پویاییشناسی سیستمها: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{در دست ویرایش ۲|ماه=مارس|روز=۷|سال=۲۰۱۲|چند = 2}}{{Nobots}} |
|||
'''پویاییهای سامانه''' یا '''پویاییشناسی سامانهها''' {{انگلیسی|System dynamics}}، روشی برای درک رفتارهای یک [[سامانههای پیچیده|سامانه پیچیده]] در طول زمان است. در این روش با تمرکز بر حلقههای بازخورد (Feedback Loops) درون سیستم، تأثیرات غیرخطی و تاخیرهای زمانی در میان متغیرها و همچنین ماهیت انباشتی و یا جریانی متغیرها به بررسی رفتار یک سیستم میپردازند. |
'''پویاییهای سامانه''' یا '''پویاییشناسی سامانهها''' {{انگلیسی|System dynamics}}، روشی برای درک رفتارهای یک [[سامانههای پیچیده|سامانه پیچیده]] در طول زمان است. در این روش با تمرکز بر حلقههای بازخورد (Feedback Loops) درون سیستم، تأثیرات غیرخطی و تاخیرهای زمانی در میان متغیرها و همچنین ماهیت انباشتی و یا جریانی متغیرها به بررسی رفتار یک سیستم میپردازند. |
||
با توجه به ماهیت عددی روش پویاییهای سامانه، این امکان وجود دارد که مدلهای مبتنی بر این روش را با استفاده از رایانه شبیهسازی کرد و با مجموعه پارامترها و متغیرهای مختلف وضعیت سیستم برای یک بازه زمانی در آینده را پیشبینی نمود. |
با توجه به ماهیت عددی روش پویاییهای سامانه، این امکان وجود دارد که مدلهای مبتنی بر این روش را با استفاده از رایانه شبیهسازی کرد و با مجموعه پارامترها و متغیرهای مختلف وضعیت سیستم برای یک بازه زمانی در آینده را پیشبینی نمود. |
||
خط ۱۳: | خط ۱۵: | ||
== تاریخچه == |
== تاریخچه == |
||
روش پویاییهای سامانه در اواخر دههٔ پنجاه میلادی توسط جی فارستر در دانشگاه MIT بنیان نهاده شد. جی فاستر که همچنین به عنوان مخترع حافظهٔ مغناطیسی نیز شهرت دارد بعد از جابهجایی به دانشکدهٔ مدیریت Sloan همین دانشگاه روش داینامیک سیستم را برای سیستمهای مختلف از جمله سیستمهای اقتصادی و اجتماعی به کار برد. اولین مقالهٔ منتشر شده از جانب وی با این مضمون مربوط به مقالهای است که در سال ۱۹۵۶ در مجله Harvard Business Review و با عنوان پویاییهای صنعتی منتشر شد. |
روش پویاییهای سامانه در اواخر دههٔ پنجاه میلادی توسط جی فارستر در دانشگاه MIT بنیان نهاده شد. جی فاستر که همچنین به عنوان مخترع حافظهٔ مغناطیسی نیز شهرت دارد بعد از جابهجایی به دانشکدهٔ مدیریت Sloan همین دانشگاه روش داینامیک سیستم را برای سیستمهای مختلف از جمله سیستمهای اقتصادی و اجتماعی به کار برد. اولین مقالهٔ منتشر شده از جانب وی با این مضمون مربوط به مقالهای است که در سال ۱۹۵۶ در مجله Harvard Business Review و با عنوان پویاییهای صنعتی منتشر شد. |
||
==موضوعات پویاییهای سامانه== |
|||
عناصر نمودارهای پویاییهای سامانه، بازخورد، انباشتگی جریانها در انباشتها و تأخیرهای زمانی هستند. |
|||
