایی پرو[ویرایش]

در ۲۰می ۱۹۲۹، یگانهای هوایی و دریایی ارتش پرو در لشکرهای هوایی پرو (CAP) ادغام شدند، و این لشکرها مجدداً سازماندهی شده و تبدیل به نیروی هوایی پرو (FAP) شدند.

نیروی هوائی پرو (FAP) به شش یگان هوایی تقسیم می‌شود که مقرهای آن در پیورا، چیکلایو، لیما، آرکوئیا، ریوجا و ایکوئیتوس قرار دارد. نیروی هوایی پرو FAP با استعداد ۳۵هزار نیروی نظامی، تجهیزات نظامی اش عبارتند از میگ-۲۹ میکویان| میگ-۲۹، میگ-۲۵ میکویان گوریچ| میگ-۲۵، میراژ۲۰۰۰ داسالت- برگوئت| میراژ۲۰۰۰، جنگنده مدل۳ میراژ| میراژ 5 M و هواپیمای فراصوت سوخوی 17-Su |22- Su.

در سال۱۹۹۵، نیروه هوایی پرو در جنگ سنپا علیه اکوادور ضمن پوشش دادن عملیاتی از طریق ارتش و نیروی دریایی شرکت نمود. پس از جنگ، نیروی هوایی پرو شروع نمود به خرید تجهیزات جدید، به خصوص جنگنده‌های ۲۹- میگ و ۲۵- سوخوی که در کنار جنگنده‌های میراژ۲۰۰۰ عناصر اصلی دفاعی نیروی هوایی پرو را تشکیل می‌دهند.

جمعیت شناسی[ویرایش]

شرح نژادها[ویرایش]

پرو یکی از سه کشور آمریکای لاتین است که دارای بزرگترین جمعیت فرقه‌ای شامل مردم بومی آمریکا| آمریندیانها با حدود نسبت %۴۵ از کل مردم پرو از یک چنین گروه‌هایی می‌باشد. بیشتر آنها در کوه‌های آند جنوبی وجود دارند، اما بخش عمده‌ای از آنها نیز در ساحل جنوبی و مرکزی هستند که به دلیل مهاجرتهای گسترده داخلی برای کار از نواحی دور آند به شهرهای ساحلی به ویژه لیما، طی چهار دهه گذشته به آنجا آمده‌اند. در حالی که کوه‌های آند «قلب» مردم بومی پرو است، منطقه آمازونیای این کشور تقریباً %۶۰ کل محدوده ملی پرو و بندرگاه‌ها و گروه عمده‌ای از دسته‌های بومی را که تنها از طریق تنازع بقا با هم رقابت می‌کنند، تشکیل می‌دهد. اما، این سرزمینهای پست گرمسیری بطور پراکنده و نایکنواختی با جمعیت اشغال شده است.

دو گروه اصلی بومی و نژادی عبارتند از کوئچواس (متعلق به زیرگروه‌های گوناگون فرهنگی)، به همراه آیمارایی‌ها، که بیشتر در محدوده جنوبی کوه‌های آند یافت می‌شوند. نسبت فراوانی از جمعیت بومی که در سرزمینهای مرتفع آند زندگی می‌کنند هنوز به زبان کوئچوا یا زبان آیمارایی | آیمارائی تکلم می‌نمایند، و دارای سنتهای فرهنگی پرشوری هستند، که برخی از آنها بخشی از قلمرو اینکا بوده، به شکلی قابل بحث پیشرفته‌ترین تمدن کشاورزی دنیا. در واقع، یک دوجین از فرهنگهای بومی نیز در سراسر کشور فراتر از کوه‌های آند و در خور آمازون پراکنده شده‌اند.

ناحیه آمازونی پرو به سرعت شهرنشین می‌شود. مراکز مهم شهری شامل ایکوئیتوس، ناوتا، پرتو مالدونادو، پوکالپا و یوریماگوآس می‌باشند. این ناحیه موطن مردم بومی متعددی است، اما آنها نسبت فراوانی از کل جمعیت را تشکیل نمی‌دهند. نمونه‌هایی از مردم بومی مقیم در شرق پرو شامل شیپیبو، اورارینا، کوکاما، و آگوآرونا هستند که تعدادی از آنها نامبرده شدند.

در سطح ملی، دورگه‌ها دومین بخش بزرگ جمعیت را با حدود %۳۷ کل آن، تشکیل می‌دهند. این اصطلاح اصولاً بیانگر مردمی مرکب از اعقاب اروپایی و آمریندیانی است، و بیشتر دورگه‌های پروئی از این ترکیب می‌باشند، اما نسلهای دیگر (عمده تر ازهمه آفریقایی) نیز با درجات متغیر از بخشهای دیگر جمعیت دورگه‌ها در پرو وجود دارد. بیشتر دورگه‌ها ساکنان شهری می‌باشند و می‌توان آنها را در شهرهای بندری ساحل شمالی مشاهده نمود که نشانگر میراث توانمندتر اسپانیایی در ساحل مرکزی همچون منطقه لیما، ناحیه کاجاماکرا، و نیز منطقه آرکوئیپا است.

حدود %۱۵ جمعیت به عنوان «(مردم) سفیدپوست| سفیدپوستان» طبقه‌بندی می‌شوند، و بیشتر آنها از گروه (مردم) کریولو| کریولوس، اعقاب نسبتاً درآمیخته نشده استعمارگران اسپانیولی| اسپانیایی هستند. اعقاب ایتالیایی| ایتالیایی و گروه کوچک دیگر آلمانی| آلمانی، یوگسلاوی| یوگسلاوها و اروپاییان دیگر بخش نسبتاً کوچکتری از کل جمعیت سفیدپوست را تشکیل می‌دهند. اکثر «کریولها» ی سفیدپوست در بزرگترین شهرا زندگی می‌کنند، که معمولاً در شهرهای ساحلی شمالی تروجیلو، پرو| تروجیلو، چیکلایو، پیورا، و البته لیما متمرکز شده‌اند. تنها شهر جنوبی با جمعیت عمده سفیدپوست آرکوئیپا است. تا بخش (شهر) کاجامارکا| کاجامارکا و سن مارتین شمالی شهرهایی با نفوذ قوی اسپانیایی‌ها وجود دارند.

%۳ باقیمانده جمعیت از اعقاب سیاه پوست آفریقایی هستند. پرویی‌های آفریقایی تبار، میراثی از تاریخ پرو به عنوان وارد کننده بردگان طی دوره استعماری محسوب می‌شوند. امروزه مولاتوها (دورگه آفریقایی و اروپایی) و زامبوزها (دورگه آفریقایی و آمریندیانی) بخش مهمی از جمعیت را نیز تشکیل داده‌اند، به خصوص درمناطق پیورا، تومبس، لامبایکوئه، لیما و ایکا.

جمعیت آفریقایی- پروئی بیشتر در شهرهای ساحلی جنوب لیماف همچون متمرکز شده‌اند که در ناحیه ایکا، در شهرهایی نظیر ایالت کانیه ته| کانیه ته، چینچا، ایکا، نازکا و آکاری در مرز با ناحیه آرکوئیپا یافت می‌شوند. بخش بزرگ دیگر اما بسیار فقیر از حضور آفریقایی- پروئی در مناطق " یونگا " (غرب و درست در زیر رشته کوه آند در شمال پرو) قرار دارند جایی که تولید نیشکر، لیمو و انبه هنوز از اهمیت برخوردار است، و آن پیورا و لامبایکو می‌باشد. اجتماعات مهمی از آنها در سراسر ایالت موروپان، همچون در شهر چولوکاناس، و بخش یاپاترا از همان شهر، و حتی بخشهای کشاورزی کوچکتر نظیر پابوریا لاماتانزا و نیز حتی ناحیه کوهستانی نزدیک چانچاکو وجود دارد. بیشتر در جنوب، شهر استعماری زانیا یا بخشهای کشاورزی همچون کاپوته و تومان در لامپایکو نیز نواحی مهمی از حضور آفریقایی- پرویی‌ها هستند.

