ویکی‌پدیا:نظرخواهی/نام‌گذاری در ابهام‌زدایی از مکان‌های جغرافیایی

پیشینهٔ بحث‌های مرتبط

• ویکی‌پدیا:قهوه‌خانه/گوناگون/بایگانی ۲۴#برخی نام‌گذاری‌ها
• ویکی‌پدیا:قهوه‌خانه/گوناگون/بایگانی ۴۲#همکاری در بازبینی
• بحث کاربر:Fatemi/بایگانی ۱۵#پی‌گیری انتقال عنوان‌ها به شیوهٔ ابهام‌زدایی صحیح
• بحث ویکی‌پدیا:ابهام‌زدایی#نظرها
• استفاده از ویرگول به جای پرانتز برای ابهام‌زدایی جای‌نام‌های غیرفارسی
• استفاده نادرست از ویرگول به جای پرانتز برای ابهام‌زدایی
• شهرستان یا ایالت یا استان
• کاربر:Hosseinronaghi
• درخواست راهنمایی از کاربر مهدی صفار در خصوص نام‌گذاری ابهام‎زدایی
• دست نگه‌دارید

رهنمود نام‌گذاری در ابهام‎زدایی دو شکل از ابهام‌زدایی را مشخص کرده‌است:

• ابهام‌زدایی طبیعی: هنگامی از این روش استفاده می‌شود که عبارت جایگزینی وجود داشته باشد (مثل «کبد» و «جگر» برای تمایز کبد چرب و جگر چرب) یا عبارت دارای پسوند یا پیشوندی وجود داشته باشد (مثل زبان اسپانیایی بجای اسپانیایی) که غیر مبهم، رایج و واضح باشد.
• ابهام‌زدایی با پرانتز: یک کلمه یا عبارت ابهام‌زدا می‌تواند داخل پرانتز به عبارت دارای ابهام اضافه شود. عبارت یا کلمهٔ داخل پرانتز باید:
  • یک دسته‌بندی عمومی باشد که موضوع را در بر می‌گیرد (تا جای ممکن باید از کاربرد اسم خاص خودداری کرد)، مثل مشتری (سیاره) یا باز (پرنده)، یا
  • رشته یا زمینهٔ مورد استفادهٔ موضوع باشد، مثل قطر (هندسه) یا کشش (اقتصاد)، یاندرتاً صفتی در توضیح عنوان باشد.

این رهنمود همچنین ذکر می‌کند که برای ابهام‌زدایی از مکان‌های جغرافیایی در ویکی‌پدیای فارسی از پرانتز (و نه کاما «،») استفاده می‌کنیم. اما در ویکی‌پدیای فارسی ابهام‌زدایی با کاما به وفور رخ داده‌است (هم در عنوان مقاله‌ها، هم در متن پیوندهایی که به آن مقاله‌ها داده شده‌است). این مسئله به خصوص برای نام مکان‌های جغرافیایی (شهرها، روستاها و ...) که خارج از ایران قرار دارند رخ داده‌است. ذکر چند مثال مفید است: ابنیزر، نیو ساوت ولز (حومهٔ شهری در استرالیا)، سالاوات، روسیه (شهری در روسیه)، ونیز، لس‌آنجلس (شهرکی در ایالات متحده)، تریکو، اسپانیا (شهری در این کشور).

ریشهٔ این مسئله احتمالاً ترجمهٔ مقاله‌ها از ویکی‌پدیای انگلیسی است؛ در ویکی‌پدیای انگلیسی از کاما برای ابهام‌زدایی مکان‌های جغرافیایی استفاده می‌شود. بررسی مختصری که روی اسامی روستاهای ایالات متحده و روستاهای ایران انجام شد نیز نشان داده که در هر دو مورد ویکی‌پدیای انگلیسی در عنوان صفحهٔ مربوط از کاما بسیار استفاده کرده و از پرانتز خیلی کم استفاده کرده، در صورتی که ویکی‌پدیای عربی و آلمانی و فرانسوی و آذربایجانی و ایتالیایی و چند زبان دیگر، از پرانتز استفاده شده‌است (ر.ک بحث ویکی‌پدیا:نظرخواهی/نام‌گذاری در ابهام‌زدایی از مکان‌های جغرافیایی#تخمین وضعیت فعلی ویکی‌پدیای فارسی).

