پراش

پَراش یا تَفَرُّق (به انگلیسی: Diffraction) پدیده‌ای‌ست هنگام برخورد موج با یک مانع یا شکاف، که به صورت خمش موج دور گوشه‌های مانع یا شکاف (روزنه) و انتشار آن به درون ناحیه سایه مانع، تعریف می‌شود.

این پدیده موجب می‌شود تا موج خودش را ترمیم کرده، امکان دریافت موج هنگامی که مانعی میان منبع و دریافت‌کننده است، فراهم شود؛ هرچند که این هیچ‌گاه مانند وضعیت اولیه‌اش نیست. ایجاد نیم موج یا یک آلترنانس از یک موج کامل را پراش یا شکستگی موج گویند. در پدیدهء دوپلر این اتّفاق به صورت نیم سایه روی پرده دیده می شود.

تاریخچه

اولین مطالعه تفصیلی منتشرشده دربارهٔ انحراف نور از مسیر مستقیم توسط فرانچسکو گریمالدی در قرن هفدهم انجام گرفت و آن را پراش نامید.

رنگ‌های روی تار عنکبوت تا حدی به علت پدیدهٔ پراش است.

در توصیف پدیده‌های نوری، رویکردهایی متعددی بوده‌اند. در اولین رویکرد نور به عنوان یک پرتو با جهت انتشار مشخص و با انتشار خطی در نظر گرفته می‌شد. این رویکرد به نور، با نام نورشناخت هندسی شناخته می‌شود. هنگام مطالعه پدیده‌های متعددی که در طبیعت اتفاق می‌افتد، پدیده‌هایی نیز با این رویکرد قابل تفسیر نبودند. پدیده پراش یکی از آن‌هاست. برای مطالعه این پدیده‌ها پس از کشف ماهیت الکترومغناطیسی و موجی نور، نورشناخت موجی بنیان نهاده شد. مشاهدات نشان می‌داد که انحراف از مدل هندسی نور در کناره مرزهای سایه‌ها و جاهایی که تعداد زیادی از پرتوها به هم می‌رسند بیشتر خود را نشان می‌دهد. این انحراف به صورت نواحی تاریک و روشن خود را نشان می‌داد. تئوری پراش عمدتاً به بررسی این انحراف‌ها می‌پردازد.

بررسی پراش نور

گوستاو کیرشهف توانست مبنایی ریاضی برای کارهای فِرِنل بدست آورد که به نظریه کیرشهف (تئوری انتگرالی کیرشهف) موسوم شد. البته تئوری موجی به دو بخش تئوری اسکالر موجی و تئوری برداری موجی تقسیم می‌شود. آخرین تئوری، که به مطالعه ماهیت نور می‌پردازد به تئوری نور فوتونی یا نورالکترودینامیک کوانتومی یا همان نورشناخت کوانتومی موسوم است که در آن نور را به صورت کوانتاهایی به نام فوتون در نظر می‌گیرد.

جستارهای وابسته

• پراش اشعه ایکس