همچنین حضور گسترده‌ای آسیایی‌ها، عمدتاً مردم ژاپنی| ژاپنی و هان چینی| چینی، وجود دارد که %۳ از جمعیت را تشکیل می‌دهند، که نسبت به کل جمعیت، بزرگترین مجموعه در کشورهای آمریکای لاتین هستند.

پرو پس از برزیل دومین جمعیت بزرگ ازاعقاب ژاپنی‌ها را در آمریکای لاتین و بیشترین جمعیت اعقاب کانتونی‌ها (ازفلات چین) را در آن دارا می‌باشد. جوامع تاریخی که مردم نسل چینی در آن سکونت یافته‌اند در سراسر بخش فوقانی آمازون در پرو، و از جمله شهرهایی نظیر یوریماگوآس، نایوتا، ایکوئیتوس، و ساحل مرکزی شمال (لامبایکوئه و تروجیلو) یافت می‌شوند. در مقایسه با جامعه ژاپنی در پرو، چینی‌های خارجی| چینی‌ها ظاهراً از زمانی که وارد کار در شالیزارها در طی قیمومیت پرو (نایب السلطنه بودن) شده و با برده‌های آفریقایی در طول زمان لغو برده داری شده‌اند، بیشتر با خود ازدواجهای داخل قومی داشته‌اند.

زبان[ویرایش]

زبانهای رسمی پرو زبان اسپانیایی| اسپانیولی و طبق قانون اساسی ۱۹۹۳پرو، زبانهای آمریندیانی همچون کوئچوا، آیمارا و دیگر موارد نظیر زبانهای بومی که در این ناحیه غالب است، می‌باشند. امروزه، %۳/۸۰ جمعیت پرو به زبان اسپانیایی تکلم می‌کنند، و این زبانی است که از سوی دولت، رسانه‌ها، و نیز در آموزش و بارزگانی رسمی استفاده می‌شود. تلاشهای فزاینده و سازمان یافته‌ای برای تدریس کوئچوا در مدارس عمومی در نواحی که به این زبان (کوئچوایی) تکلم می‌شود، صورت گرفته است.

طبق منابع رسمی، کاربرد زبان اسپانیولی در حالی افزایش یافته که دانستن و استفاده از زبانهای بومی بطور قابل توجهی طی چهار دهه اخیر (۲۰۰۰–۱۹۶۰) کاهش یافته است. در آغاز دهه ۱۹۶۰، حدود %۳۰ از کل جمعیت پرو به عنوان متکلمین به زبانهای بومی ثبت شده بودند، اما از دهه ۱۹۹۰، ارقام، افت چشمگیری را در کاربرد زبانهای کوئچوا، آیمارا و دیگر زبانهای بومی نشان می‌دهد در حالی که تنها %۲۸ آنها به عنوان صحبت کننده به زبان کوئچوا (%۱۶ از آنها دوزبانه با زبان اسپانیولی گزارش شده‌اند) ثبت شده و متکلمین زبان اسپانیولی تا %۷۲ افزایش یافته‌اند.

برای سال۲۰۰۵، ارقام دولتی، جایگاه زبان اسپانیولی را برای تکلم به آن برابر با %۳/۸۰ کل جمعیت ذکر کرده، اما در میان زبانهای آمریندیانی نیز کاهش (کاربرد) به ثبت رسیده است. کوئچوا از میان زبانهای بومی، بیشترین گویشگران را دارد، و حتی امروزه توسط %۲/۱۶ از کل جمعیت پرو استفاده می‌شود، یا به عبارتی یک سوم کل جمعیت بومی پرو. تعداد گویشگران زبان آیمارایی و دیگر زبانهای بومی در جایگاه %۳ و زبانهای خارجی %۲/۰ قرار می‌گیرد.

افت شدید کاربرد و دانستن زبانهای بومی بطور گسترده‌ای به عوامل جمعیت شناسی اخیر نسبت داده می‌شود. شهرنشینی و سازگاری جمعیت آمریندیانی پرو با فرهنگ هیسپانیک- دورگه، و نیز عوامل جدید اجتماعی اقتصادی به همراه ساختار طبقاتی، به کاربرد زبان اسپانیولی این امتیاز را در گستره زبانهای آمریندیانی داده که که نسبت به قرن گذشته کمتر توسط اکثریت جمعیت تکلم شود.

مانع اصلی برای استفاده هرچه بیشتر از زبان کوئچوا این واقعیت است که گویشهای چندگانه‌ای از این زبان وجود دارد. نوسانات در میان این گویشهای کوئچوایی که به -عنوان مثال- تفاوتهایی در بین زبانهای اسپانیولی، پرتغالی و ایتالیایی در ادا کردن تلفظ آنها به وجود می‌آورد.

کوئچوا در کنار آیمارا و دیگر زبانهای فرعی بومی، اصولاً و اساساً به عنوان یک زبان شفاهی باقی می‌ماند؛ بنابراین، نوعی فقدان رسانه‌های جدید برای کاربرد آن وجود دارد: مثلاً کتابها، روزنامه‌ها، نرم‌افزار، مجلات، ژورنالهای فنی و غیره. اما، سازمانهای غیردولتی نیز به عنوان گروه‌های مسئول کشوری در پروژه‌هایی برای ویرایش و ترجمه آثار اصلی به زبان کوئچوایی شرکت می‌کنند؛ مثلاً، در اواخر سال۲۰۰۵ یک نسخه عالی از دون کیشوت به زبان کوئچوایی ارائه شد.

درصد متکلمین بومی به زبان کوئچوا که بیسواد بوده‌اند اخیراً کاهش یافته است، زیرا که %۸۷/۸۶ از جمعیت پرو باسواد هستند. جالبتر آنکه، نرخ باسوادی سراسری کشور در بین جوانان بین ۱۵تا۲۴ سال %۸–۹۶ است.

فرهنگ[ویرایش]

همچون تاریخ غنی ملی اش، فرهنگ عمومی پروی معاصر حاصل همجوشی فرهنگها است، که اصولاً از میراث فرهنگی گروه‌های بومی و استعمارگران اسپانیایی و آفریقایی تشکیل شده است. این ترکیب فرهنگی در اثر کمکهای دیگر گروه‌های مهاجر، به ویژه آسیایی‌ها و اروپایی‌های (غیر ایبریایی) غنی تر شده است.

فعالیت هنری پرو[ویرایش]

میراث فرهنگی پرو در فرهنگهای (مهم) باستانی پرو| تمدنهای آندی سرچشمه می‌گیرد که پیش از استعمار کشورهای آمریکایی توسط اسپانیا| ورود اسپانیایی‌ها رواج داشته است. فهرست گنجینه‌های جهانی باستان‌شناسی پرو (اصلی و فرعی)| گنجینه‌های باستان‌شناسی، گواهی بر بسیاری از دستاوردهای مهم قابل مقایسه با دیگر تمدنهای بزرگ می‌باشد.

برخی از تجلی‌های اولیه هنرمندانه که تکامل پیشرفته تر روشنفکرانه و فناوری را منعکس می‌سازند، مصنوعاتی هستند که در گنجینه‌های چاوین د هوانتار| چاوین د هوانتار و کوپیسنیکوئه یافت می‌شوند. اینها نمونه‌هایی از هنر نمادین و مذهبی از جمله طلا و نقره کاری، (هنر) سرامیک| سرامیک کاری، معماری و مجسمه‌سازی سنگی| مجسمه سنگی می‌باشند. قدمت این اماکن به ترتیب به قرن ۱۴ ام قبل از میلاد و قرن ۱۱ ام قبل از میلاد بازمی‌گردد.

بین قرن ۸ ام پیش از میلاد و قرن ۱ ام میلادی، فرهنگهای کاورناس پاراکس و نکروپلیس پاراکاس توسعه یافتند. فرهنگ کاورناس پاراکاس سرامیکهای رنگارنگ زیبایی را با نمادهای مذهبی و نیز سرامیکهای تکرنگ تولید می‌کرد. فرهنگ نکروپولیس پارکاس از الیاف ظریفش که به سبکهایی پیچیده ساخته شده، شناخته می‌شود.