برای این نظرخواهی، یک بررسی در منابع فارسی هم انجام شد تا ارزیابی بشود که منابع فارسی چگونه نام مکان‌های جغرافیایی را ابهام‌زدایی می‌کنند. این بررسی عمدتاً توسط کاربر:Hanooz، کاربر:Hosseinronaghi و کاربر:Huji انجام شده‌است. نتیجهٔ این بررسی آن است که بین منابع مختلف در این زمینه توافق نظر وجود ندارد، و حتی گاه در یک منبع خاص نیز از جایی به جای دیگر روش ابهام‌زدایی تغییر کرده‌است.

لطفاً پس از مطالعهٔ بخش «بررسی منابع» در زیر، به بخش نظرات بروید و نظر موافق یا مخالف خود را ثبت کنید.

بررسی منابع

دانشنامهٔ ایران

• شهرها را زیر هم آورده (اسپرینگ‌فیلد ۱ و ۲) برای تفکیک همین‌ها در نسخهٔ آنلاین از پرانتز استفاده کرده (این‌جا)

دانشنامهٔ ایران زمین

اردبیل (استان) و اردبیل (شهر)

دایرةالمعارف بزرگ اسلامی

• آستارای آذربایجان و گیلان زیر هم آمده بدون هرگونه ابهام‌زدایی در نامشان +

  اما مهم‌تر آن که در فهرست مدخل‌های جلد ۱ اسم این دو به این شکل آمده: «آستارا(شهر)» و «آستارا(شهرستان)» که یعنی از پرانتز برای ابهام‌زدایی استفاده شده

• شهرستان آباده و شهر آباده زیر هم آمده بدون هرگونه ابهام‌زدایی در نامشان شهرستان و شهر

  اما مهم‌تر آن که در فهرست مدخل‌های جلد ۱ اسم این دو به این شکل آمده: «آباده» و «آباده، شهر» که یعنی از کاما برای ابهام‌زدایی استفاده شده

• مشابه مورد قبل، در فهرست مدخل‌های جلد ۱۶ چهار مورد به این شکل فهرست شده‌اند:
  • «تهران، جامع» راجع به مسجد جامع تهران
  • «تهران، مسجد امام» که موضوعش مشخص است
  • «تهران، مسجد شاه» که موضوعش مشخص است
  • «تهران، کنفرانس» راجع به کنفرانس تهران

از همه جالب تر این که استان تهران و شهر تهران، هیچ‌کدامشان مدخلی در این دائره‌المعارف ندارند!

• مشابه موارد قبل، در فهرست مدخل‌های جلد ۹ دو مورد آمده با عناوین «اصفهان» (راجع به شهر) و «اصفهان، بیات» (راجع به آواز بیات اصفهان). در متن جلد اولی به همان شکل «اصفهان» نامگذاری شده اما دومی به شکل «اصفهان، بیات» ذکر شده (و بعد به دستگاه همایون ارجاع داده)

فرهنگنامه ایران

در فرهنگنامه ایران در این لینک برای ابهام‌زدایی از نام دارا (شاه) و دارا (شهر) از پرانتز استفاده شده است. -- Hosseinronaghi (بحث) ‏۷ مارس ۲۰۱۹، ساعت ۲۲:۱۱ (UTC)

فصلنامه تحقیقات جغرافیایی

در این مقاله برای ابهام‌زدایی از پرانتز استفاده شده است: دهستان شیروان(شهرستان بروجرد) و همچنین در این مقاله برای ابهام‌زدایی از پرانتز استفاده شده است: اراضی شهری دوگنبدان (گچساران) -- Hosseinronaghi (بحث) ‏۱۱ مارس ۲۰۱۹، ساعت ۲۱:۳۵ (UTC)

