ویکی‌پدیا:تحقیق دست‌اول ممنوع

الگو:سیاست ویکی‌پدیا جای تحقیق دست‌اول نیست. یادکرد منابع و احتراز از تحقیق دست‌اول پیوندی ناگسستنی با هم دارند: تنها در صورتی می‌توان نشان داد که شما دست به تحقیق دست‌اول نزده‌اید که منابع قابل‌اطمینانی را یاد کنید که مستقیماً به مقاله مربوط می‌شوند و به آنچه که می‌گویند وفادار بمانید.

ویکی‌پدیا:تحقیق دست‌اول ممنوع یکی از سه سیاست محتوایی اصلی ویکی‌پدیا است. دو سیاست دیگر ویکی‌پدیا: دیدگاه بی‌طرف و ویکی‌پدیا:اثبات‌پذیری‌اند. این سه سیاست به کمک هم نوع و کیفیت مطالب قابل قبول در فضای نام اصلی را مشخص می‌کنند. بنابراین آنها را نباید جدا از یکدیگر بررسی و تفسیر کرد. ویراستاران باید سعی کنند که خود را با هر سهٔ آنها آشنا کنند. این سه سیاست غیرقابل مناقشه و تغییرند. یعنی اجماع کاربران یا هیچ سیاست دیگری نمی‌تواند آنها را تحت‌الشعاع قرار داده یا برتر از آنها بنشیند.

تحقیق دست‌اول چیست

تحقیق دست‌اول اصطلاحی است مستعمل در ویکی‌پدیا و به مطالبی در مقاله‌ها که هنوز توسط مراجع نامدار و معتبر به چاپ نرسیده‌اند اشاره می‌کند. در اینجا یعنی نظریه‌ها، داده‌ها، دعاوی، مفاهیم و استدلالها و دیدگاههای چاپ‌نشده یا هر تفسیر، واکاوی یا تولید جدیدی از داده‌ها، بیانات، مفاهیم و استدلالهایی که به قول یکی از بنیانگذاران ویکی‌پدیا، جیمبو ویلز، به معنی «بازخوانی‌ای نوین یا تفسیر تاریخی جدیدی» است.

منابع اولیه و ثانویه

• منابع اولیه اطلاعات یا داده‌ها را عرضه می‌کنند: مثل مصنوعات و اشیاء باستان‌شناختی فیلم ویدئو، عکس (اما به پایین‌تر رجوع کنید)؛ اسناد تاریخی مثل خاطرات، آمار، گزارش استماع‌های دادرسی، محاکمه‌های قضایی یا مصاحبه‌ها؛ نتایج جدول‌بندی‌شدهٔ آمارگیریها و پرسشنامه‌ها، اسناد و مضبوطات آزمایشگاهی (مثل پزشکی قانونی) یا مشاهدات بازرسان؛ اسناد مشاهدات میدانی.
• منابع ثانویه به تعمیم، واکاوی، ترکیب، تفسیر یا ارزیابی منابع اولیه می‌پردازند.

تحقیق دست‌اولی که منابع اولیهٔ جدیدی ایجاد کند جایز نیست. اما تحقیقی متشکل از جمع‌آوری و دسته‌بندی اطلاعات منابع اولیه و/یا ثانویهٔ موجود اکیداً پیشنهاد می‌شود. همهٔ مقاله‌های ویکی‌پدیا باید بر اساس اطلاعاتی باشد که در منابع اولیه و ثانویه منتشر شده‌است. این دیگر «تحقیق دست‌اول» نیست، بلکه «تحقیقی مبتنی بر منابع» است و برای نوشتن یک دانشنامه ضروری‌است.

اگر مقاله (۱)دعاوی توصیفی‌ای می‌کند که بررسی و اثبات آنها توسط هر فرد بالغی با دانشی عمومی به راحتی میسر است و (۲) هیچ ادعای تحلیلی، ترکیبی، تفسیری‌ یا ارزیابانه‌ای نمی‌کند، در این صورت می‌تواند فقط مبتنی بر منابع اولیه باشد. (مثلاً مقاله حلوا یا وقایع کنونی)، ولی اینها استثنا هستند.