در دوره بین قرن ۳ ام قبل از میلاد و قرن ۷ ام میلادی، فرهنگ شهری تحت عنوان موچه| موچیکا در لامبایکوئه (پرو)| لامبایکوئه پیشرفت نمود. فرهنگ نازکا نیز در این دوره در دره ریو گرانده (پرو)| ریوگرانده و نیز در ایکا (بخش پرو)| ایکا توسعه یافت. در موچه| فرهنگ موچیکا، هوآکا دل سول، هوآکا دلا لونا، هو آکا کائو ویجو و هوآکا ال بروجو و هوآکا راجادا از سیپیان| سیپان شایان ذکر می‌باشند. آنها به خاطر (کشاورزی) بر بام| کشاورزی در بامها و مهندسی هیدرولیک و نیز برخی از اصلی‌ترین آثار سرامیکی، نساجی، و هنر نگارگری و مجسمه‌سازی در جهان کشورهای حوزه آند مشهور هستند.

فرهنگ هوآری| تمدن واری، که بین قرون هشتم میلادی و قرن ۱۲ ام میلادی رواج داشته جایگاهش در آیاکوچو (بخش پرو)| آیاکوچو قرار دارد. این تمدن ممکنست اولین فرهنگ آندی باشد که یک طرح کلی برنامه‌ریزی شده شهری را تعریف می‌کند. یک چنین مفهومی بعدها به نواحی همچون پاچاکاماک، کاجامارکوئیلا، واری ویلکا، و دیگر مناطق گسترش یافت. تیوانکو| فرهنگ تیوانکو در کنار مرزهای دریاچه تیتیکا بین قرن نهم میلادی و قرن ۱۳ ام میلادی توسعه پیدا نمود. این فرهنگ یک معماری و مجسمه‌سازی سنگی تاریخی را علاوه بر شهرنشینی نظامی عرضه کرد. این پیشرفتها در معماری را می‌توان قدردان کشف مفرغ برای ساختن ابزار بود.

فرهنگ چیمیو| شهر چیمیو در اصل معماری شهری پیشرفت نمود. این تمدن شهر چانچان را در دره رودخانه موچه در لیبرتاد (بخش پرو)| لالیبرتاد بین قرن ۱۴ ام | ۱۴ ام و قرن ۱۵ ام| ۱۵ ام ساخت. فرهنگ چیمیو| چیمیو نیز در طلاکاری ماهر بودند و آثار چشمگیری از مهندسی هیدرولیک را تولید نمودند.

امپراطوری اینکا| تمدن اینکا با تعدادی از مهارتهای فرهنگی تمدنها پیش از خود همراه شده و در بسیاری از موارد آنها را تکمیل نمود. نمونه‌های متعددی از معماری و مهندسی اولیه وجود دارند که پس از ساختارهای اخیر استعمار اسپانیایی نیز تداوم داشته‌اند. در این ارتباط، میراث غنی اینکا را نیز هنوز می‌توان در شهرهایی همچون کوسکو (بخش پرو)| کوزکو، قلعه ساکسایهومیان| ساکساهومیان، اولانتایتامبو، ماچو پیکچو، و جاده‌های سنگی عریضی که کوسکو (بخش پرو)| کوزکو را به چهار نقطه اصلی در امپراطوری اینکا پیوند می‌دهد، یافت. تسخیر اسپانیولی‌ها کنار زده شد، اما نه با زور، بلکه با آثار و مفاهیم هنرمندانه، اما در بسیاری از موارد آن برای غنی سازی آثار دورگه هنرسنتی اسپانیا و هنر بومی استفاده شد.

معماری[ویرایش]

کلیسای اعظم آرکوئیپا (۱۶۵۶–۱۶۲۱) [[

معماری پرو پیوندی بین سبکهای اروپایی است که تحت تأثیر تصویر بومی عرضه شد. دو عدد از معروفترین نمونه‌های دوره رنسانس| دوره رنسانس عبارتند از کلیسای اعظم کوسکو| کلیسای اعظم و کلیسای سانتا کلارای کوزکو. پس از این دوره، دررگه شدن آن به یک نمای غنی تر در دوره باروک (معماری قرن ۱۷) می‌رسد. برخی از مثالهای این باروک| دوره باروک عبارتند از صومعه سانفرانچسکو| دیر سانفرانچسکو در لیما، کلیسای کمپانیا| کلیسای کمپانیا و عمارت دانشگاه ملی سن آنتونیو آباد در کوزکو| دانشگاه کوزکو و کلاً کلیساهای، کلیسای سن آگوستین| سن آگوستین و کلیسای سانتاروزا| سانتاروزا در آرکوئیپا (بخش پرو)| آرکوئیپا، و نماهای زیباتر آن.

استقلال پرو| جنگ استقلال نوعی خلاء خلاقیت برجای گذارد که فقط معماری نئوکلاسیک| نئوکلاسیسیسم با الهام از فرانسه می‌توانست جای آن را پرکند. قرن ۲۰ام| قرن ۲۰ ام توسط مسلک گلچین سازی شناخته می‌شود، (معماری (عملگرایی)| عملگرایی ساختمانی در مقابل آن قرار داشته است. چشمگیرترین نمونه از آن میدان سن مارتین در لیما می‌باشد.

مجسمه‌سازی و نقاشی[ویرایش]

نمای کلیسای اعظم لیما مقابل میدان آرماس[[

مجسمه‌سازی و نقاشی در پرو تعریف خود را از استودیو ها| آتلیه‌ها یی آغاز می‌کند که توسط راهب‌هایی یافت شده که شدیداً تحت تأثیر هنر باروک معاصر| مکتب باروک شهر سویل (اسپانیا) قرار گرفته بودند. در این پیشینه، غرفه‌های گروه همخوانی کلیسای اعظم لیما| کلیسای اعظم، آب نمای میدان آرماس| میدان اصلی در بخش لیما| لیما و بخش بزرگی از مصنوعات استعماری ثبت شده بودند.

دورگه شدن هنری بیشتر در نگارگری تشدید می‌شود. این دورگه شدن بدون ابهام، میراث بومی را گردآوری نموده و بدون کاستن از آن، تداوم تاریخی را عینیت می‌بخشد. شما می‌توانید این موضوع را در تصویر زندانی آتاهوآلپا، اثر دیگو دمورا و یا در بوم‌های نقاشی نگارگران ایتالیایی ماتیو پرزدآلسیو و آنجلینو مدورو، یا اسپانیایی‌هایی چون فرانچسکو بجارانو و جی.دی. ایلسکاس و جی. رودریگز کریول مشاهده نمایید.

طی قرن ۱۷ ام| هفدهم و قرن ۱۸ ام| هجدهم، سبک باروک نیز در حوزه هنرهای پلاستیک غالب شد. در قرن ۱۹ ام| نوزدهم، سبکهای فرانسوی روکوکو و نئوکلاسیسم| نئوکلاسیک فرانسوی و رمانتیسیسم| جریانهای رمانتیک، بهترین عرضه‌کنندگان خود را در ال. مونته رو، ایگنسیو مرینو و فرانچسکو ماسیاس یافتند.