مقاله‌ها

• این مقاله در مجلهٔ رسانه از ترکیب اضافی استفاده کرده و کسره هم به کار برده و نوشته: «آرلینگتونِ تگزاس»
• این مقاله در مجلهٔ تازه‌های جهان بیمه نیز از ترکیب اضافی استفاده کرده و نوشته: «آرلینگتون ویرجینا»
• این مقاله در مجلهٔ رویدادها و تحلیل‌ها از حرف اضافهٔ «در» استفاده کرده و نوشته: «آرلینگتون در ویرجینا»
• این مقاله در مجلهٔ تازه‌های جهان بیمه (مهر ۱۳۷۶) از کاما استفاده کرده و نوشته: «... ایستگاه نیروی دریایی آمریکا در آرلینگتون، ویرجینیا با برج ایفل در پاریس ارتباط برقرار می‌کند ...»
• این مقاله در مجلهٔ کتاب ماه علوم و فنون (مرداد ۱۳۸۲) از کاما استفاده کرده و نوشته: «... تألیف: ادوارد ام لواندوفسکی (انجمن علوم رایانه، آرلینگتون، ویرجینا، آمریکا) ...»
• این مقاله در مجلهٔ ایران‌نامه (بهار ۱۳۷۱) از چند روش برای نام یک مکان استفاده کرده! دو جا نوشته «واشنگتن، دی. سی.» و یک جا هم نوشته «واشگتن (دی سی)
• این یکی مقاله در مجلهٔ ایران‌نامه (پاییز ۱۳۶۹) همان مکان را نوشته «واشنگتن دی. سی.»
• و این یکی مقاله در مجلهٔ ایران‌نامه (پاییز ۱۳۸۴) همان مکان را نوشته «واشنگتن دی سی»
• این مقاله در مجلهٔ نامه علم و دین (پاییز ۱۳۸۶) هم نوشته «واشنگتن دی. سی.»
• این مقاله در مجلهٔ درس‌هایی از مکتب اسلام از ترکیب اضافی استفاده کرده و نوشته: «اسپرینگفیلد ایالت ایلینویز»
• این مقاله در مجلهٔ گستلانه هم از ترکیب اضافی استفاده کرده و نوشته: «اسپرینگفیلد ماساچوست»
• این مقاله در مجلهٔ مطالعات خاورمیانه هم از ترکیب اضافی استفاده کرده و نوشته: «اسپرینگفیلد در ایالت ویرجینیا»
• این مقاله در مجلهٔ رشد معلم هم از ترکیب اضافی استفاده کرده و نوشته «نجف‌آباد اصفهان» (یادآوری کنم که نجف‌آباد در ایران زیاد داریم)
• این مقاله در مجلهٔ مطالعات تاریخی هم برای مورد ۲۳۱ نوشته «نجف‌آباد اصفهان» که مشخصاً برای ابهام زدایی بوده
• این مقاله در مجلهٔ یغما (آذر ۱۳۵۳) از ترکیب اضافی استفاده کرده و نوشته «شاپورآباد اصفهان»
• این مقاله در مجلهٔ توسعه مدیریت (آذر ۱۳۷۸) در مطلبی با عنوان آستین، مأوای تکنولوژی پیشرفته/ اکسپانسیون، ژوئیه 1999 از پرانتز استفاده کرده است. آستین (مرکز ایالت تگزاس)

منابع برخط

• ویکی‌جو (همان دانشنامه دانش‌گستر) از پرانتز استفاده کرده: آرلینگتون (ویرجینیا)

  در همین وبگاه از پرانتز چند جای دیگر هم استفاده شده‌است. نمونه‌ها: و آرلینگتون (تکزاس)، اسپرینگ فیلد (ایلینوی) و اسپرینگ فیلد (ماساچوست).

• جام‌نیوز از ترکیب اضافی استفاده کرده: آرلینگتونِ تگزاس (کسره از بنده است)
• ایران جوان (مجله برخط فارسی) از خط تیره استفاده کرده: آرلینگتون - تگزاس

نظرات

پیشنهاد اول: فقط استفاده از پرانتز

مزیت‌ها:

• همنوا با شیوهٔ ابهام‌زدایی نوشتارهاست و ایجاد قاعدهٔ جدید نمی‌کند.
• در منابع فارسی بیش از کاما متداول است.
• ثبت پیوند به صورت [[اسم شهر (عبارت ابهام‌زدایی)|]] باعث خروجی تمیزی می‌شود که عنوانش فقط «اسم شهر» است (مثلاً خروجیِ دستور [[حسن‌آباد (اقلید)|]] چنین است: حسن‌آباد)
• پرانتز در بیشتر ویکی‌پدیاهای بزرگ رایج است (ویکی‌پدیای انگلیسی عملاً یک استثناست)

