مخچه

مخچه
A human brain, with the cerebellum colored in purple
Drawing of the human brain, showing cerebellum and پل مغز
جزئیات
بخشی از	Metencephalon
سرخرگ‌ها	SCA, AICA, PICA
سیاهرگ‌ها	superior, inferior
شناسه‌ها
MeSH	D002531
نورونیمز	643
شناسه نورولکس	birnlex_1489
TA98	A14.1.07.001
TA2	5788
FMA	67944

مخچه عریض ترین قسمت مغز عقبی(hind brain) است که در حفره ی جمجمه ای عقبی(posterior cranial fossa) قرار دارد.

مخچه از نظر لغوی کلمه ای لاتین بوده و به معنی مغز کوچک می باشد. مخچه بزرگترین بخش مغز خلفی بوده و در حفره ی مغزی خلفی یعنی در عقب بصل النخاع و پل مغزی و در زیر چادر مخچه ای قرار می گیرد. مخچه مسئول هماهنگ کردن حرکات ارادی بدن می باشد. در بخش قدامی ٬ مخچه در مجاورت با بطن چهارم مغزی ٬ پل مغزی و بصل النخاع قرار گرفته و در ناحیه ی خلفی تحتانی در مجاورت با بخش صدفی استخوان پس سری و در ناحیه ی فوقانی در مجاورت با چادر مخچه ای قرار دارد. مخچه ظاهری شبیه تخم مرغ داشته و دچار مقداری تغییر شکل شده است ٬ بدین معنی که از بالا به پایین پهن شده و در خط وسط فشرده شده و از طرفی به طرف دیگر کشیده شده است. مخچه وزنی معادل با 150 گرم دارد(مردان بزرگسال). در بالغین وزن مخچه یک هشتم و در اطفال یک بیستم وزن مغز را تشکیل می دهد.

وظیفه و نحوه ی عملکرد

مخچه به تنهايي نمي تواند باعث کنترل اعمال عضلاني شود. بلکه هميشه با همکاري ساير سيستم هاي کنترل حرکت، عمل مي کند. مخچه نقش هاي عمده اي در زمان بندي فعاليت هاي حرکتي و در رفتن سريع و نرم از يک حرکت به حرکت بعدي بازي مي کند. به طورکلي مخچه داراي تقريباً 30 ميليون واحد عملي تقريباً يکسان است. اگر چه اکثر تصميم گيري ها به وسيله قشر(کورتکس) مغز صورت مي گيرد، اما چگونگي تنظيم تعادل، تونسيته عضلات، جهت حرکات و ميزان نيروي لازم جهت انجام يک حرکت به وسيله عضلات و نيز تعيين اين که کدام عضو اين حرکت را انجام دهد به عهده مخچه است.

مخچه از قديم يک "ناحيه ساکت مغز" خوانده شده است و اين موضوع به طور عمده به اين دليل است که تحريک الکتريکي اين ساختار هيچ گونه احساسي توليد نمي کند و به ندرت موجب حرکت مي شود. با اين وجود حذف مخچه واقعاً موجب غيرطبيعي شدن شديد حرکت ما مي شود. مخچه به ويژه براي کنترل فعاليت هاي عضلاني بسيار سريع از قبيل دويدن، ماشين نويسي، نواختن پيانو و حتي صحبت کردن اهميت حياتي دارد. نبود اين ناحيه از مغز موجب ناهماهنگ شدن تقريباً کامل اين فعاليت ها مي شود. با وجودي که نبود مخچه موجب فلج شدن هيچ عضله اي نمي شود. اما چگونه مخچه مي تواند تا اين حد مهم باشد در حالي که هيچ گونه توانايي مستقيمي براي ايجاد انقباض عضله ندارد؟ پاسخ اين است که مخچه به برنامه ريزي متوالي(حرکت پشت سر هم) فعاليت هاي حرکتي کمک کرده و هم چنين فعاليت هاي حرکتي بدن را به طور مرتب کنترل مي کند و آن ها را تصحيح مي کند تا اين حرکات با پيام هايي که از طرف مغز ديکته مي شود، مطابقت پيدا کند.

در واقع مخچه به طور مداوم اطلاعات جديد را از نواحي کنترل حرکت(در مغز و نخاع) دريافت مي کند. هم چنين اطلاعاتي از قسمت هاي مختلف بدن از قبيل ماهيچه، مفصل، پوست، چشم و گوش دريافت مي کند. سپس مخچه حرکاتي را که واقعاً انجام شده اند را با حرکاتي که مورد نظر سيستم حرکتي بوده مقايسه مي کند. اگر اين دو حرکت به طور رضايت بخشي با هم نخوانند، آن گاه پيام هاي مناسب براي لحظه اي مجدداً به داخل سيستم حرکتي ارسال مي شوند تا سطوح فعاليت عضلات ويژه را کاهش يا افزايش دهند. همچنين مخچه هنگامي که حرکت کنوني فرد هنوز در حال انجام است، در برنامه ريزي حرکت متوالي بعدي(در جزيي از ثانيه جلوتر از آن) به قشر مغز کمک مي کند. مخچه از حرکات کنوني خود نيز درس مي گيرد. به اين معني که اگر حرکتي آن طوري که دقيقاً مورد نظر بوده انجام نشود، مدار نوروني مخچه ياد مي گيرد که دفعه بعد حرکت قوي تر يا ضعيف تري انجام دهد و انقباضات بعدي عضله را با حرکات مورد نظر تطبيق دهد. از جمله علايمي که نشانه صدمه خوردن به مخچه است، عبارتند از: اختلال در تکلم، تلوتلو خوردن هنگام راه رفتن و لرزش در جريان انجام کار ارادي. هم چنين صدمه به مخچه باعث مي شود که شخص توانايي انجام حرکات دقيق را نداشته باشد. به عنوان مثال نتواند خط راست بکشد يا با چکش روي ميخ بکوبد. البته بايد توجه داشت که نوع اختلال ايجاد شده بستگي به نوع آسيب وارد شده دارد. به عنوان مثال در صورت وارد آمدن آسيب جزيي به قشر مخچه، فرد مي تواند حرکات معمول خود را به آهستگي انجام دهد.

ویژگی ها

1. مخچه مانند مخ از دو نیمکره چپ و راست تشکیل یافته‌است که توسط بخشی به نام کرمینه از هم جدا شده‌اند.
2. مخچه از بخش خاکستری در خارج و ماده سفید در مرکز تشکیل شده‌است.
3. سایر نورون های حسی ماهیچه‌ها به مخچه می‌رود و نیز از چشم و گوش نیز شاخه‌ای از عصب به مخچه می‌رود.

منابع

• زیست‌شناسی و آزمایشگاه ۲، سال سوم آموزش متوسطه. ۱۳۸۶.