در قرن ۲۰ ام| بیستم، تأسیس اسکولا دبلاس آرتس دلیما| مدرسه هنرهای زیبای لیما (۱۹۱۹) موج شدیدی را بر مجسمه‌سازی و نقاشی پرو القاء نمود. در مجسمه‌سازی، ما برخی نامهای مهمی داشته‌ایم مانند لوئیز آگورتو، ال. والدتارو، ژاکوئین روکاری، جی. پیکوئراس، آلبرتو گوسمیان، ویکتور دلفین و اف. سانچز. بین نگارگران، ما افرادی را داریم مانند دانیل هرناندز (نقاش)| دانیل هرناندز، آر. گراو، چزار کوئیپس آسین و خوزه سابوگال. خوزه سابوگال| سابوگال رهبر نهضت بومی بوده‌اند. این جنبش یکی از تکیه گاه‌های نقاشی معاصر پرو بوده که اسامی بیشتر عرضه‌کنندگان آن به این شرحند فرناندو سیزلو، آلبرتو داویلا (پرو)| آلبرتو داویلا، آرماندو ویلگاس، سابینو اسپرینگت، ویکتور هوماردا، ام.ای. کوآدروس، انجل چاوز، میلنر کاجاهوآرینگا، تیسلا تسوچیا، دیود هرسکوویتز، اسکار آلن و کارلوس رویلا.

ادبیات[ویرایش]

در تاریخ ادبیات پرو، سنت شفاهی مردم بومی آمریکایی| بومی و منابع فنی نگارش (همراه با اسپانیایی‌ها) یکدیگر را تحت پوشش قرار می‌دهند. از ابتدا، این امر میسر بود که واقعیات متفاوت و پیچیده فرهنگی را گردآوری و بیان نمود که فوراً پس از تسخیر امپراطوری اینکا توسط اسپانیایی ها| فتح وارد یک درگیری و برخورد می‌شدند.

ادبیات کوئچوا و زبان آیمار| آیمارا به روش شفاهی انتقال یافته است. این ادبیات با رسوم مذهبی، کشاورزی، صمیمانه، جشن یا تدفین رابطه نزدیک دارد. این ویژگیها به اشکال خاصی از شعر یا نثر تبدیل می‌شود، چرا که آن در اولین سرگذشت‌های تاریخی از اینکا گارسیلاسو دلاوگا (شرح احوال وقایع اینکاها| شرح وقایع) یا فلیپه گوآمان د آیالا (سرگذشت جدید حکومت خوب) و در تمایز بین یاراوی| یاراوی‌ها و شعر وطنخواهانه و رمانتیک قابل مشاهده است. یکی از جالبترین نمادهای آن در اینجا ماریانو ملگار بوده است.

سپس، سلطه گری طبقه اقلیت حاکم کریول در جامعه پرو از کنارگذاشتن اشکال بومی به نفع انواع اروپایی آن بهره می‌جستند. بعدها سبک نئوکلاسیسیم| نئوکلاسیکها بپا خواستند همچون مانوئل آسنسیو وای سگورا و فلیپه پاردو وای آلیاگا. آنها خود را تقریباً تا اواخر قرن ۱۹ ام| نوزدهم پابرجا نگه داشتند. در این زمان، رمانتیسیسم| جریان رمانتیک با بهره از آثار کارلس آگوستو سالاوری و خوزه آرنالدو مارکوئز و بین دیگران عرضه شد. بحران عمومی حاصل از جنگ پاسیفیک جای خود را به سبک مدرنیسم داد. بهترین نمادهای آن خوزه سانتوس چوکانو و خوزه ماریا اگورن بودند. پس از آنها، جریان سبک پیشرو| آوانت- گاردیسم به شدت توسط مجلات ا منتشر شد: مجله کوئیونیدا| کلوئیونیدا و مجله آمائوتا| آمائوتا. مجله آمائوتا در سال ۱۹۲۶ توسط خوزه کارلوس ماریاتگو پایه‌گذاری شد. بین همکاران وی چزار والجو بود. ضمناً جریان بومی در شعر به مدد لوئیز فابیو گازمار دوباره متولد شد. نویسندگان پیشرو| پیشگام در طرح‌های مختلف شعر بزمی| شعرغنایی پراکنده شدند، افرادی همچون خاویر آبریل، آلبرتو هیدالگو، سباستین سالازار بوندی، کارلوس گرمیان بلی، و سایرین. آنها حوزه‌های جدید و متضاد بیانی را می‌گشودند.

در قرن ۱۹ ام| نوزدهم، نثر در پرو از جریان ستنگرایانه: مانوئل آسنسیو سگورا و ریکاردو پالما، به ادبیات مدرنیست| جریان مدرنیسم: مانوئل گنزالس پرادا و خوزه سانتوس چوکانو جابجا شد. در قرن ۲۰ ام| قرن بیستم، نثر بومی به لحظات شکوفائی خود با (آثار) سیرو آلجریا و خوزه ماریا آگوداس، سباستین سالازار بوندی، مانوئل اسکروزا و خولیو رمین ریبردو رسید. بدون ترک رویکرد (هنرهای) رئالیسم| واقعیتگرایانه، ماریو وارگاس لیوزا به آن رسید. برخی از مشهورترین نامهای (عرصه) شعر عبارتند از امیلیو آدولفو وستفالن، خورخه ادواردو آیلسون، کارلوس ژرمن بلی، آنتونیو سیسنروس، واشینگتن دلگادو، مارکو مارتوس، و در ادبیات روایی: میگوئل گوتیرز، جورجیو مارتینز، آلونسو کوئتو، گولرمونانیو د گوسمین، بین دیگر افراد هستند.

هنر[ویرایش]

[Image:La_Compania_Cusco_.jpg|thumb|200px|right|Iglesia de la Compañía, Cuzco]]

قلعه سنگی اینکا ساکسایهوامان نزدیک کوسکو| کوزکو[[

هنر پرو در اثر ذوب فرهنگ اسپانیایی| اسپانیولی و فرهنگهای آمریندیانی با هم شکل گرفت. طی دوران پیش از (کریستف کلمب، پرو یکی از مراکز اصلی نمایش هنری در کشورهای آمریکایی محسوب می‌شد که مکانی برای فرهنگهای پیش از اینکا همچون فرهنگ چاوین| چاوین، موچه، فرهنگ پاراکس| پاراکاس، هواری (واری)، فرهنگ نازکا| نازکا، چیمو، و تیاهواناکو که سفالگری، نساجی، زرگری، و مجسمه‌سازی را با کیفیت با توسعه می‌داد.

اینکاها با تداوم فرهنگهای پیشتر، به حفظ این مصنوعات ادامه دادند اما حتی این امر در معماری با دستاوردهای بارزتری همراه بود. شهر کوهستانی ماچو پیکچو و ساختمانهای کوسکو| کوزکو نمونه‌های اعلای طرح معماری تاهوانتینسویو| اینکا هستند.

طی دوره استعماری، سبک باروک اسپانیا با سنت قدیمی اینکا درآمیخت تا هنر دورگه را ایجاد نماید. سبک کوزکو مربوط به هنرمندان بسیار ناشناس هندی با تأثیر از مکاتب ایتالیایی، فلمیش (فلاندری)، فرانسوی از سنت باروک اسپانیایی پیروی نمود.

فرانچسکو فییرو، نقاش، کمک بارزی را با نقاشیهای وقایع، حالات، و رسوم نمونه نیمه قرن -۱۹ ام- پرو به این سبک نمود. فرانچسکو لازو، طلیعه دار مکتب بومی نقاشان، نیز به خاطر آثار نقاشی خود شهرت یافت.

پرو در اوایل قرن بیستم «بومی گرایی» را در یک نوع آگاهی جدید نسبت به فرهنگ هندی عرضه نمود. از زمان جنگ جهانی دوم، نویسندگان، هنرمندان، و فرهیختگان پرو همچون چزار والجو و خوزه ماریا آرگوداس در نهضتهای جهانگستر روشنفکری و هنری شرکت نمودند که به ویژه به سمت شیوه‌های آمریکایی و اروپا کشیده می‌شد.

در دهه پس از ۱۹۳۲، «مکتب بومی» نقاشی به رهبری خوزه سابوگال بر صحنه فرهنگی پرو غالب بود. واکنش آتی در میان هنرمندان پرویی موجب آغاز نقاشی مدرن در پرو گردید. استعفای سابوگال به عنوان مدیر مدرسه ملی هنر در سال ۱۹۴۳، با بازگشت شماری از نقاشان پرویی از اروپا مقارن شد که سبک‌های «جهانی» و بین‌المللی نقاشی را در پرو مجدداً احیاء نمودند.