معایب:

• تعداد خیلی زیادی صفحه باید به روش جدید تغییرنام داده شوند و پیوندهایشان در نوشتارها نیز باید به عنوان جدید اصلاح شود.
• مقاله‌هایی که از این به بعد با ابزار «به‌ویکی‌فا» ساخته شوند احتمالاً باز از کاما استفاده خواهند کرد و هر از گاه نیاز به انتقال و ویرایش جدید خواهد بود.
• گاهی ابهام‌زدایی نیاز به بیش از یک بخش دارد؛ با کاما این را می‌شود به صورت «فلان، شهر بهمان، کشور چنین و چنان» انجام داد، ولی این کار فقط با پرانتز ممکن نیست.

• موافق موافق رهنمود اول (پرانتز) Hosseinronaghi (بحث) ‏۳ مارس ۲۰۱۹، ساعت ۱۱:۵۸ (UTC)
• موافق پرانتز تزویرپران عنوان است. رتور (بحث) ‏۱۴ مارس ۲۰۱۹، ساعت ۱۳:۴۰ (UTC)
  1. اگر نام مقاله در enwiki دارای دو ویرگول بود: از [نام۱، واحد تقسیمات کشوری نام۲، نام۳] به [نام۱ نام۲ (نام۳)]
  2. اگر نام مقاله در enwiki دارای پرانتز و ویرگول بود: از [نام۱ (عبارت ابهام‌زدا)، نام۲] به [نام۱ نام۲ (عبارت ابهام‌زدا)] رتور (بحث) ‏۳ مارس ۲۰۱۹، ساعت ۱۳:۱۳ (UTC)
• موافق منطقی ترین حالت ممکن همین است. Hootandolati(بحث) «یکشنبه،۱۲ اسفند ۱۳۹۷، ساعت ۱۸:۴۲ (ایران)» ‏۳ مارس ۲۰۱۹، ساعت ۱۵:۱۲ (UTC)
• موافق رضا خزایی (بحث) ‏۳ مارس ۲۰۱۹، ساعت ۱۶:۴۷ (UTC)
• موافق روال رایج در فارسی میم میم صاد (بحث) ‏۳ مارس ۲۰۱۹، ساعت ۱۶:۵۴ (UTC)

  @میم میم صاد: به منابع مرتبط و معتبر برای اثبات رواج هم پیوند دهید.--‏ Sunfyre^T ‏۳ مارس ۲۰۱۹، ساعت ۱۶:۵۹ (UTC)

• موافق استفاده از کاما در فارسی با انگلیسی متفاوت است. بنا بر مشاهدات شخصی اربران معمولی فارسی این مدل نوشتن را به خوبی متوجه نمی‌شوند.کاوه خوشحال (بحث) ‏۴ مارس ۲۰۱۹، ساعت ۰۷:۵۷ (UTC)
• موافق تصور می‌کنم استفاده از کاما مستقیماً از ترجمه‌های انبوهی صورت می‌گیرد که از ویکی انگلیسی انجام شده و این تعدد مقاله‌های این‌چنینی هم از نتایج ترجمه‌های گسترده و مقاله‌های خرد است. به نظرم حالت پرانتز برای ما بهتر از کاما باشد، چندان ندیده‌ام منابع فارسی با کاما بنویسند. احمد | گفتگو ‏۴ مارس ۲۰۱۹، ساعت ۱۷:۴۰ (UTC)
• موافق به نظرم راحت‌تر می‌شود خواند Mardetanha (بحث) ‏۴ مارس ۲۰۱۹، ساعت ۱۷:۴۳ (UTC)
• موافق با احترام.Babooneh 🌼 (بحث) ‏۴ مارس ۲۰۱۹، ساعت ۱۷:۴۶ (UTC)
• مخالف اصولا رهنمودها الزام آور نیست و باید با عقل سلیم حل اختلاف کرد. ‏ Sunfyre^T ‏۱۴ مارس ۲۰۱۹، ساعت ۱۳:۲۵ (UTC)

پیشنهاد دوم: استفادهٔ همزمان از پرانتز و کاما

مزایا:

• تعداد زیادی از نوشتارهای مناطق جغرافیایی خارجی نیاز به انتقال و اصلاح پیوند ندارد.
• ابزار «به‌ویکی‌فا» همینک با این روش هماهنگ است.
• ابهام‌زداییِ چند قسمتی به سادگی ممکن است (مثلاً به صورت «فلان، شهر بهمان، کشور چنین و چنان»)

معایب:

• باید در رهنمود یک قاعدهٔ جدید تعریف کنیم.
• دو روش (پرانتز و کاما) به طور همزمان وجود دارد و این باعث ناهماهنگی عنوان مقاله‌ها شده‌است.
• استفاده از کاما در بررسی متون، به اندازهٔ استفاده از پرانتز رایج به نظر نمی‌رسد.

• موافق من با ویرگول موافق هستم، چون تعداد انبوهی مقاله به این صورت وجود دارد، دلیلی نمیبینم N تعداد مقاله به پرانتز منتقل شود. --Kasir ^بحث ‏۳ مارس ۲۰۱۹، ساعت ۱۳:۲۰ (UTC)
• موافق--MohamadReza^(بحث) ‏۳ مارس ۲۰۱۹، ساعت ۱۳:۳۴ (UTC)
• موافق AbDaryaee (بحث) ‏۳ مارس ۲۰۱۹، ساعت ۱۵:۰۴ (UTC)
• موافق موافق با نظر کاربر کثیر / مقالات تمامی کشورهای جهان هم اکنون یک دست هستند MSes ^T / ^C ‏۳ مارس ۲۰۱۹، ساعت ۱۶:۵۰ (UTC)
• موافق با بررسی نوشتارهای سایر ویکی‌ها به نظر می‌رسد برای آن‌ها نیز ظاهراً یکدستی خاصی وجود ندارد اما به نظرم در حال حاضر که برای ابهام‌زدایی نوشتارهای غیرمرتبط با مکان‌های جغرافیایی از پرانتز استفاده می‌شود برای تمایز بهتر و دقیق‌تر و همین‌طور حفظ یکدستی کنونی بهتر است برای مکان‌های جغرافیایی از کاما استفاده گردد. — Fajr18 (بحث) ۱۳ اسفند ۱۳۹۷، ساعت ‏۱۴:۰۵ (UTC) ‏۴ مارس ۲۰۱۹، ساعت ۱۴:۰۵ (UTC)
• موافق هم کاما مجاز باشد و هم پرانتز ‏ Sunfyre^T ‏۱۴ مارس ۲۰۱۹، ساعت ۱۳:۲۸ (UTC)
• مخالف عنوان‌های دارای ویرگول وقتی در متن دیگر مقاله‌ها قرار گیرند، برای حذف ویرگول نیاز به پوشاندن عنوان دارند. این عنوان‌ها در آینده مشکل‌زا خواهند شد. رتور (بحث) ‏۱۴ مارس ۲۰۱۹، ساعت ۱۳:۵۶ (UTC)

پیشنهاد سوم: فقط استفاده از کاما

مزایا:

• کار ترجمه از ویکی‌پدیای انگلیسی را تسهیل می‌کند (چون روش ابهام‌زدایی در آن ویکی، کاما است) و استفاده از ابزار «به‌ویکی‌فا» هم می‌تواند به شکل فعلی ادامه یابد
• در انتها همهٔ عنوان‌ها هماهنگ خواهند بود (برخی‌شان پرانتز و برخی‌شان کاما نخواهند بود)
• ابهام‌زداییِ چند قسمتی به سادگی ممکن است (مثلاً به صورت «فلان، شهر بهمان، کشور چنین و چنان»)

معایب:

• کلی مقاله که الان اسمشان با کاما هست باید منتقل بشوند
• در متن هزاران صفحهٔ دیگر هم پیوندهایی به این مقاله‌ها داریم و ویرایش متن همهٔ این مقاله‌ها کاری عبث است

• مخالف اصولا رهنمودها الزام آور نیست و باید با عقل سلیم حل اختلاف کرد. ‏ Sunfyre^T ‏۱۴ مارس ۲۰۱۹، ساعت ۱۳:۲۷ (UTC)