اساس گنجاندن مطالب در ویکی‌پدیا اثبات‌پذیری‌است نه حقانیت. یعنی ما چیزی را گزارش کنیم که منابع موثق به چاپ رسانیده‌اند، چه ما آن منابع را دقیق بدانیم، چه نه. برای اجنتاب از هرگونه پژوهش دست‌اول و نیز برای کمک به ارتقای سطح مقاله‌های ویکی‌پدیا، هر مطلب برگرفته از منبعی دست‌اول و نیز هرگونه تعمیم، تحلیل، ترکیب، تفسیر یا ارزیابی اطلاعات یا داده‌ها باید توسط انتشارات مستقل، مورد اعتماد و معروفی به چاپ رسیده باشد (یعنی خود-چاپ‌کرده نباشد) و از طریق وب یا کتابخانه‌ای عمومی در دسترس باشد. بسیار اهمیت دارد که منابعتان را به دقت و درستی یاد کنید تا خوانندگان بتواننند منابع شما را یافته و خود را قانع کنند که ویکی‌پدیا از منابع به‌درستی استفاده کرده‌است.

در بعضی موارد ممکن است بر سر اینکه چه منبعی موثق و قابل اطمینان است و حجیت دارد بحث و مناقشه باشد. هنگامی که هیچ توافقی بر سر این امر صورت نپذیرد، مقاله باید مناقشه را توصیف کند و بگوید که منابع صاحب‌حجیت مختلف پیرامون آن چه می‌گویند. چنین توصیفی باعث می‌شود که مقاله از دیدگاهی بی‌طرف باشد.

چرا جای تحقیق دست‌اول اینجا نیست

انگیزیهٔ اصلی پشت سیاست تحقیق دست‌اول ممنوع مبارزه با یک معضل واقعی بود: افرادی با نظریه‌های شخصی‌ای که تنها عدهٔ کمی آن را جدی می‌گیرند از ویکی‌پدیا به عنوان تریبونی برای سخن‌پراکنی مطرح‌کردن و تبلیغ نظریاتشان استفاده کنند و دنبال جذب پیرو باشند. واضح است که جای این گونه مطالب در ویکی‌پدیا نیست. ولی مانع‌شدن از آوردن آنها با توسل به سایر سیاستها آسان نیست. چون این گونه افراد به انتشارات و مقاله‌های بی‌نام‌ونشان و غیرمعتبر خودشان ارجاع می‌دهند و از این رو آن را اثبات‌پذیر (یعنی قابل بررسی) می‌نمایند و نظریاتی اتخاذ می‌کنند که ابطال‌پذیر نیست. اما دقیقاً به این علت که عامهٔ متخصصان کار آنها را جدی نمی‌گیرند، این نظریه‌پردازان موفق به چاپ مطالبشان در ژورنالهای معتبر و نامدار نمی‌شوند بنابراین ما می‌توانیم این قانون را اعمال کنیم.

گرچه انگیزهٔ اصلی پشت این سیاست جلوگیری از آوردن این نظریات کذایی بود، هنگامی که شامل حال تمام ویراستاران شود شهرت ما را به چند صورت خیلی مهم تثبیت می‌کند:

1. وظیفهٔ ویکی‌پدیا در قبال خوانندگانش اینست که اطلاعاتی که ایشان می‌خوانند قابل‌اطمینان و موثق باشد. بنابراین ما تنها به منابع چاپ شدهٔ معتبر و موثق تکیه می‌کنیم. برای کسب اطلاع از چگونگی قضاوت پیرامون وثوق و اطمینان‌پذیری منابع به ویکی‌پدیا:چه منبعی موثق است؟ و ویکی‌پدیا: منابع قابل‌اطمینان رجوع کنید.
2. مراجع معتبر به خواننده منابعی معرفی می‌کنند که با رجوع به آنها می‌تواند پژوهش شخصی خود را به کمک آنها پی بگیرد. فراموش نکنیم کسانی هستند که برای تحقیق پیرامون موضوعی در قدم اول به یک دانشنامه رجوع می‌کنند، نه در قدم آخر.
3. تکیه بر منابع موثق و قابل ارجاع به ایضاح این نکته که همهٔ دیدگاه در مقاله مطرح شده‌اند کمک می‌کند و از این رو به بی‌طرفانه شدن مقاله بر اساس سیاست وپ:دبط مدد می‌رساند.
4. تکیه بر منابع معتبر ممکن است افراد را به مشارکت تشویق کند. مثلاً اگر کسی منبع مهمی را می‌شناسد که در مقاله از آن بهره گرفته نشده‌است، ممکن است با اطمینان و طیب خاطر بیشتری آن مطالب مهم را در مقاله بگنجاند.