طی دهه۱۹۶۰، فرناندو سیزلو، هنر مند سرشناس بین‌المللی پرویی، طرفدار اصلی نقاشی تجریدی (آبستره) شد و هنر پرو را به سوی مدرنیسم سوق داد. پرو به عنوان مرکز تولید هنر با نقاشانی همچون فرناندو دسیزلو، جراردو چاوزر، خوزه تولا، آلبرتو کوئینتانیلا، و خوزه کارلوس راموس، در کنار ویکتور دلفین مجسمه‌ساز با احراز جایگاه بین‌المللی باقی ماند.

هنرمندان جوان خوش آتیه امروزه افزایش می‌یابند که این موجب می‌شود اقتصاد پرو بتواند پیشرفت بیشتری را در زمینه هنرها درپی داشته باشد.

صنایع دستی[ویرایش]

بین رایجترین حرف در پرو، حرفه‌های (هنر) سرامیک| سرامیک‌ها (یا از نوع هنری یا کسب درآمد)، خراطی چوب| منبت چوب، نقره کاری، برجسته کاری چرم و شکار| برجسته کاری، حصیربافی، و رشته نساجی، با تأکید بر بافته‌های رنگارنگ ساخته شده از پشم آلپاکا وجود دارند.

نمادهای فرهنگ عامه[ویرایش]

فرهنگهای باستانی پرو| فرهنگهای پیش از هیسپانیک- آندی پرو به ویژه به نمادهای هنرمندانه موسیقی محدود می‌شوند. در واقع، تقریباً تمامی آثار جامعه کشاورزی همراه با موسیقی و آوازخوانی‌های (کلاً به زبان کوئچوا| زبان کوئچوا خوانده می‌شوند: تاکوئی) اجرا می‌گردد. تقابل نژادی پروی باستان سنتها و آداب متضادی را بطور همزمان در طول زمان ایجاد نموده است. آنها عمدتاً عوامل تعیین کننده توسعه غنی فرهنگ عامه پرو پس از هیسپانیک می‌باشد.

اکنون، نمادهای مختلف موسیقی (رقص‌ها و ترانه‌ها)، جشنواره‌های عامیانه (مذهبی یا غیر آن)، هنرها و فنون، سبک تغذیه و فعالیتهای دیگر (طبق نواحی مختلف در حال تغیبیر است) نمادهای مهم میراث فرهنگی پرو و آمریکای لاتین می‌باشد.

موسیقی[ویرایش]

[[Image:PICT0001.JPG|thumb|150px|left|

 نمونه ابزار موسیقی بادی پرویی از موسیقی آندی

همچون جغرافیایش ( ۲۸ اقلیم از ۳۲ اقلیم جهانی) سبک تغذیه و نژادهای مختلفش، موسیقی پرو بسیار متنوع و گوناگون است. بیشتر موسیقی پرو از ناحیه آندی، اندولوسی اسپانیولی| اسپانیایی و ریشه‌های آفریقایی گرفته شده است. موسیقی مدرن پرویی و موسیقی تحت تأثیر آمازون نیز در پرو متداول است. به عنوان نمونه در سال ۲۰۰۶ در پرو، بیشتر جوانان پروئی در شهرها به موسیقی رگیتون (کارائیبی) گوش می‌دهند. موسیقی لاتین نقاط حاره همچون سالسا و مرنگوئه در لیما و کالائو بسیار رایج است. خوانندگان محلی از جمله آنتونیو کاتاگنا و ویلی ریورا در میان دیگر افراد است. موسیقی راک | راک به سبک اسپانیولی و انگلیسی، موسیقی پاپ| پاپبه سبک اسپانیولی و انگلیسی، و ترانه‌ها نیز در میان بخش گسترده‌ای از جوامع پرو به همراه پدرو سوارز ورتیز که معروفترین هنرمند گروه راک است، می‌باشند. رقصهای دونفره کومبیاس و فامیل دیگر پرویی آن، تکنوکومبیاس در میان مهاجران در حومه کشور و اعقاب آنها در لیما و شهرهای دیگر واقع در ساحل رایج است. در شهرهایی نظیر لیما و آرکوئیپا موسیقی انگلیسی در۴۰ایستگاه برتر رادیوئی علاوه بر موسیقی‌های رگیتون و راک به زبان اسپانیولی معمولاً شنیده و پخش می‌شود. موسیقی راک طی دهه‌های ۸۰ و ۹۰ و سالسا متداولترین سبکهای موسیقی در لیما و دیگر شهرهای اصلی بودند.

موسیقی دانان آندی ماقبل دوره هیسپانیک عمدتاً با ابزار بادی موسیقی همچون کوئنا (فلوت)، پینکیلو، و ارکه، سیکو (نیلبک)| آنتارا یا سیکو (نیلبک)|سیکو (همچنین نیلبک| زامپونیا نیز نامیده می‌شود)، پوتوتو یا پوتتو| پتتو و غیره استفاده می‌شوند. آنها همچنین از ابزار موسیقی ضربی| ابزار ضربی متضادی همچون تینیا (طبل دستی)، وانکار، ابزار موسیقی با ابعاد بزرگ، پوماتیناها – ساخته شده از پوست یوزپلنگ-، و روناتینا ها- ساخته شده از پوست انسان- بکار می‌برند. از ابزار روناتینا در نبردها نیز استفاده می‌شود. با فتح امپراطوری اسپانیا توسط اسپانیا| فتح اسپانیولی‌ها، وسایل موسیقی | ابزار موسیقی جدیدی نیز وارد شد مانند چنگ‌ها، گیتارها، گیتارهای مکزیکی، سه تارها، عودها و غیره. در اثر این وسایل موسیقی| ابزار موسیقی، ابزار موسیقی دورگه جدید آندی پدید آمدند. این ابزار دورگه هنوز امروزه استفاده می‌شوند: چنگ آندی و و چارانگو (عود فرنگی). جعبه صوتی چارانگو از جنسس پوست آرمادیلو ساخته می‌شود.

این دورگه بودن فرهنگی خود را به تماس با مردم بومی| بومی و اروپای نوسنگی| فرهنگهای اروپایی محدود نساخت. نقش برده داری| بردگان آفریقایی درآهنگ‌ها و اسباب ضربی موسیقی تعیین می‌شد. این تأثیر در اشکال موسیقی نظیر فستجو (مخصوص جشن)، زاماکوئکا (موسیقی بندری) و غیره قابل مشاهده است.

موسیقی بندری در زمینها و " کوچه‌ها " ی شهرهایی همچون لیما، تروجیلو، چیکلایو، پیورا، تومبس و ایکا ریشه دارد. این موسیقی شامل نسخه کریولی (دورگه) از گیتار اسپانیا و ابزار معروف پرویی طبل کاجون می‌باشد.

موسیقی آندی پرو[ویرایش]

موسیقی آندی در " موسیقی بومی" سنتی، اکستر اسپانیایی و موسیقی‌های کلیسای اروپایی ریشه دارد. ناحیه جنوبی آند به خاطر هوآینو معروف است، یک نوع سرود شاد دورگه که شامل گیتار چارانگو، نواهای غمناک با لحنی زیبا و برخی اوقات با چنگ| چنگ آندی می‌باشد. هوآینو آیاکوچانو احتمالاً معروفترین سبکهای آنست زیرا با گیتار کریول و حتی اسپانیایی اجرا می‌شود، و به آن احساسش حتی با یک نمای دلسوزانه و رمانتیک افزوده می‌شود. کوسکو، پونو و آپوریماک دارای حس خاصتر بومی نسبت به موسیقی هستند که حتی ممکنست با ویولونها نیز همراه شود. آهنگهای مشهور توئنز عبارتند از مولیزا و والیچا " کوسکوئیناً که بسیار رمانتیک و افسرده کننده نیز هستند. دیگر آهنگ‌های آندی شامل آمیزه‌ای از موسیقی کلیسای اروپایی و هوآینوس همچون ترانه معروف " ال کندور پاساًاست، یک ترانه سنتی پرویی که از طریق نمایش فولک دو (سایمون و گارفونکل) در آمریکا رواج یافت و در یک فیلم نمایش داده شد " فارغ التحصیل". تدوین اصلی آن شامل یک یاراویه است که اینکا به دنبال آن بوده است. "پاسکاله " و یک ریتم هوآینو فوگو (ریتم تکراری همزمان)، سه ریتم اینکای سنتی.