بعنوان تصویری از نحوهٔ استفاده از پویاییهای سامانه، سازمانی را در نظر بگیرید که برای معرفی یک محصول مصرفی بادوام جدید نوآورانه برنامهریزی میکند. چنین سازمانی بهمنظور طراحی برنامههای بازاریابی و تولید، به درک پویاییهای ممکن بازار نیاز دارد. |
|||
===نمودارهای حلقهای علیتی=== |
|||
در روششناسی پویاییهای سامانه، یک مسئله یا یک سامانه (مثلاً [[بومسازگان]]، [[نظام سیاسی|سامانه سیاسی]] یا [[سامانه مکانیکی]]) نخست بعنوان نمودار حلقهای علیتی نمایش داده میشود. یک نمودار حلقهای علیتی نقشهٔ سادهای از یک سامانه، همراه با همهٔ اجزای تشکیلدهنده و برهمکنشهای آنهاست. با تسخیر برهمکنشها و در نتیجه حلقههای بازخورد (شکل زیر را ببینید)، یک نمودار حلقهای علیتی ساختار یک سامانه را نشان میدهد. با درک ساختار یک سامانه، امکان تعیین رفتار یک سامانه در طول یک دورهٔ زمانی مشخص امکانپذیر میشود. |
|||
== منابع == |
== منابع == |
نسخهٔ ۷ مارس ۲۰۱۲، ساعت ۱۴:۵۱
این مقاله هماکنون برای مدتی کوتاه تحت ویرایش عمده است. این برچسب بهمنظور جلوگیری از تعارض ویرایشی اینجا گذاشته شدهاست. لطفاً تا زمانی که این پیام در اینجا نمایش داده میشود، ویرایشی در این صفحه انجام ندهید. این صفحه آخرین بار در ۷ مارس ۲۰۱۲، ساعت ۱۴:۵۱ (ساعت هماهنگ جهانی) (۱۲ سال پیش) ویرایش شده است – این زمان تخمینی موجود در میانگر است؛ . اگر این صفحه در چند ساعت اخیر ویرایش نشده است، لطفاً این الگو را حذف کنید. اگر خودتان این الگو را به صفحه اضافه کردهاید، لطفاً در میانهٔ بازههای مختلف ویرایشی آن را حذف کنید یا با {{در دست ساخت}} جایگزین کنید. |
پویاییهای سامانه یا پویاییشناسی سامانهها (به انگلیسی: System dynamics)، روشی برای درک رفتارهای یک سامانه پیچیده در طول زمان است. در این روش با تمرکز بر حلقههای بازخورد (Feedback Loops) درون سیستم، تأثیرات غیرخطی و تاخیرهای زمانی در میان متغیرها و همچنین ماهیت انباشتی و یا جریانی متغیرها به بررسی رفتار یک سیستم میپردازند. با توجه به ماهیت عددی روش پویاییهای سامانه، این امکان وجود دارد که مدلهای مبتنی بر این روش را با استفاده از رایانه شبیهسازی کرد و با مجموعه پارامترها و متغیرهای مختلف وضعیت سیستم برای یک بازه زمانی در آینده را پیشبینی نمود.
بررسی اجمالی
پویاییهای سامانه با حلقههای بازخورد و تأخیرهای زمانی سروکار دارد که رفتار کل سامانه را مورد تأثیر قرار میدهند. چیزی که استفاده از پویاییهای سامانه را از دیگر رویکردهای مطالعهٔ سامانههای پیچیده متمایز میسازد استفاده از حلقههای بازخورد و انباشت و جریان است. این عناصر به شرح چگونگی نمایش تأثیرات غیر خطی در سامانههای بظاهر ساده کمک میکنند.
پویاییهای سامانه یک روششناسی و روش مدلسازی ریاضی برای چارچوببندی، درک، و بحث پیرامون موضوعات و مسائل پیچیده است. در حالیکه در دههٔ ۱۹۵۰ برای کمک به مدیران شرکتها بمنظور بهبود درکشان از فرایندهای صنعتی ایجاد شد، در حال حاضر پویاییهای سامانه در تمام بخش عمومی و خصوصی بمنظور طراحی و آنالیز سیاستها بکار میرود.