پیشنهاد چهارم: پرانتز برای ایران، کاما برای غیرایران

مکان‌های ایران (که خودمان یا دستی یا با ربات از روی جداول ساخته‌ایم) با پرانتز، مکان‌های باقی دنیا (که عمدتاً یا دستی و یا با به‌ویکی‌فا از ویکی‌پدیای انگلیسی ترجمه کرده‌ایم) با کاما یعنی ایجاد مرز جغرافیایی

1. موافق--‏ Sunfyre^T ‏۱۴ مارس ۲۰۱۹، ساعت ۱۲:۵۲ (UTC)

پیشنهادهای دیگر

یک پیشنهاد احتمالی دیگر، استفاده از ترکیب اضافی است. مثلاً به جای حسن‌آباد (اقلید) بنویسیم حسن‌آباد اقلید و به جای آرلینگتون (تگزاس) بنویسیم آرلینگتون تگزاس. راستش در متون فارسی، این روش رایج‌ترین است (هم از پرانتز و هم از کاما رایج‌تر است). اما عیب مهمش این است که کلی صفحه باید منتقل بشوند و کلی متن باید اصلاح بشود که کار عبثی است. — حجت/^بحث ‏۱۴ مارس ۲۰۱۹، ساعت ۰۱:۰۸ (UTC)

سلام. این روش شاید در متون رایج‌تر باشد، که هم خواناتر است و هم سکتهٔ پرانتز و ویرگول را ندارد، ولی به عنوان روشی برای انتخاب عنوان نمی‌شود مورد استفاده قرار بگیرد، چرا که اصل اصلی و اصولی و اساسی نام‌گذاری این است که عنوان نوشتار نام موضوع مقاله باشد. نام آن محل حسن‌آباد خالی و آرلینگتون خالی است و ترکیب اضافی در عنوان نادرست است. Saeidpourbabak (بحث) ‏۱۴ مارس ۲۰۱۹، ساعت ۰۲:۲۶ (UTC)

ایجاد مرز جغرافیایی هم مناسب است، مثلا مکان‌های آمریکا صرفا با کاما و مکان‌های ایران صرفا با پرانتز.--‏ Sunfyre^T ‏۱۴ مارس ۲۰۱۹، ساعت ۰۴:۰۰ (UTC)

@Sunfyre: آخر در عمل چیزی که رخ داده این است: مکان‌های ایران (که خودمان یا دستی یا با ربات از روی جداول ساخته‌ایم) با پرانتز، مکان‌های باقی دنیا (که عمدتاً یا دستی و یا با به‌ویکی‌فا از ویکی‌پدیای انگلیسی ترجمه کرده‌ایم) با کاما! یعنی مرز را داریم دور ایران می‌کشیم :) — حجت/^بحث ‏۱۴ مارس ۲۰۱۹، ساعت ۱۱:۵۵ (UTC)

خب همین خوب است دیگر!--‏ Sunfyre^T ‏۱۴ مارس ۲۰۱۹، ساعت ۱۲:۳۰ (UTC)

قابلیت اجرا

در این بخش خوب است راجع به قابلیت اجرای پیشنهادها، بیشتر بحث کنیم. فرض کنید که پیشنهاد اول مورد اجماع قرار گرفت و بنا شد همیشه از پرانتز استفاده کنیم. آیا حجم عظیم انتقال‌هایی که باید صورت بگیرد، مانعی در اجرای آن نخواهد بود؟ آیا ادامهٔ ترجمهٔ مقاله‌ها با کمک تو‌ویکی‌فا و ابزار آزمایشی ترجمه، که هر دوشان در حدی که من می‌دانم پیوندهای کاما دارد تولید می‌کنند، جلوی اجرایی شدن بند تصویب شده را نخواهد گرفت؟

توجه کنید که همین ایراد برای پیشنهاد سوم هم وجود دارد.

منظور این که با پدیده‌ای روبرو هستیم که در آن یک شکاف خیلی عمیق در نحوهٔ نگارش وجود دارد و تغییرش و هماهنگ کردنش کلی زحمت دارد. باید به طور خاص بحث کنیم که آیا هماهنگ کردن نگارش نام مکان‌های جغرافیایی به زحمتش می‌ارزد یا نه؟ یعنی دقیقاً چه فایده‌هایی دارد و چه ضررها و زحمت‌هایی دارد. — حجت/^بحث ‏۱۴ مارس ۲۰۱۹، ساعت ۱۲:۱۰ (UTC)