اثر معروف خورخه براوو دروئدا، «دوشیزگان خورشید» در سال ۱۹۵۱توسط ایما سوماک انتشار یافت.

آرکوئیپا ناحیه‌ای است که احتمالاً مشابه با بهترین آمیزه فرهنگهای اسپانیا| اسپانیایی و آندی می‌باشد. شهر آرکوئیپا خالق مغرور یاراوی معروف است، یک سبک افسرده ساز که شامل گیتار اسپانیایی یا «کریول» بوده که آهنگ یک کاهن را اجرا می‌کند. این موسیقی پس از جنگ پاسیفیک به افتخار (قهرمان محلی) ماریانو ملگار، در بین باقی جوامع آندی متداول شده است. این موسیقی انزوای کوه‌ها، معدنچیان و کشاورز اندی را ابراز می‌کند. در واقع این نوع از موسیقی ترکیبی از ریتمهای زاردز کوهلی و هواینو است.

هوایلاس آند مرکزی در مقایسه با آن، سبکی شاد، و آهنگین داشته و عمدتاً در اطراف سرو دپاسکو، هواراز هوانوکو رایج است.

موسیقی ساحلی پرو[ویرایش]

[[Image:1316535-1.jpg|thumb|right|250px| نمای هوایی از کاستاورده، بخش میرافلورز| میرافلورز. [[ ساحل دارای احساسی متفاوت نسبت به موسیقی آن است تا همتای آندی آن. موسیقی ساحلی « موزیکا کریولا» نامیده می‌شود و در یک ترکیب ریشه دارد که نفوذ سنتی اسپانیا| اسپانیای، کوهلی (مردم روما) و آفریقائی را برمی انگیزاند.

موسیقی ساحلی با ریتم‌های سنتی اروپایی ترکیب می‌شود، شم قوی احساسی کوهلی از فلامنکو و زاردز اروپای شرقی و نیز آفریقایی مبتنی بر همخوانی و ضرب (موسیقی) سرچشمه می‌گیرد.

این ترکیب خصوصاً در ساحل مرکزی و شمالی ریشه دارد، و دامنه گسترده‌ای از سبکهای رقص و موسیقی که امروزه می‌شنویم، ایجاد می‌نماید. مثلاً، لیما مشهورترین سبک موسیقی والتز پرویی تحت عنوان «والس پروآنو» و «والسسیتو پروآنو» در همه جا می‌باشد. این ریتم شامل یک خواننده، یک گروه همخوانی، گیتار کریول، کاجیون پروئی و تعدادی ضرب زن (قاشق) است.

این نوع از موسیقی بطور گسترده‌ای از سوی " چابوکا گرانداً بزرگ رواج یافته که به عنوان مهمترین تدوینگر موسیقی " کریول ساحلی" با ترانه‌هایی همچون " گل عاشقانه"، " فینا استامپا"، و " خوزه آنتونیو" محسوب می‌شود. معمولاً دیگر ریتمهای شناخته شده " پرویان والس" عبارتند از " حیات روح کورازون"، نفرت من"، " مالکیت خصوصی"، " توده (مردم)"، و " روزاریو مادرم"، که برخی از این ترانه‌ها با نسخه بولرو یا سالسا از سوی هنرمندان کارائیبی درهم آمیخته شده است.

موسیقی آفریقیایی- پرویی معمولاً توسط یک جفت گیتار کریول، کاجیون، کاجیتا و یک نوع خاص از کوئیجادا دو بورو نواخته می‌شود.

نمونه‌هایی از این رقص‌ها، " فستجو" و " لاندیو" هستند که در جوامع " آفریقایی- پروئی در ساحل جنوبی رواج دارد. سوزانا باکا یک خواننده و تدوینگر موسیقی آفریقایی- پرویی است. او جایزه گرمی را در سال ۲۰۰۲ به خاطر آلبومش " ناله سیه پوستان " دریافت نمود. مارینرا یا زاماکوئکا از ساحل مرکزی لیما، رقص ملی کنونی پرو است، و این نام به افتخار دریانوردانی بوده که در جنگ پاسیفیک علیه نظامیان شیلی جنگیدند. در بین پرویی‌های ساحل، آن به عنوان یک رقص سنتی و نمونه همچون تانگو در آرژانتین می‌باشد. این رقص ترکیبی از سبک کوهلی اروپای شرقی، فلامنکو و ظرافت سبک پاسو هورس پرویی پدیدمی‌آورد. برخی از مردم نوبت می‌گیرند و در انتظار جشنواره سالانه مارینرا که در شهر تروجیلو در ماه ژولای با حضور هزاران نفر برگزار می‌شود، می‌مانند.

در ساحل شمالی خصوصاً لامبایکو و پیورا، مردم به خاطر رقص کوماناناس و توندرو مشهوریت فراوانی دارند. این قدیمی‌ترین و دورگه‌ترین نمادهای موسیقی پرواست و از ترکیب تداخلی مردم روما| کوهلی‌ها، بردگان آفریقایی و فرهنگهای مهاجر آندی گرفته شده است. موسیقی ساحلی پرو در ساختار غنی خود یک ساز محلی را به نام کاجیون شرکت داده است. این ساز بسیاری از اوقات با کاجیون اسپانیایی الاصل اشتباه گرفته شده که در دهه ۱۹۸۰ به وسیله پاکودلوچیا در اسپانیا عرضه شده بود اما حقیقت این است که کاجیون از زمان دوران استعماری در موسیقی پرو استفاده می‌شده است. اما آن ممکنست دارای تأثیر «کوهلی» باشد که ثابت نموده این ساز از زمانی که در توندرو، زاماکوئکا، رزابالوسا و ریتمهای کریول ساحل پرو پیش از عرضه دیگر سازها ریشه داشته، اصولاً از پرو سرچشمه می‌گیرد.

رقص‌ها[ویرایش]

[[Image:Marinera_Norteña.jpg|thumb|left|250px| Marinera Norteña، رایج‌ترین رقص در ساحل پرو[[

بین رقص‌های با ریشه بومی، تعدادی از آنها هستند که به کشاورزی| امر کشاورزی، شکار و جنگ مربوط می‌شوند. برخی از موارد رقص آرائی| رقص آرائی‌ها نفذ بارز مسیحیت را نشان می‌دهند. دو نمونه از رایجترین رقصهای آندی، کاشوا و هوآینو| واینو یا هوآینو هستند. کاشوا دارای یک ویژگی گروهی بوده و معمولاً به صورت دسته جمعی در داخل حومه یا فضاهای باز اجرا می‌شود. هوآینو یک «رقص سالنی» است. این رقص به صورت دو نفره و در فضای دربسته اجرا می‌شود. یاراوی و تریسته (رقص پرویی)| تریسته نیز دارای ریشه آندی می‌باشد. این دو رقص معمولاً به اتفاق ترانه‌های بزمی بسیار عاطفی اجرا می‌شوند.

رقص‌های دارای ویژگی رسوم مذهبی عبارتند از آچوکالو، پینکیلادا، لامرادا (رقصی با تقلید از قدم زدن لاما)، کوآلاوادا (رقص تقلیدی از (کار) نخ ریسنده| ریسندگان نخ)' و غیره. بین رقصهای شکاری، می‌توان از این نمونه‌ها ذکر نمود: لیپی- پولی و چوکوئلاس. این رقص‌ها، رقصهایی از آلتیپلانو مربوط به شکار ویکونیا هستند.