در دههٔ ۱۹۹۰ نرمافزار مناسب پویاییهای سامانه در نسخههای کاربرپسند توسعه یافت و به سامانههای گوناگون اعمال شد. مدلهای پویاییهای سامانه، مشکل همزمانی (علت و معلول متقابل) را با بروزرسانی کلیهٔ متغیرها در افزایشهای زمانی کوچک با بازخوردهای مثبت و منفی و تأخیرهای زمانی برای ساختاربندی تعاملات و کنترل، حل میکنند. احتمالاً بهترین مدل شناختهشدهٔ پویاییهای سامانه مربوط به کتاب «محدودیتهای رشد»[۱] چاپ ۱۹۷۲ باشد. این مدل پیشبینی میکند که رشد تصاعدی منجر به فروپاشی اقتصادی در سدهٔ ۲۱ میلادی تحت طیف گستردهای از سناریوهای رشد شود.
پویاییهای سامانه جنبهای از نظریهٔ سامانهها بعنوان روشی برای درک رفتار پویای سامانههای پیچیده است. اساس روش، درک این مسئله است که ساختار هر سامانه — با روابط دایرهای، بههمپیوسته، و گاهی با تأخیر زمانی بین اجزایشان — اغلب به همان اندازهای در تعیین رفتار اهمیت دارد که خود اجزاء بصورت منفرد. مثالهایش نظریه آشوب و پویاییهای اجتماعی است. همچنین ادعا شده که اغلب به دلیل وجود خواص کلیای که نمیتوان آنها را در خواص اجزاء یافت، در برخی موارد نمیتوان به توضیح رفتار کل در قالب رفتار اجزاء پرداخت.
تاریخچه
روش پویاییهای سامانه در اواخر دههٔ پنجاه میلادی توسط جی فارستر در دانشگاه MIT بنیان نهاده شد. جی فاستر که همچنین به عنوان مخترع حافظهٔ مغناطیسی نیز شهرت دارد بعد از جابهجایی به دانشکدهٔ مدیریت Sloan همین دانشگاه روش داینامیک سیستم را برای سیستمهای مختلف از جمله سیستمهای اقتصادی و اجتماعی به کار برد. اولین مقالهٔ منتشر شده از جانب وی با این مضمون مربوط به مقالهای است که در سال ۱۹۵۶ در مجله Harvard Business Review و با عنوان پویاییهای صنعتی منتشر شد.
موضوعات پویاییهای سامانه
عناصر نمودارهای پویاییهای سامانه، بازخورد، انباشتگی جریانها در انباشتها و تأخیرهای زمانی هستند.
بعنوان تصویری از نحوهٔ استفاده از پویاییهای سامانه، سازمانی را در نظر بگیرید که برای معرفی یک محصول مصرفی بادوام جدید نوآورانه برنامهریزی میکند. چنین سازمانی بهمنظور طراحی برنامههای بازاریابی و تولید، به درک پویاییهای ممکن بازار نیاز دارد.
نمودارهای حلقهای علیتی
در روششناسی پویاییهای سامانه، یک مسئله یا یک سامانه (مثلاً بومسازگان، سامانه سیاسی یا سامانه مکانیکی) نخست بعنوان نمودار حلقهای علیتی نمایش داده میشود. یک نمودار حلقهای علیتی نقشهٔ سادهای از یک سامانه، همراه با همهٔ اجزای تشکیلدهنده و برهمکنشهای آنهاست. با تسخیر برهمکنشها و در نتیجه حلقههای بازخورد (شکل زیر را ببینید)، یک نمودار حلقهای علیتی ساختار یک سامانه را نشان میدهد. با درک ساختار یک سامانه، امکان تعیین رفتار یک سامانه در طول یک دورهٔ زمانی مشخص امکانپذیر میشود.
منابع
- Wikipedia contributors, «System dynamics,» Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=System_dynamics&oldid=144666008 (accessed July 15, 2007).
- نظامالدین فقیه, سیستمهای پویا: اصول و تعیین هویت ۹۶۴-۴۵۹-۸۰۶-۷:شابک[۲][۳]
- System dynamics، مشارکتکنندگان ویکیپدیای انگلیسی، برداشتشده در ۵ مارس ۲۰۱۲.
پانویس
- ↑ The Limits to Growth
- ↑ سیستمهای پویا: اصول و تعیین هویت
- ↑ System Dynamics: Principles and Identification