رقصهای جنگ کانند نیز وجود دارند مانند (رقص) چیرینگوآنو| چیرینگوآنو که ریشه‌ای آیمارایی دارد؛ چاتریپولی که سربازان رئالیست اسپانیایی را به طنز (سخره) می‌گیرد، و کناکناس که دربارهٔ سربازان شیلی است که جنگ پاسیفیک (۱۸۷۹) پرو را اشغال کرده بودند. همچنین رقصهای کارناوال (جشنواره‌ای) هم وجود دارند. یک کارناوال یک روز تعطیل غربی است که در بین آندی‌های پرو، بطور همزمان با کشاورزی| زمان (کشت) محصولات آن برگذار می‌شود. بسیاری از انواع جوامع روستایی| جوامع روستایی طی این تعطیلات با رسوم اجدادی و رقصهای ترکیبی آغاز زندگی (جوانان) را جشن می‌گیرند. زوجهای جدید ممکنست برای آن آماده شوند.

جذابترین و معروف‌ترین رقص عاشقانه در پرو مارینرا نورتنیا است. این رقص عشقبازی یک مرد را با زنی جوان نشان می‌دهد. گونه‌های محلی این رقص در ناحیه لیما| لیما و دیگر مناطق کشور وجود دارد.

جشنهای عمومی[ویرایش]

جشنهای عمومی حاصل بسیاری از سنت‌ها و اسطوره‌های هرشهرمی باشد. این جشنها همراه با موسیقی، رقص‌ها، وعده (های) غذایی و نوشیدنیهای خاص است. علاوه بر جشنهای مذهبی مانند کریسمس، (عید) پیکر مسیح| عید پیکر مسیح یا هفته مقوس، نمونه‌های دیگری وجود دارند که بیانگر تلفیق باورهای مردمان بومی| بومی‌ها با عقاید مسیحی است. نمونه‌ای از این نوع جشنها آلاسیتاس یک لغت به (زبان آیمارایی| آیمارا می‌باشد که بر طبق گفته برخی از افراد باسواد، به معنای «من را بخر» می‌باشد) که ترکیبی از پیشه‌ها و نمایشگاه مجسمه‌های کوچک سفالی| مینیاتور با رقص‌ها، وعده‌های غذایی و آئین مذهبی (دینی)| آئین نیایش است. نمونه دیگر سفر کویلور- ریتی (ناحیه کوسکو|کوزکو است که نوعی گردهمایی باستانی برای آپو (خدایان کوهستان)| آپو (رب النوع‌های حافظ کوه‌ها) با رفتن به یک معبد مسیحی در یک راه پیمایی طولانی| رهنوردی به بالای کوهی با بیش از m5000ارتفاع از سطح دریا است که با برف پوشیده شده است.

حمل و نقل[ویرایش]

پرو دارای یک شبکه بزرگراه‌های پرو| بزرگراه‌های ملی است که توسط «وزرات راه و ترابری» (وزارت ترابری و ارتباطات) یک سازمان دولتی اداره می‌شود. بزرگراه پان- آمریکن مهمترین آزادراه پرو است، که نقاط شمال و جنوب کشور و نیز پرو را از شمال به اکوادور و از جنوب به شیلی متصل می‌کند.

سبک تغذیه[ویرایش]

نوع غذاهای پرویی دارای تنوع زیادی است. گیاهان معمولی ازجمله ذرت، گوجه فرنگیها، موزهای بزرگ، سیب زمینی، رو کوتو (همچنین " فلفل سرخ" یا " اوچو" نیز نامیده می‌شود)، غاز، اولوکو، آووکادو ("پالتا ") (درخت) شیرین بر، لیوکوما، و آناناس (" آناناس") هستند. گوشت از جانورانی تأمین می‌شود همچون هوئمول (جانورشناسی)| گوزن آندی (شبیه به گوزن کوچک سرخ نر)، لاما، و خوک گینه‌ای ("کوی"). سنتهای آشپزی سبک تغذیه آمریکای جنوبی| آمریکایی، سبک تغذیه اروپایی | اروپایی و مراکشی| مغربی وعده‌های غذایی جدید و روشهای تهیه آنها را برای ترکیب با هم درآمیخته است. ورور افریقایی‌ها و چینی‌ها نیز توسعه آشپزی پروئی| آشپزی ترکیبی را تحت تأثیر قرار داده است.

آشپزی پروئی در صحنه تذیه جهانی متداولتر می‌شود. غذاهای پرویی ترکیبی از غذای آمریندی و اسپانیایی تحت تأثیر گروه‌های دیگر از جمله آفریقاییها، ایتالیایی‌ها، چینی‌ها و ژاپنی‌ها است، که همه محتویات و سنتهای غذایی خود را با هم ترکیب می‌کنند.

تنوع اقلیمی پرو امکان پرورش گستره وسیعی از محصولات را ممکن می‌سازد. انواع متعددی از سیب زمینی، ذرت و فلفل شیلی (سرخ) از کوه‌های آند وجود دارد که روکوتو یکی از رایجترین آنها است. ماهی و غذای دریایی از ساحل پاسیفیک، انبه‌ها و لیموترش از دره‌های ساحلی، و موز و مانیوک (میوه کاساو) از جنگلهای آمازون به عنوان محتویات بارزی به غذای ملی افزوده می‌شود.

برخی از نمونه غذاهای پرویی عبارتند از میگوی آب‌پز (چوپه د کامارونز)، و آنتیکوچوس (دل گاو که با سیخ کباب می‌شود). گیاه اولوکو با چارکو (گوشت گاو وحشی)، غذایی است در روغن داغ که از اولوکو چارکو درست می‌شود، غذای پاچامانکا| پاچامانکای آندی شامل انواع گوشت‌ها، (گیاهان) زیرزمینی و ویسیا فابا| باقلا است که در اجاق سنگی پخته می‌شود، و پیاز یک نمونه خوب از غذای چینی است اما با سیب زمینی سرخ کرده طبخ می‌شود. پیکانته دکوی یک غذای روغندار از گوشت سرخ کرده خوک گینه‌ای است.

شناخته شده‌ترین و رایجترین غذای پرویی سویچه است، عبارتست از ماهی و حلزون صدفداری که در آی لیمو خوابانده شده است. رایجترین نوع سویچه یک نوع پیش خوراک غذای دریایی است که در آن ماهی با پیاز و فلفل تند در آب لیمو خوابانده می‌شود، اما پخته نمی‌گردد. اسید آبلیمو، پروتئین را دگرگون کرده و رنگ ماهی سفید می‌شود، و آن را «می‌پزد». انواع متنوعی از غذای سویچه وجود دارد که تنها شامل ماهی، صدف، یا یک غذای ترکیبی دریایی می‌باشد. نمونه غذای دیگر مواد خام آن که از کوه‌های آند به دست می‌آید، عبارتند از: هومیتا (تاماله)، کباب گوشت خوک گینه‌ای، پاپا الا هوآنکاینا، ژله دریایی، چیلکانو، سودادو، آگوادیتو، تالارین سالتادو، مرغ فلفل زده، آروز کن پولو (جوجه پلو)، سکو درز، چیکارونز، تاکوتاکو، کاراپولکرا (سیب زمینی خشک)، چنچولی، سالچیپاپاس، موندون گوئیتو الا ایتالیانا، چنفاینیتا، اکوپا، غذاهای گوناگون چیفا (غذای چینی تهیه شده با مواد پرویی)، استوفادو، بیستک الاپوبره، آروز کن پوتو، روکوتو رلنو، امپاناداس، پولو الابراسا، (گوشت) خوکچه، پیکانته دماریسکوز، و تورون ددونیاپپا.

کارامل نیز به عنوان غذای سفید در پرو شناخته می‌شود، و یک غذای بسیار رایج است. کرما چانتیلی نیز یکی از کیک‌های بسیار متداول می‌باشد. دسرهای دیگر غذایی عبارتند از مازامورا مورادا، آروز کن لچه، کیک میوه‌ای، پیکارونز، کرما ولتیادا، لچه آسادا و تورتا هلادا.

غذای پروئی می‌تواند همراه با نوشیدنیهای رایجی مانند چیچا دجورا صرف شود که با ذرت خشک شده در آفتاب تهیه می‌شود. همچنین چیچاهای دیگری نیز هستند که از ذرت ارغوانی و بادام زمینی تهیه می‌شوند. رایجترین نوشیدنی غیرالکلی اینکا کولا نامیده می‌شود که یک نوع لیموناد کرم رنگ مایل به زرد است، اما لیمونادهای دیگر متداولتر هستند، همچون کولا اینگلسا، گوآرانا باکوس، و دیگر لیمونادهای بسیار رایج میوه‌ای همچون پرتغالی، آناناسی، و لیموئی. معروفترین نوشیدنی پرو پیسکو است که توسط شرکت پروئی ایکا تولید می‌شود.

ورزشها[ویرایش]

' فوتبال: رایجترین ورزش پرو فوتبال (انگلیسی) است و پرو در جام جهانی این چنین ظاهر شده است: ۱۹۳۰، ۱۹۷۰ (یک چهارم نهایی)، ۱۹۷۸ (یک چهارم نهایی)، ۱۹۸۲ و دو جام یادبود کوپا آمریکا. بیشتر جمعیت پرو مسابقات جام جهانی را از طریق تلویزیون دنبال می‌کنند. اسطوره‌های فوتبال از پرو عبارتند از هوگو سوتیل، چزار کوتو، روبرتو چاله، خوزه چومپیتاز، پرسی روجاس، خوآن کارلوس اوبلیتاس و تئوفیلو کوبیلاس: که بهترین مهاجم در فینال جام‌های جهانی با ۱۰ گل زده است.

بازیکنان سرشناس فعلی آن عبارتند از دفاع میانی نولبرتو سولانو (در تیم نیوکاسل یونایتد)، و مهاجمانی همچون کلودیو پیزارو (اف سی. بایرن مونیخ)، خوزه پائولو گوئررو (اس وی. هامبورگ) و جفرسون فارفیان (پی اس وی آیندهوون). تیمهای دانشکده ورزش، آلیانزای لیما، اسپورتینگ کریستال، و سینسیانو بزرگترین تیم‌ها در پرو هستند. در سال ۲۰۰۳، سینسیانو با شکست دادن باشگاه آرژانتینی ریورپلاته، جام آمریکای جنوبی| کوپاسودآمریکا را برد، و سپس توانست در سوپرجام میامی، قدرت خانگی آمریکای جنوبی بوکاجونیورز از آرژانتین را نیز شکست دهد.

' تکواندو: خوآن کارلوس گامارا، برنده مدال نقره سیزدهمین دوره مسابقات آمریکای جنوبی، آرکوئیپای، پرو۱۹۹۷. دارنده مدال برنز یازدهمین دوره قهرمانی تکواندو پان آمریکن، لیمای پرو۱۹۹۸. نفر نوزدهمین در رتبه‌بندی مردان جهان (سبک وزن و وزن سنگین)، ۲۰۰۱. دانده مدال طلای مسابقات آزاد آمریکا، ایالات متحده۲۰۰۲. عضو موزه مشاهیر فدراسیون جهانی تکواندو، سئول کره جنوبی. [[Image:TkdChamp.jpg|thumb|right| ژان کارلوی گامارا (سمت راست) به عنوان برنده اعلام می‌شود. [[

 والیبال : والیبال زنان از ورزش‌های رایج دیگر است (مدال نقره در بازیهای المپیک سئول ۱۹۸۸، مقام نائب قهرمانی جهان در ۱۹۸۲ و ۱۲ بار قهرمانی آمریکای جنوبی).

موجسواری: فلیپه پومار، مقام دوم قهرمانی موجسواری جهان، پرو۱۹۶۵، سوفیا مولانوویچ، قهرمان جهانی موجسواری زنان جهان در سال۲۰۰۴و ۲۰۰۵.

قایقرانی: پرو تنها کشور منطقه است که ۶ سال متوالی برنده جام جهانی در گروه « خورشید ماهی» شده است. علاوه براین، پرو جامهای قهرمانی آمریکای مرکزی، آمریکای جنوبی و کارئیب را در همان دسته برده است. در گروه آپتیمیست (خوشبین)، در یک « مسابقه تیمی» سه بار در سالهای ۱۹۹۷، ۱۹۹۸ و ۱۹۹۹ قهرمان جهان شده است.

تیراندازی: تیراندازان پروئی ۳ مدال از مجموع ۴ مدال بازیهای المپیک| المپیک را احراز نمودند. ادوین واسکوئزتنها برنده پروئی مدال طلا در بازیهای المپیک ۱۹۴۸ بود، در حالی که فرانچسکو بوزا (۱۹۸۴ لوس آنجلس)، و خوآن جیها (۱۹۹۲بارسلونا) هردو برندگان مدال نقره بودند.

' تنیس: لوئیز هورنا و جائیم یزاگا مشهورترین تنیس بازان پروئی هستند. عضو موزه مشاهیر تنیس و برنده جام دیویس و ویمبلدون، الساندرو اولمدو در پرو متولد شده ولی برای آمریکا بازی می‌کند.

پالتا فرانتون[ویرایش]

[[Image:Paleta Fronton.jpg|thumb|right| دو مرد در حال بازی پالتا فرانتون در لیمای پرو می‌باشند. [[

 پالتا فرانتون یک ورزش متولد شده در لیما در سال ۱۹۴۵ درباشگاه «رگاتاز لیما» است. این ورزش دارای ریشه‌هایی در « پلوتا واسکا» است که توسط فاتحین اسپانیولی آورده شده است و نوع خانگی « پلوتا مانو» آن به اشتباه در آن زمان به دلیل نفوذ انگلیس  «هندبال» نامیده می‌شد.

پالتا فرانتون با یک میله چوبی، گرافیتی یا کربنی و یک توپ سیاه پلاستیکی بازی می‌شود. زمین بازی شامل یک دیوار بتونی به ارتفاع ۵ متر و پهنای ۶ متر با خطوطی بر روی آن است که محدوده زمین بازی را مشخص می‌کند و همچون تنیس نواحی دریافت توپ را معلوم می‌سازد.

جستارهای وابسته[ویرایش]

* « خواننده پرو: تاریخ، فرهنگ، سیاست»، چاپ دانشگاه دوک، ویرایش دوم۲۰۰۵،

شابک ۰۸۲۲۳۳۶۴۹۹

همچنین نگاه کنید به[ویرایش]

ارتباطات در پرو
روابط خارجی پرو
فهرست مشاهیر پرو
(ارتش) نظامی در پرو
دوشیزه پرو
قانون تابعیت پرو
تعطیلات عمومی در پرو
حمل و نقل در پرو
انجمن پیشاهنگان پرو

پیوند به بیرون[ویرایش]

 باستان‌شناسی

[http://www.inkanatura.com/aboutculturesandarchaeologicalsites.asp

اطلاعات باستان‌شناسی از شمال پرو[[

 سیاست

آمریکای جنوبی اقیانوس آرام جنوبی

اتحادیه کشورهای آمریکای جنوبی جامعه کشورهای (حوزه) آند مرکوسور سازمان کشورهای آمریکایی

الگو:15 G

پرو مقوله: کشورهای آمریکای جنوبی مقوله: کشورهای اسپانیولی زبان مقوله: کشورهای 15 G انگلیسی:Peru

ن ب و اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد
اعضای دائمی	ایالات متحده آمریکا بریتانیا فرانسه چین روسیه
۲۰۱۶–۲۰۱۷	مصر ژاپن سنگال اوکراین اروگوئه
۲۰۱۷	ایتالیا
۲۰۱۷–۲۰۱۸	بولیوی اتیوپی قزاقستان سوئد